چرایی حضور حضرت زینب(س) در کربلا/ برپایی قیامتِ عاشورا با شهادت حضرت زینب

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، به مناسبت پنجم جمادی‌الأول مصادف با سالروز ولادت با سعادت حضرت زینب کبری(س)، گفت‌وگویی با سرکار خانم «فاطمه شفیعی» محقق و پژوهشگر تاریخ تشیع درباره «وجه شاهد بودن حضرت زینب(س) در ماجرای کربلا» انجام دادیم که مشروح آن در ادامه آمده است:

* وی معتقد است: یکی از دلایلی که حضرت زینب(س) به کربلا آورده شد، برای این است که شاهد و ناظر ماجرای کربلا باشد. قیامتِ عاشورا نباید بدون شاهد برپا شود و شاهد نیاز دارد، بهترین شاهدی هم که می‌تواند حضور داشته باشد، خود حضرت زینب(س) است. در روز قیامت وقتی می‌خواهد به ماجرای شهادت امام حسین(ع) رسیدگی شود، گفته می‌شود شاهدان بیایند و در جایگاه خودشان قرار بگیرند، از بهترین شاهدان ماجرا، زینب(س) است، ایشان تشریف می‌آورند و در بهترین موقعیت قیامت قرار می‌گیرند و یک به یک می‌فرماید چه اتفاقاتی در روز عاشورا افتاد.

* تسنیم: امروزه در جامعه از منظرهای مختلفی به جایگاه و نقش حضرت زینب(س) پرداخته شده است، از جمله پرستار بودن ایشان و یا پیام‌رسان بودن ایشان و ...، حال اگر بخواهیم نگاهی ارزشی‌تر به جایگاه حضرت زینب(س) داشته باشیم، باید به چه موضوعی توجه داشته باشیم؟

تاکنون دیدگاه‌های مختلفی نسبت حضرت زینب(س) مطرح شده است که هر یک به نحوی بیانگر عظمت و جایگاه ایشان به خصوص در ماجرای کربلاست، اما از عالی‌ترین منظرها، منظری است که به نقش و جایگاهی که خداوند برای ایشان در نظرگرفته اشاره دارد که مطالعه گزاره‌های تاریخی از منظرهای قرآنی و روایی می‌تواند ما را بدان رهنمون کند. یکی از این منظرها، منظری قرآنی با عنوان «زینبِ شاهد» است.

مفهوم «شاهد» در پیشگاه خداوند متعال از جایگاه بسیار رفیعی برخوردار است، به نحوی که که خداوند در قرآن کریم درباره ماجراهای روز قیامت اینگونه مطرح می‌کند که قبل از برپایی صحنه‌های قیامتی، ابتدا شاهدان وارد صحنه می‌شوند و در جایگاه‏شان قرار می‌گیرند. این موضوع نشانی از مقام و رتبه والای شاهدان است.

نظام و قوانینی که خداوند در قیامت تدوین کرده، نظامی دقیق است، همچنانکه خداوند در آیه 65 سورۀ مبارکه یس می‌فرماید: ﴿الْیَوْمَ نَخْتِمُ عَلى‏ أَفْواهِهِمْ وَ تُکَلِّمُنا أَیْدیهِمْ وَ تَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ﴾، از این آیه بر می‌آید که دست و پا به فرمان ‏انسان‌ها نیست، بلکه همه چیز به فرمان خداست، این به جبّار بودن خداوند اشاره دارد، اما همین خداوند می‌فرماید در روز قیامت شاهدان بیایند و در موقعیتشان قرار بگیرند. با اینکه خداوند نیازی به شاهد ندارد و هر کاری بخواهد می­تواند در قیامت انجام ‌دهد؛ اما با این حال می‌فرماید: شاهدان بیایند در جایگاه‏شان قرار بگیرند و بعد حساب شروع شود. این موضوع نشان می‌دهد که مفهوم شاهد بودن در پیشگاه خدا خیلی پررنگ است ﴿وَ أَشْرَقَتِ اْلأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وُضِعَ الْکِتابُ وَ جی‏ءَ بِالنَّبِیِّینَ وَ الشُّهَداءِ وَ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْحَقِّ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ﴾، و زمین به نور پروردگارش روشن شود و کارنامه [اعمال در میان‏] نهاده شود و پیامبران و شاهدان را بیاورند و میانشان به حق داوری شود و مورد ستم قرار نگیرند.

به راستی چرا چنین درخواستی دارند؟ بی‌تردید آنان که چنین درخواستی دارند، می‌دانند که شاهدان شأن بالایی در پیشگاه خداوند دارند و درصد رسیدن به چنین مقام و درجه‌ای هستند.

* تسنیم: چه وجه ارتباطی میان حضرت زینب (س) و بحث شاهد بودن وجود دارد؟

بعد از واقعه عاشورا و زمانی که کاروان اسرا به کوفه می‌رسند؛ امام سجاد(ع) در میانه خطبه حضرت زینب(س) و خطاب به ایشان می­فرماید: «أَنْتِ عَالِمَةٌغَیْرُمُعَلَّمَة». اما چرا ایشان بعد از جریان کربلا چنین تعبیری را درباره حضرت(س) به کار بردند؟ این کلام امام سجاد(ع) بدین معناست که حضرت زینب(س) عمیقاً فهمیدند و درک کردند که در سرزمین کربلا چه چیز واقع شد و در واقع، به ابعاد مختلف این ماجرا اشراف داشتند. اینکه حضرت زینب(س) در کاخ دشمن و در آن فضای خاصی که برادر و فرزندانشان را کشته دیده بودند، فرمودند «ما رأیت الا جمیلاً»، جز با منطقالهی و نورانی و منظری آسمانی به قیام امام حسین(ع) قابل فهم نیست. این موضوع در حالی است که عدم توجه به منظرهای عالی و برگرفته از قرآن و اهل‌بیت(ع) و توجه صرف به وقایع، حوادث و کلام مورخان ما را از این نگاه‌های ارزشی محروم و بی‌نصیب کرده و می‌بینیم که کمتر به این منظرهای عالی در مجالس عزاداری ایام محرم پرداخته می‌شود و بیشتر به جنبه‌های دیگری چون درگیری‌ها، مصیبت‌ها و روایت خون و شمشیر اعتنا می‌شود.

