بیم و امیدهای کارگران فصلی کردستان؛ دغدغههایی از جنس دستمزد+ فیلم
در شرایطی که سفرههای کارگران فصلی به دلیل تورمهای افسارگسیخته اخیر روز به روز کوچکتر میشود و در مقابل نیز روزمزد بودن این قشر زحمتکش مصائب معیشتی و مشکلات فراوانی را گریبانگیر آنان ساخته است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، زمانی که دهخدا معادلات «زحمتکش»، «عمله»، «فعله»، «ثمربخش»، «مؤثر»، «نافذ»، «مزدور» و «کاری» را در تقابل با لفظ «کارفرما» قرار داد به خوبی توانست در قالب این کلمات وضعیتی را توصیف کند که در آن فردی را که زحمکتش باید برای اینکه ثمربخش نیز سازد، عمله یا فعله خطاب کند تا بتواند اعلام کند که در مقابل خدمتی که انجام میگیرد، مزد دریافت میشود.
این تعریف در گستره وسیعی کل جامعه را در بر گرفته و حتی به افراد خانهدار نیز تعمیم داده میشود، اما مقولهای که در میان این روزمرگیها باید بدان توجه خاص داشت، انحصار این تعریف در قالب افرادی است که به آنان «کارگر فصلی» گفته میشود؛ کسانی که از لحاظ شغلی دارای پایه ثابت نبوده و به دلایل گوناگون تنها زمانی که به وجودشان نیاز باشد، به کار گرفته میشوند.
در گذری کوتاه به یکی از میادین شهر سنندج که از دیرباز محل تجمل کارگران فصلی بوده، میتوان جمعیتی قابل توجه از این افراد را مشاهده کرد که از نخستین ساعات صبح برای انجام کار چشم به راه ماشینهایی که به دنبال کارگر هستند، نشستهاند، کارگران فصلی که برای درک تفاوت آنان با سایر کارگران باید به میان آنان رفته و از نزدیک در جریان وضعیت زندگیشان قرار گرفت تا علاوه بر تمییز آنان از سایر گروههای کارگری دغدغهها، نیازها و مطالبات آنان را درک کرد.
تحصیلاتی که چراغ راه آینده نشد!
«محمد. م» پسر جوانی که در نگاه اول در میان جمعیت جلب توجه میکند در پاسخ به اینکه چرا به این شغل روی آورده است، به خبرنگار تسنیم گفت: من دارای تحصیلات آکادمیک هستم اما به دلیل اینکه نتوانستم از ماحصل زحماتی که در این سالها برای اخذ مدرک کشیدهام استفاده کنم مجبور به کارگری شدم.
وی با اشاره به اینکه «ورود به بازار کار مرتبط با رشتهای که در آن تحصیل کردهای» یکی از چالشهایی است که گریبانگیر بسیاری از افراد تحصیلکرده شده است، افزود: حجم بالای فارغالتحصیلان دانشگاهی در مقابل فقدان تأمین بازار هدف برای آنان، وضعیتی را خلق کرده که در آن بسیاری از افرادی که دارای تحصیلات دانشگاهی هستند یا بیکار بوده و یا اینکه به مشاغل کاذب و بیارتباط با رشته تحصیلیشان روی آوردهاند.
این کارگر فصلی سنندجی با اشاره به اینکه اوایل به دلیل عزتنفس روی آوردن به کارگری برایش بسیار دردناک بوده است، میگوید: تحمل مشکلات مالی و فشارهای عصبی که ناشی از بیکاری روز به روز بیشتر مرا در تنگنا قرار میداد، باعث شد که غرورم را زیرپا گذاشته و به راهنمایی یکی از دوستان به کارگری فصلی روی آورم.
وی با ذکر اینکه در آغاز کار به دلیل اینکه چندان تخصصی نداشتم تنها میتوانستم به عنوان عمله و شاگرد بنا کار کنم، تصریح کرد: هر چند در اوان کودکی شاگردی بنایی کرده بودم اما پذیرش کارگری برای فردی که تمام عمر قلم و کتاب به دست بوده کمی خارج از توان و تحملم بود.
