شهرکرد| گل‌خاتم شیخ‌شبان با شهرت جهانی/ تولید سالانه ۳۰۰ هزار قامه خاتم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، خاتم‌کاری از هنرهای ایرانی است که سابقه و پیشینه‌ای کهن دارد. برخی آن را به ابراهیم نبی منسوب دانسته‌اند. گویا هنر خاتم‌کاری به شیوه امروزی قبل از صفویه و در زمان ایلخانان مغول و ایجاد رابطه مستقیم بین ایران و چین از کشور چین به ایران آمده است ولی در خود ایران هم پیش از ظهور اسلام، خاتم به گونه‌ای رواج داشته است. مواد اصلی گل خاتم از استخوان، چوب و مفتول‌های فلزی است. البته در ایتالیا نوع خاصی از این هنر به صورت قطعات استخوان، عاج و چوب‌هایی که گاه رنگ می‌شده و گاه بی رنگ به کار می‌رفته و بر روی هم طرحی تشکیل می‌داده است، که قدمت آن به سده هشتم هجری قمری می‌رسد. 

معجزه هنر، نشستن آن بر دستان همه آدمیان است. حالا بعد از گذشت آن سال‌ها اکنون گل خاتم‌ روستای شیخ شبان شهرتی ملی و جهانی یافته و بیش از 400 نفر در روستای شیخ‌شبان استان چهارمحال و بختیاری در رشته خاتم‌کاری فعال هستند که سالانه بیش از 300 هزار گل یا قامه خاتم در استان تولید و روانه بازار می‌شود. گفته می‌شود ارزش افزوده محصول خاتم 300 درصد است و مواد اولیه این محصول شامل چوب، استخوان، سیم مسی و مفتول است.

روستای سادات‌نشین شیخ شبان که به روستای ایثار هم مشهور است. در جنگ تحمیلی بیش از 90 شهید تقدیم کرده است. امروز از آن دسته روستاهایی است که در هنر خاتم‌کاری شهرت ملی و جهانی دارد.

وارد روستا که می‌شویم معابر روستا خلوت است گویی همه در پشت دیوار خانه‌ها گل خاتم به ناز می‌بافند. میدان روستا را دور می‌زنیم. به تنها کارگاه تولید مواد اولیه گل خاتم در روستا رسیدیم. بوی استخوان پخته می‌آید. سید جواد احمدی، صاحب تنها مجتمع تولید مواد اولیه خاتم در روستای شیخ شبان می‌گوید: استخوان‌ها به صورت عمده خریداری می‌شود و در یک محفظه جوشانده می‌شوند که چربی و خون‌شان جدا شود. بعد از اینکه سفید شدند در یک دستگاه دیگر ریش ریش می‌شوند. چوب‌ها با دستگاه‌های دیگر ریش ریش و با جوهر رنگ می‌شوند.

دستان سید جواد پینه‌بسته است اما هنوز هم سر پا ایستاده و گل خاتم می‌بافد. در کارگاه خاتم‌کاری پای خاطرات و صحبت‌هایش نشستیم.

سید جواد احمدی در معرفی خود می‌گوید: 61 سال دارم و ساکن روستای شیخ شبان هستم. در ابتدا کشاورز بودم که سال 56 از روستا به اصفهان مهاجرت کردم. دنبال کار بودم گفتم سراغ کاری بروم که حرفه‌ای یاد بگیرم و برای خودم مستقل کار کنم در بازار اصفهان به خاتم‌کاری علاقه‌مند شدم. با استاد قربان حسن حیدری که از روستای خودمان بود آشنا شدم. ایشان در اصفهان کارگاه داشتند و آموزش هم می‌دادند، پس از یادگیری تا چهار سال هم در اصفهان زندگی و کار می‌کردم که بعد از انقلاب پس از بیانات امام خمینی(ره) که فرمودند «هر کس هر حرفه‌ای دارد به زادگاه خودش بازگردد و در آنجا آموزش دهد» به روستا آمدم که تاکنون بیش از 300 نفر برای یادگیری آمدند که الان نزدیک به 60 نفر به صورت حرفه‌ای کار می‌کنند که نتیجه آن راه‌اندازی 20 کارگاه در روستا است و بقیه نیز در خانه کار می‌کنند.

خاتم مثل بافتن قالی است چوب و استخوان و مفتول را کنار هم می‌گذاری و چسب می‌زنی و می‌بافی یکی 3 ماه یکی هم 3 سال می‌بافد بعد هم پرس می‌کنیم و برش می‌زنیم.

دلیل معروفیت خاتم شیخ شبان ضمانت 150 سال آن است. گل خاتم در اینجا با چسب چوب ساخته می‌شود در صورتیکه امروز با چسب فوری انجام می‌دهند که همین مسئله از عمر گل خاتم کم می‌کند. همچنین روکش زدن با پلی استر که سیلر دارد باعث می‌شود بعد از مدتی خاتم کدر شود و به مرور زمان کم رنگ هم بشود ولی ما بدون سیلر کار می‌کنیم. قیمت خاتم بالاتر می‌شود ولی شفاف‌تر می‌ماند.

وی با اشاره به وضعیت بازار افزود: کسانی که در گذشته آموزش دیده‌اند، وضعیت بازار کار برایشان بهتر بود اما امروزه وضعیت بازار چندان تعریفی ندارد به همین علت جوانان چندان تمایلی ندارند.

در گذشته بازار کار خیلی خوب بود. خریداران با هم رقابت می‌کردند زودتر می‌آمدند تا خوشان بتوانند همه کارها را بخرند. نزدیک عید شبانه می‌آمدند تا همه اجناس تولید شده را بخرند. سفارش کار جدید هم می‌دادند. در گذشته چک یک ماهه می‌دادند اما امروزه چک یک ساله می‌دهند به همین علت جوانان تمایل کمتری دارند.

احمدی با اشاره به نبود مرجع برای تعیین قیمت گل خاتم گفت: تعاونی تشکیل داده شد که من وسایل کارگاه را رایگان از بنیاد علوی گرفتم که نزدیک به 350 میلیون بود که از سود کارگاه 15 درصد هزینه برای خود کارگاه می‌شود. اما برای قیمت خاتم نتوانستیم کاری انجام دهیم. به عنوان مثال یک قاب را از ما 15 هزار تومان می‌خرند ولی در بازار اصفهان 60 هزار تومان می‌فروشند. البته من همه کارهایم را در استان خودمان می‌فروشم که در اینجا هم معمولا بیشتر از قیمت واقعی می‌فروشند ولی از اصفهان هم سفارش می‌گیرم که بیشتر برای صادرات است.

وی با اشاره به مشارکت در ساخت بناهای مشهور و ضریح امامزادگان بیان کرد: خاتم‌کاری تعداد زیادی از ضریح امامزادگان از جمله امامزاده جعفر دامغان و امامزاده کاشان را انجام داده‌ام.

تاکنون 60 لوح تقدیر گرفته‌ام که از جمله مدال برنز کارآفرین برتر از رئیس جمهور است.درهم تنیده شدن تارهایی از جنس چوب و استخوان ورقه‌های مسی، طلایی و رنگی هنری را خلق کرده که هویت سرزمینمان را در هر جای دنیا نشان می‌دهد.

انتهای پیام/ش