از این رو و از منظر ذکر شده، می‌توان اذعان کرد که کلام حضرت زینب(س) در کاخ دشمن به عنوان مقابله با عبیدالله بن زیاد ملعون نیست، بلکه ایشان به عنوان یک شاهد دارند به تک تک اصحاب و یاران نمره می‌دهند که ای انسان‌ها! بدانید من جز زیبایی ندیدم و این مهر تأییدی بر عملکرد کاروانیان در همراهی با امام حسین(ع) است، بنابراین شاهد صحنه مادی کربلا، زینب (س) است و در پیشگاه خدا شأن عظیم دارد.

اثری از عبدالحمید قدیریان

* تسنیم: به نظر شما چرا حضرت زینب(س) باید شاهد جریان کربلا می‌بود؟

شاهد بودن حضرت زینب (س) شامل ابعاد مختلفی می‌شود؛ ایشان شاهد رشد یاران در طی 32 روز بود، از یک طرف می‌بیند و دقیق می­‌فهمد چون «عَالِمَةٌغَیْرُمُعَلَّمَة»، است، از آن طرف، صبر و تحمل این مصیبت بزرگ را نیز دارد و شاهدی صدّیق است. ایشان شاهد مظلومیت، شاهد شهادت یاران، شاهد تشریف فرمایی رسول الله(ص) در هنگام شهادت علی‌اکبر(ع)، شاهد آذین بسته شدن بهشت برای ورود امام حسین(ع) و شاهد ﴿یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعی إِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً فَادْخُلی فی عِبادی وَ ادْخُلی جَنَّتی﴾ بود و نتیجۀ شاهد بودن‏شان را هم با بیان «مَا رَأَیْتُ‏ إِلَّا جَمِیلا» اعلام می‌کنند.

«ما رأیت الا جمیلا» یکی از زیباترین و قوی‌‌ترین کلام یک ناظر و شاهد شیعه نسبت به عاشوراست و در واقعه عاشورا شاخص‌‌ترین کلام، این بیان حضرت زینب(س) است. نگاه «ما رایت الا جمیلا» به فهم شیعه از ماجرای عاشورا بسیار کمک می‌کند و برکات زیادی را در پی خواهد داشت و ما هرچه با این نگاه در ماجرای عاشورا بیشتر تعمق ‌کنیم، از رهگذر آن ثمرات بیشتری نصیبمان می‌شود.

* بیشتر بخوانید: 

تجلّی «ما رأیت الا جمیلا» در جریان اربعین حسینی (ع) / رمز فهم عاشورا

الگوبرداری از رفتار حضرت زینب(س) در قبال امام حسین(ع)

* تسنیم: با توجه به اینکه ایشان زن هستند و تعداد زیادی از عزیزانشان را در این ماجرا از دست دادند، چطور توانستند این مصیبت عظیم را تحمل کنند؟

امروزه خیلی از محبان در مجالس عزاداری بر امام حسین(ع) به صرف شنیدن وقایع آن روز، از خود بی‏خود می‌شوند، اما زینب (س) نباید صبر و طاقتشان را از دست بدهد، حتی وقتی که بالای تل قرار گرفتند، رفتارشان یک رفتار با صلابت و منطقی است؛ یعنی خداوند شرایط شاهد بودن را به ایشان عطا کرده است و چه بسا این عطا از جانب خداوند به وسیله امام حسین(ع) که در لحظات آخر یعنی هنگام وداع با اهل خیام، دست مبارکشان را بر سینۀ حضرت زینب(س) قرار دادند، صورت پذیرفته و از این طریق صبر و تحمل در وجود ایشان جای گرفته باشد.

یکی باید شاهد ماجرای کربلا باشد، نه از دور، بلکه از نزدیک‏ترین موقعیت، اما این ماجرا باید به نحوی باشد که این شاهد کشته نشود، پس باید زن باشد، وگرنه دشمن او را می‌کشت. ایشان هم شاهد بر مادیت ماجراست و هم شاهد بر ابعاد دیگر.

*تسنیم: همانطور که مطرح شد، قیامت با حضور شاهدان است که برپا می‌شود، پس حضرت زینب(س) یکی از برترین شاهدان عالم در روز قیامت خواهد بود، درست است؟

بله، همینطور است، نیاز به شاهد در نظام خداوندی امری لازم است؛ حساب قیامت بدون شاهد انجام نمی‌شود. قیامتِ عاشورا نیز نباید بدون شاهد برپا شود و شاهد نیاز دارد، بهترین شاهدی هم که می‌تواند حضور داشته باشد، خود حضرت زینب(س) است. در روز قیامت هم وقتی که می‌خواهد به ماجرای شهادت امام حسین(ع) رسیدگی شود، آنجا هم گفته می‌شود شاهدان بیایند و در جایگاه خودشان قرار بگیرند، از بهترین شاهدان ماجرا، زینب(س) است، ایشان تشریف می‌آورند و در بهترین موقعیت قیامت قرار می‌گیرند و یک به یک می‌فرماید چه اتفاقاتی در روز عاشورا افتاد، چقدر زیباست که ما به ماجرای زینب(س) از این منظر نیز نگاه کنیم.

• مصاحبه از امیرمحسن شیخان

انتهای پیام/*