محمد در ادامه با اشاره به اینکه مشکلی با کارگری ندارد، دلیل این امر را وضعیت اقتصادی خانواده دانسته و میگوید: در تعریف عامه یک جوان 28 ساله باید توان تأمین نیازهای یک خانواده را داشته باشد و به خاطر همین نگاه بیکار ماندن و جیرهخوار پدر بودن را نمیتوان تحمل کرد و حاضر به کارگری شدهام.
"غرور" در شرایط اقتصادی کنونی "نان و آب" نمیشود
«محسن. ک» به گفتوگو ما میپیوندد و در جواب محمد میگوید: من نیز دارای تحصیلات هستم اما خیلی زودتر از محمد به این نتیجه رسیدم که درس خواندن برای من نان و آب نمیشود به همین خاطر پس از دیپلم دیگر پی درس خواندن را نگرفتم و به بازار کار وارد شدم.
وی با اعلام اینکه متأسفانه وضعیت اشتغال در استان کردستان بسیار تأسف برانگیز و دردناک است، گفت: این شرایط برای همه یکسان است اگر در این شهر پارتی نداشته باشی نمیتوانی منتظر استخدام شوی، به همین خاطر بسیاری را میشناسم که به جای اینکه منتظر دست غیب بمانند و یا اینکه به خاطر غرور خانهنشین شوند، به کارگری روی آوردهاند.
محسن که به گفته خودش پی همه چیز را به خودش مالیده، ادامه میدهد: به هر مسئولی که فکرش را بکنید، رو انداختهام اما تمام درها به رویم بسته شد، وقتی متوجه شدم که هیچ کس جز خودم نمیتواند برایم کاری کند «کارگر» شدم.
"کارگری" شغلی بخور و نمیر است
«توفیق. ک» حرف محسن را قطع کرده و میگوید: کارگران همیشه هشتشان گرو نهشان است و پولی را که از این دست میگیرند از دست دیگر میدهند، درآمد این قشر به حدی ناچیز است که بسیاری از این افراد زندگی در آلونک و با قرض گرفتن از دیگران روزگارشان را سر میکنند.
وی با ذکر این نکته که بسیاری از این کارگران که در این چهارراه ایستادهاند زندگیشان را به کمک یارانه میچرخانند گفت: این در حالی است که بسیاری از آنان مستأجر هستند، دانشآموز و دانشجو دارند، گرفتار بیماری و هزینههای آن هستند، بیمه ندارند، هزینههای زندگی بالایی دارند و در عین حال درآمد آن چنانی ندارند.
توفیق که کارگری را شغلی بخور و نمیر توصیف میکند در پاسخ به اینکه میانگین درآمد ماهیانهاش چقدر است میگوید: وقتی یک روز کار داری و یک هفته بیکاری دیگر میانگین معنی ندارد ما تمام تلاشمان را میکنیم که حداقل بتوانیم نیازهای ابتدایی زندگیمان را تأمین کنیم اما با این حال باز شرمنده زن و بچه هستیم.
مزد کارگر را قبل از اینکه عرقش خشک شود باید پرداخت
«سیروان» دیگر جوان سنندجی است که تا اینجای بحث صرفاً نظارهگر بوده و معتقد است که بنا به فرموده پیامبر(ص) باید مزد کارگر را قبل از اینکه عرق پیشانیش خشک شود پرداخت کرد، وی در تأیید سخنان توفیق میگوید: زمانی که مرغ کیلویی 10 هزار تومان شده است، اجازه خانه هر سال بیهیچ قانونی اضافه میشود، میوه به حدی گران شده است که حتی نمیتوان به آن نزدیک شد و هزاران هزینه دیگر که هر روز بر زندگی ما بیشتر تحمیل میشود و در مقابل میبینیم که حقوق کارگر کماکان ثابت است، چگونه میتوان انتظار زندگی عادی را داشت.
