چرا تقویم ایران «زبان مادری» ندارد / لهجه‌ای که از بین رفت
یک استاد پیشکسوت زبان شناسی با اشاره به اینکه زبان‌های محلی مازندرانی، گیلکی و طالشی در حال نابودی هستند، گفت: زبان فارسی سابقه ۳- ۴ هزار ساله دارد و ۸۰۰ سال در هندوستان زبان آموزش و پرورش بود تا اینکه انگلیسی‌ها زبان انگلیسی را جایگزین فارسی کردند.
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، محمدرضا باطنی - استاد پیشکسوت زبان شناسی، در نشست نقش زبان‌های محلی در مقابل زبان فارسی که توسط پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه‌ها و متون و به مناسبت روز زبان مادری به همت پژوهشگاه میراث فرهنگی برگزار شد، اظهار داشت: در متن قطعنامه سازمان ملل درباره زبان مادری به زمامداران توصیه شده، در صدد نابودی زبان‌های مادری نباشند چرا که زبان‌های مادری متنوع، فرهنگ‌های متنوعی را با خود همراه دارند که نوعی میراث بشری هستند و نابود کردن آنها نابودی بخشی از میراث و تمدن بشری است.
به گفته این استاد پیشکسوت زبان شناسی، در این قطعنامه تاکید شده است؛ نباید اجازه داد زبان‌های مادری که معمولا زبان اقلیت‌ها هستند از بین بروند چرا که این زبان‌ها جز میراث بشری محسوب می‌شوند.
باطنی در ادامه با اشاره به تاریخچه پیدایش کشور پاکستان و رسمیت یافتن زبان اردو در این کشور گفت: این در حالی بود که بیشتر مردم در ناحیه بنگالی پاکستان به زبان بنگالی حرف می‌زدند و در 21 فوریه 1952 دانشجویان دانشگاه برای اینکه زبان بنگالی هم به عنوان یک زبان رسمی در کنار اردو پذیرفته شود، دست به راهپیمایی آرامی زدند که با حمله پلیس به خشونت کشیده شد و یکی از فاجعه‌های زبانی را در تاریخ رقم زد.
این استاد پیشکسوت زبان شناسی افزود: در سال 1999 یونسکو روز 20 فوریه مصادف با سوم اسفند را به عنوان روز زبان مادری نامگذاری کرد و در سال 2008 مجمع عمومی سازمان ملل طی قطعنامه ای این تصمیم یونسکو را به رسمیت شناخت.
باطنی با اشاره به این نکته که 20 فوریه در بیشتر کشورها به عنوان روز زبان مادری به رسمیت شناخته شده و در تقویم‌شان گنجانده شد است ابراز تاسف کرد که این روز هنوز در تقویم ما نیست.
وی با بیان اینکه بسیاری از کشورهایی که امروز به زبان عربی حرف می‌زنند قبل از ورود اسلام، زبان‌های متفاوتی داشتند، گفت: بعد از ورود اسلام برخی از حکام مردم را مجبور کردند عربی حرف بزنند و از سوی دیگر قران و احادیث هم به زبان عربی بود؛ در نتیجه به تدریج زبان این کشورها فراموش شد و ایران تنها کشوری بود که توانست زبان خود را حفظ کند.
این استاد پیشکسوت افزود: رضا شاه در اوایل سلطنت خود تلاش کرد همه فارسی حرف بزنند و مدارس زرتشتیان و ارامنه و ... را تعطیل کرد اما چون کار غیراصولی بود هرگز تداوم نیافت.
نگاهی به زبان در کشورهای مختلف جهان
باطنی در ادامه با اشاره به اینکه در دنیای امروز برخی از کشورها یک زبان رسمی، و برخی دیگر دو یا چند زبان رسمی دارند، گفت: کانادا، افغانستان، انگلستان، بلاروس و بلژیک از جمله کشورهایی هستند که دو زبان را به رسمیت می‌شناسند هر چند معمولا یکی از زبان‌ها قدرت بیشتری دارد به طور مثال در افغانستان، پشتو و فارسی هر دو زبان رسمی هستند اما افراد تحصیلکرده معمولا فارسی حرف می‌زنند.
این استاد پیشکسوت زبان شناسی در ادامه از سوییس به عنوان کشوری نام برد که چند زبان رسمی دارد و گفت: در این کشور زبان‌های آلمانی، فرانسه، ایتالیایی و رومنس به رسمیت شناخته شدند این در حالی است که تنوع زبانی به هیچ وجه باعث ایجاد تنش و تفرقه بین مردم سوییس نشده است.
وی افزود: در ایران چندین زبان مهم مادری از جمله کردی، ترکی، ترکمنی و عربی وجود دارد و اگرچه دولت هیچ ممانعتی از این زبان‌ها نمی‌کند اما اقدامی هم برای گسترش آنها انجام نمی‌دهد هر چند مردم این مناطق انتظار دارند همراه زبان فارسی چند واحد درسی نیز به زبان مادری آنها برای زنده نگهداشتن فرهنگ و زبانشان ارائه شود چون زبان بخشی از هویت ماست و نمی توان به آن بی توجه بود.
باطنی با اشاره به ارائه دو واحد درس کردی و دو واحد درس ترکی در دانشگاه‌ها، این را شروع یک راه طولانی دانست و ابراز امیدواری کرد که این مسیر گسترش پیدا کند.
زبان فارسی یکی از چهار زبان کلاسیک جهان
وی با اشاره به اینکه زبان شناسان 4 زبان، فارسی، یونانی، سانکسریت و لاتین را به عنوان زبان‌های کلاسیک مطرح کردند، گفت: زبان فارسی سابقه 3- 4 هزار ساله دارد و 800 سال در هندوستان زبان آموزش و پرورش بود تا اینکه انگلیسی‌ها زبان انگلیسی را جایگزین فارسی کردند.
باطنی با اشاره به اینکه دو کتاب گلستان و بوستان سعدی، نخستین بار توسط یک هندی به انگلیسی ترجمه و نخستین فرهنگ فارسی به انگلیسی در هندوستان نوشته شد، از کم کاری ایران در این زمینه انتقاد کرد.
وی در ادامه افزود: زبان‌ها همیشه به طور عمد سرکوب نمی‌شوند و عوامل دیگری مثل جنگ و مهاجرت هم باعث انقراض زبان می‌شوند.
به گفته این استاد دانشگاه گاهی گذر زبان و گسترش شهرها و ارتباطات باعث از بین رفتن برخی از زبان‌ها می‌شود به طور مثال شمیرانی‌ها لهجه خاصی داشتند که امروز از بین رفته است.
باطنی ضمن تقدیر از زحمات دکتر کلباسی برای گردآوری لهجه‌های اطراف اصفهان، تنها راه نجات زبان را ضبط کردن آن دانست.
وی با اشاره به از بین رفتن برخی از لهجه‌ها و زبان‌ها گفت: «سغدی» زبانی بوده که از شمال ایران تا چین ادامه داشته اما امروز اثری از این زبان نیست و دکتر بدرالزمان قریب از روی اسناد به دست آمده فرهنگ سغدی را نوشته است.
باطنی از بین رفتن زبان‌های محلی را امری اجتناب ناپذیر دانست و افزود: در حال حاضر زبان‌های محلی مازندرانی، گیلکی و طالشی به دلیل رفت و آمد زیاد گردشکران در حال نابودی و تضعیف هستند.
انتهای پیام/
