سفال "کلپورگان"، ۷ هزار سال بدون تغییر/ تنها موزه زنده سفال جهان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، هنرمندان بلوچ سفالینه‌های کلپورگان را با طرح و نقش‌های کاملاً هندسی و بدون لعاب می‌سازند، به طوری که تولیدهای آنها شباهت زیادی به آثار کشف شده از محوطه‌های تاریخی و کهن در منطقه بلوچستان و نقاط دیگر ایران دارد و شاید همین موضع سبب شده تا محل تولید این سفال به عنوان تنها "موزه زنده سفال جهان" شهرت یابد.

هنرمندان زن این موزه سهم زیادی در فرآیند تولید دارند، آنها پس از آنکه مردان خمیر سفال را برایشان آماده می‌کنند، به کمک ظرافت‌های زنانه و بدون استفاده از چرخ‌های سفالگری امروزی، سفال را با دست‌های خالی شکل می‌دهند، سپس ظرف ساخته شده به مدت 10 روز در معرض تابش آفتاب قرار می‌گیرد تا خشک شود.

وقتی سفال خشک شد آن را با سنگ خاصی صیقل می‌دهند تا برای نقش‌دهی آماده شود. زنان بلوچ در این مرحله به وسیله رنگی طبیعی که از نوعی سنگ به نام "تیتوک" تهیه می‌شود، روی سفال نقش‌های ذهنی خود که نمادهای هندسی و حاوی تخیل و واقعیت‌های پیرامونی مردم  منطقه است، پیاده می‌کنند.

سنگ تیتوک را مردان بلوچ از کوهی در 100 کیلومتری کلپورگان جمع‌آوری کرده و پس از آسیاب، با آب حل می‌کنند که حاصل آن رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه می‌شود، این شیوه تهیه رنگ نیز از همان هفت هزار سال پیش تاکنون بدون تغییر مانده است.

پس از پایان نقش‌گذاری، سفال برای پخت به کوره منتقل می‌شود. پخت سفالینه‌ها نیز به صورت سنتی و با هیزم انجام می‌شود اما چند سالی است که تعدادی کوره با سوخت نفت در این روستا ساخته شده است.

اگرچه سفال کلپورگان در قالب ظروفی نظیر کوزه، لیوان، پارچ، کاسه، ظرف آب، ظروف تزئینی و قلک ساخته می‌شود، اما به گفته هنرمندان این ظرف خیلی مورد استفاده مردم قرار نمی‌گیرد و بیشتر ظروف تزئینی مورد استقبال است.

ناشناخته بودن و اهمیت این هنر باستانی سبب شده تا در چند سال اخیر "الینا سراینه" محقق فنلاندی برای تحقیق راجع به سفال کلپورگان، عازم این روستا شده تا از نزدیک با آن آشنا شود. او پس از انجام سفر نخست خود به روستای کلپورگان، توانست به منظور معرفی این هنر نمایشگاهی با عنوان سفال کلپورگان در فنلاند دایر کند و این هنر را در اروپا به نمایش عموم بگذارد.

وی در سفرهای بعدی خود ضمن تهیه فیلم کوتاه از نحوه ساخت سفال کلپورگان، سفیر فنلاند را نیز به کلپورگان آورد تا از نزدیک با این هنر بومی و تاریخی سیستان و بلوچستان آشنا شود.

الینا سراینه حدود 60 سال سابقه سفالگری داشته و انگیزه و هدف خود از سفر به کلپورگان را معرفی، حفظ و حمایت از این هنر اصیل عنوان کرد که دسترنج زحمات دستان زنان سفالگر است.

محمد دهواری، از کارشناسان بومی سراوان در خصوص سفال کلپورگان چنین بیان داشت: سفال کلپورگان نه تنها از هنرهای مهم شهرستان سراوان و کشور است، بلکه در دنیا بی‌نظیر محسوب می‌شود  و با قدمت 7 هزار ساله‌ای که دارد از جاذبه‌های شهرستان سراوان برای هر گردشگر است.

وی افزود: این سفال دارای دو ویژگی خاص است، نخست اینکه فقط زنان بلوچ به اینکار مشغولند و دوم اینکه در ساخت ظروف سفالى از چرخ سفالگرى استفاده نمى‌شود و شکل‌دهى با دست و به صورت کاملاٌ بدوی صورت می‌گیرد.

دهواری همچنین گفت: سفال کلپورگان به سبب شباهت به سفال‌های ما قبل تاریخ از شهرت خاصی در دنیا برخوردار است.

بدون شک معرفی اینگونه صنایع دستی کهن و دارای قدمت و ارزشمند به معرفی هر چه بیشتر فرهنگ و تاریخ ایران زمین کمک می‌کند و رسانه‌ها و مسئولان حوزه میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان باید تلاش بیشتری در خصوص آثار باستانی متعدد، صنایع دستی متنوع و فرهنگ کهن مردم این خطه از ایران اسلامی داشته باشند.

انتهای پیام/