وی با بیان اینکه تمام این مشکلات را به جان میخریم اما مشکل اصلی این است که گاه حتی برخی کارفرمایان از کارگران انتظار انجام کار و حقالزحمه قسطی و یا پرداخت سر برجی را دارند، گفت: این کارفرمایان به این موضوع فکر نمیکنند که یک کارگر هر آنچه را که دریافت میکند خرج میکند و چیزی به اسم پسانداز برای وی معنی ندارد.
سیروان با اشاره به اینکه کارگر شهرداری است، بیان میکند: متأسفانه حقوق شهرداری خیلی وقتها عقب میافتد و برای تأمین مخارج زندگیمان مجبوریم به مسافرکشی و یا کارگری روی آوریم تا حداقل بتوان نیازهای اساسی زندگی را تأمین کرد.
مشکلات روانی ناشی از کارگری بر وخامت اوضاع دامن میزند
«هوشنگ. ف» نیز به بُعد دیگری از مشکلات کارگران فصلی پرداخته و با اشاره به اینکه این شغل به دلیل محدودیتها و مشکلاتی که دارد، دارای استرس زیادی است، اعلام میکند: کارگران فصلی همواره در کش و قوس بلاتکلیفی گرفتار بوده و دل نگرانیها آنان در طولانی مدت مشکلات روانی زیادی را برایشان به وجود میآورد.
وی با بیان اینکه بسیاری از افرادی که کارگر فصلی هستند افرادی غمگین و گوشهگیری هستند، دلیل این امر را مشغلههای فکری و تنشهای ناشی از بیپولی و بیکاری دانسته و تصریح میکند: بسیاری از این کارگران متأهل هستند و در شرایط اقتصادی کنونی تأمین بسیاری از نیازهای خانوادهها برای آنان به سختی میسر میشود.
این کارگر حمل بار با اشاره به اینکه برخی از کارگران فصلی برای جبران خلاءهای مالی تن به کارهای زیادی میدهند، خاطرنشان کرد: شبکاری، باربری، نظافت، جمع کردن کارتن و پلاستیک، میوه فروشی با وانت و چرخ، فروش چایی و شربت، دستفروشی و پادویی از جمله کارهایی است که کارگران فصلی به آن روی میآوردند.
وی با ذکر اینکه بسیاری از این افراد شرایط تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره) و بهزیستی را ندارند، یادآور شد: این افراد نه تنها از لحاظ جسمی نیرویشان تقلیل مییابد، بلکه از لحاظ روانی نیز دچار مشکل میشوند و حتی گاه شاهد هستیم که کمخوابی، پرکاری، بیپولی و خستگی تبعات جبرانناپذیری را برای آنان به ارمغان آورده است.
زنان نیز در دسته کارگران فصلی قرار دارند
«میلاد. ک» نیز در گفتوگو با خبرنگار تسنیم با اشاره به اینکه مشکلات کنونی تأمین معاش خانواده را به وظیفهای جمعی میان اعضای خانواده تبدیل کرده است، گفت: من و دو خواهرم در فصل برداشت محصول توت فرنگی، سیبزمینی و خیار در مزارع بهعنوان کارگر روزمزد مشغول بهکار میشویم.
وی افزود: مشابه خواهران من، دختران و زنان زیادی هستند که به صورت کارگر فصلی پا به پای مردان در زمینهای کشاورزی کار میکنند و گاه در قالب تیمهای مشارکتی در جمعآوری محصولات همکاری میکنند.
میلاد با ذکر اینکه پرداخت حقالزحمه کارگران خانم با آقایان در فصل برداشت چندان تفاوتی ندارد، گفت: به همین خاطر زنان زیادی هستند که به این کار روی آورده و در تأمین مخارج خانواده کمکرسان هستند.
وی با ابزار تأسف از بیگاری کشیدن از زنان در فصول کار خاطرنشان کرد: متأسفانه زنان به دلیل اینکه بُنیه بدنی ضعیفی دارند بخاطر جبران این ضعف بیشتر از مردان تحت فشار کاری قرار میگیرند و به خاطر اینکه پرداخت پول به آنان باید متعارف با میزان استاندارد برداشت باشد شاهد ظلم به آنان هستیم.
فقدان بیمه بزرگترین سنگ پیش پای کارگران فصلی است
«محمد سعید. ظ» از کارگران کهن سال سنندجی است که پینههای دست و صورتش گواه سالها کار و تلاش بدنی طاقتفرسا را میدهد، وی در پاسخ به اینکه چرا در این سن هنوز کار میکند، اعلام میکند: متأسفانه به دلیل عدم آگاهی در جوانی نتوانستم نسبت به بیمه اقدام کنم و این باعث شد که در پیری نه تنها از مزایای بازنشستگی بیبهره باشم بلکه با وجود مشکلات جسمانی و بیماری کماکان برای تأمین مخارج زندگی و درمانی کار کنم.
وی با ابراز تأسف از اینکه مردم بهدنبال نیروی کار جوان هستند، گفت: گاهی به دلیل کهولت سن روزهای زیادی چشم انتظار کار مینشینم اما همیشه اولویت با جوانترهاست و من صرفاً برای کارهایی بهکار گرفته میشوم که متأسفانه پول زیادی بابت آن پرداخت نمیشود.
این کارگر فصلی با ذکر اینکه طبق اعلام سازمان تأمین اجتماعی کسانی که دارای کارت مهارت فنی هستند میتوانند با ثبتنام در سامانه نسبت به بیمه شدن خود اقدام کنند، گفت: هر چند در مورد صحت این موضوع اطلاعی ندارم اما به گفته برخی از کارگران زمانی که کار فصلی نداشته باشند و به سراغ دستفروشی بروند، بیمه آنان قطع میشود.
وی با اشاره به اینکه هر بار که جوانی را میبینم به او هشدار میدهم که نسبت به بیمه خود جدی و پیگیر باشد، ادامه داد: بخش اعظمی از کارگران فصلی مشمول قوانین بیمه نمیشوند چرا که کار مشخصی ندارند و به همین خاطر بسیاری از این افراد و خانوادههایشان در آینده دچار مشکلات عدیدهای میشوند.
سربازی نمیروم اگر بروم کسی خرج خانوادهام را نمیدهد
«محسن. ک» دیگر جوان سنندجی است وی با بیان اینکه تنها نانآور خانواده است اعلام کرد: پدرم را چند سال پیش از دست دادهام و در حال حاضر من تنها فردی هستم که تأمینکننده مخارج خانواده است.
وی با اشاره به اینکه برای کار کردن مجبور به ترک تحصیل شده است گفت: این تنها آسیب کارگری برای زندگی من نبوده است، خانوادهام سرمایه و درآمدی ندارند و پدرم در شرایطی ما را تنها گذاشت که چارهای جز ترک تحصیل و شروع بهکار نداشتم که این امر خود باعث شد تا از سربازی نیز باز مانده و در حال حاضر مشکلات بزرگتری نیز برای دیگر حوزههای زندگیم ایجاد شده است.
محسن که دارای یک فرزند دختر نیز است، ادامه میدهد: من جز زن و بچهام مسئولیت نگهداری از مادر و خواهرم را نیز به عهده دارم و نمیتوانم آنان را به امان خدا رها کنم، به خاطر همین گاهی در طول روز بالغ بر 14 ساعت کار میکنم به امید اینکه حقوق بیشتری را دریافت کنم.
"غرفههای بازار روز تهران" و "کولبری" مقصد کارگران فصلی کردستان
«کریم. م» دیگر کارگر سنندجی نیز با اشاره به اینکه کارگر فصلی در چند ماه از سال کار دارد، گفت: بسیاری از کارگران فصلی کردستان به دلیل نبود کار در استان به تهران رفته و در غرفههای میوهفروشی مشغول به کار میشوند.
وی افزود: اگر به میدان میوه و تره بار تهران مراجعه کنید با کارگران شهرستانی مواجه میشوید که از روستاها و شهرهای کوچک به تهران آمده و در بدترین شرایط مشغول بهکار هستند.
کریم با ذکر اینکه این کارگران چون به اتحادیه و یا سندیکاری خاصی تعلق ندارند از مزایای قانون کار بیبهره هستند گفت: بدتر از وضعیت این کارگران، افرادی هستند که به «کولبری» روی میآورند و در سختترین شرایط کاری در پی کسب روزی حلال زندگی خود را به خطر میاندازند.
کارگران فصلی پاتوق آبرومندانهای ندارند
«سیدزاهد کریمی» دیگر کارگر فصلی است که سر به زیر افکنده و در پاسخ به کنجکاوی و سئوال خبرنگار تسنیم مبنی بر اینکه چه درخواستی از مسئولان دارد اظهار کرد: اگر کمی واقعبین باشیم متوجه خواهیم شد که هیچ مسئولی به خود زحمت اینکه کاری برای ما بکند را نمیدهد چرا که ما تعداد مشخصی نداریم که بخواهد ساماندهی خاصی برای ما انجام شود، مازاد بر این نیز کارگران سطح شهر در چند مکان هر صبح جمع میشوند و بسته به پیشنهادهایی که از سوی کارفرمایان به صورت گذری به آنان میشود به خدمت گرفته میشوند.
وی ادامه این روند را مساوی با عدم توزیع عادلانه کار دانست و گفت: گاه شاهد گلاویز شدن چند کارگر با هم برای گرفتن یک کار هستیم که صورت خوبی نداشته و بیشتر حالتی تأسفبرانگیز را رقم میزند، امری که اگر ساماندهی درست و حسابی در پس آن وجود داشت شاید کمتر اتفاق میافتاد.
سیدزاهد با تأکید بر اینکه اگر مکان مشخصی به این افراد اختصاص مییافت میشد آنان را ساماندهی حداقلی کرد، افزود: هر روز شاهد هستم که بسیاری از کارگران به خاطر حفظ آبرو و اینکه آشنایی آنان را در این میادین نبیند روی خود را میپوشانند و این خود به دغدغهای برای آنان بدل شده است.
وی در پایان یادآور شد: در این شرایط باید این موضوع را نیز مورد توجه قرار داد که کارگران فصلی به دلیل نداشتن قرارداد کار از دریافت اضافه حقوق، پاداش، سنوات، عیدی، حق اولاد، حق مسکن، خواربار و حقوق قانونی دیگر بیبهره هستند و در عین حال نظام حمایتهای بیمهای، مزایای بازنشستگی و مستمری از کار افتادگی نیز دریافت نمیکنند.
به گزارش تسنیم از سنندج، با این اوصاف و مشکلاتی که اعلام آن از حوصله این گزارش خارج است به سراغ «برهان صلواتی» مدیرکل اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی کردستان رفته و این موضوع را از دید این مسئول دولتی جویا شدیم.
نبود "بانک اطلاعاتی جامع" مانع ساماندهی کارگران فصلی است
مدیرکل اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی کردستان با اشاره به اینکه کارگران فصلی به چند طیف تقسیم میشوند اظهار کرد: این قشر کارگر بنا به فصول مختلف سال در مشاغل کشاورزی، باربری، کارگاههای بستهبندی، واحدهای تولیدی، حمل کالا و فعالیتهای روزمزد مشغول بهکار میشوند.
وی افزود: تفاوت این دست از کارگران با کارگران ثابت در این دست که کارگران ثابت بر اساس قوانین اداره کار حقوق و مزایا دریافت میکنند.
صلواتی با ذکر اینکه جمعیت این طیف شغلی مشخص نیست گفت: بسیاری از این افراد روزمزد هستند و به همین خاطر آمار دقیقی را نمیتوان اخذ کرد و در بسیاری از موارد نیز کار به صورت توافقی در اختیار فرد قرار میگیرد و چون تنها جنبه دریافت مالی مطرح است دیگر پرداختن به مقوله بیمه و امنیت شغلی اهمیتی نمییابد.
وی با تأکید بر اینکه در استان کردستان تلاش برای حفظ مشاغل موجود و کارگاههای در حال فعالیت است، تصریح کرد: تلاش میشود تا در کنار این مهم زمینه ایجاد شغلهای جدید و کارآفرینی دنبال شود.
مدیرکل اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی کردستان با ذکر اینکه برنامههایی برای ساماندهی وضعیت این کارگران در دست بررسی و پژوهش است که پس از اخذ نتایج مثبت و کاربردی اجرایی خواهد شد، اعلام کرد: از تمامی صاحبان ایده، پژوهشگران و کارآفرینان درخواست میشود تا اداره کار را در اجرایی شدن هر چه بهتر این طرح یاری کرده و با ارائه پیشنهادات خود زمینه ایجاد اشتغال پایدار و امنیت شغلی این قشر زحمتکش را نیز فراهم ساخت.
به گفته صلواتی، ساماندهی کارگران ساختمانی و فصلی از سطح معابر، میادین و گذرگاههای سطح شهر علاوه بر پاکسازی سیمای شهر و ارائه خدمات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حمایتی به آنان، میتواند در ارتقاء شان اجتماعی و جایگاه شغلی کارگران ساختمانی و فصلی، شناسنامهدار کردن کارگران، شناسایی، تعیین سطح مهارت و بازآموزی نیروی کار شاغل و همچنین ایجاد بانک اطلاعاتی و در نهایت کمک به فراهم آوردن زمینههای اشتغال و فعالیت افراد جامعه هدف نقشآفرین شود.
انجمن کارگران ساختمانی تشکیل شده است
«محمدصدیق جهانبین» مدیر روابط کار اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی کردستان نیز در گفتوگو با خبرنگار تسنیم در سنندج با اعلام اینکه بحث قانون بیمه کارگران فصلی چند سالی است که در حال اجرا است گفت: در استان کردستان حدود 34 هزار کارگر ساختمانی و استاد کار ساختمانی وجود دارد که بر اساس سهمیههایی که به سازمان تأمین اجتماعی استان داده شده است، مشمول بیمه شدهاند.
وی افزود: خوشبختانه در استان کردستان انجمن کارگران و استادکاران ساختمان به کمک خود کارگران تشکیل شده و با همت همین افراد اداره و مدیریت میشود
جهانبین در مورد وضعیت دیگر کارگران فصلی، گفت: بحث کارگران فصلی دارای گستره وسیعی است که حل مشکلات آنان نیازمند همکاری ارگانهای ذیصلاح همچون شهرداری، استانداری، تأمین اجتماعی و مدیریت و برنامهریزی استان است.
وی با تأکید بر اینکه تخصیص مکان مشخص به کارگران فصلی نیازمند همکاری شهرداری است، خاطرنشان کرد: مقوله اسکان کارگران ساختمانی و برنامهریزی برای آنان در کردستان از دهه 80 با همکاری شهرداری آغاز شده است و تلاش میشود تا در آینده نزدیک بانک اطلاعاتی این افراد نیز گردآوری شود.
مدیر روابط کار اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی کردستان گریزی به وضعیت بیمه کارگران فصلی زد و یادآور شد: هر چند قسمت اعظم کارگران ساختمانی با درصد کم حق بیمه، بیمه هستند، اما امید است شرایطی فراهم شود تا دیگر کارگران فصلی نیز از مزایای بیمه تأمین اجتماعی بهرهمند گردند.
به گزارش تسنیم از سنندج در شرایطی که سفرههای کارگران فصلی به دلیل تورمهای افسارگسیخته اخیر، روز به روز کوچکتر میشود و در مقابل نیز روزمزد بودن این قشر زحمتکش، مصائب معیشتی و مشکلات فراوانی را گریبانگیر آنان ساخته است و همچنین در کنار تمامی مشکلات اعلام شده کارگران فصلی که به دلیل نداشتن کارفرمای مشخص، از قراردادهای کار بیبهره هستند؛ انتظار میرود که تضمینی برای امنیت شغلی این قشر زحمتکش فراهم شود که در قالب آن بتوان با تأسی به آب باریکه قانونی که بر اساس ماده 39 قانون کار برای کارگران نیمه وقت و فصلی تدوین شده است، با تدابیری منصفانه نسبت به صیانت از حقوق کارگران فصلی و نیمه وقت در زمینه امنیت شغلی، حمایتهای رفاهی و حق تشکلیابی اقدام کرد.
گزارش از جمیله معظمی
انتهای پیام/ح