فرمول‌های جادویی داستان‌نویسی/ آیا بعضی‌ها رمان‌نویس به دنیا می‌آیند؟
آخرین اثر زنده‌یاد محسن سلیمانی تلاش دارد تا به پرسش‌های جدی رمان‌نویسان جوان پاسخ دهد. او در «رمان‌نویسی در وقت اضافه» معتقد است که این اثر وسیله‌ای برای نویسندگان مبتدی است تا اشتباهات نویسندگانی را که به طور فطری می‌نویسند، تکرار نکنند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، آخرین اثر زنده‌یاد محسن سلیمانی، نویسنده و مترجم، با عنوان «رمان‌نویسی در وقت اضافه» در دو جلد از سوی انتشارات علمی و فرهنگی روانه بازار کتاب شد. نویسنده در این اثر تلاش دارد تا فارغ از کلیشه‌های مرسوم، به مسائل روز و جنبه‌های آموزشی رمان‌نویسی بپردازد. نویسنده در این کتاب علاوه بر طرح نظرات نویسندگانی چون استراتی، جیمز فری، ریموند آبستفلد، تام مونتلئون، هاوی چپمن و ... از آثار کسانی چون لیندا ادلستاین، رونالد توبیاس، ویکتوریا اشمیت، ایوان مارشال و ... که البته کارشان رمان‌نویسی نیست،اما کتاب‌های کمکی برای رمان‌نویسان نوشته‌اند نیز استفاده کرده است.
سلیمانی که پیش از این نیز آثاری درباره رمان، چیستی و عناصر آن نوشته که از قضا جزو اولین تجربه‌های فارسی‌زبانان در این زمینه به شمار می‌رود، اما در کتاب جدید تلاش کرده تا با بهره‌گیری از منابع فارسی و انگلیسی و مطالعه و بررسی نظرات رمان‌نویسان و نظریه‌پردازان این حوزه، کتاب جامع‌تری در این زمینه به مخاطب پیشنهاد دهد. می‌توان ادعا کرد که عمده کتاب‌هایی که یا در فارسی نوشته شده و یا به این زبان ترجمه شده‌اند، شمه‌ای هستند از جهان پهناور رمان که عمدتاً به ذکر مثال‌‌های تکراری یا کپی پیست‌های نظرات مشهور بسنده کرده‌اند. با توجه به این امر، یافتن کتابی جامع که بتواند به علاقه‌مندان به رمان، داستان‌نویسان جوان یا پژوهشگران نوپا در این عرصه یاری رساند، گاه سخت می‌نماید. کتاب حاضر از این جهت به مخاطب اطمینان خاطر می‌دهد که می‌تواند علاوه بر یافتن نظرات جدید در این زمینه، پس از مطالعه کتاب به این توانایی دست یابد که بتواند به خوبی موضوعات مهم در این زمینه را تفکیک و تحلیل کند.
سلیمانی در مقدمه این اثر می‌نویسد: کتاب‌های آموزش داستان‌نویسی به زبان فارسی، ضمن اینکه التقاطی از نقد داستان و آموزش داستان‌اند، اصطلاحات را به‌درستی تبیین نمی‌کنند؛ چنان‌که گاه هنرجویان و به‌ویژه داستان‌نویسان نمی‌توانند تفاوت‌های برخی از اصطلاحات یا مفهوم واقعی آنها را درک کنند؛ مثلاً تفاوت طرح و ساختار رمان چیست؟ یا مواد تشکیل‌دهندۀ یک صحنه چیست؟ یا روایت در صحنه دقیقاً شامل چه چیزهایی می‌شود؟ افزون بر اینکه در 20 سال اخیر بسیاری از واژگان و مباحث نو در داستان‌نویسی به کتاب‌های جدید در زبان انگلیسی راه یافته که نشانی و ردی از هیچ یک از آنها در کتاب‌های موجود به زبان فارسی وجود ندارد. برای مثال در کمتر کتابی بحث ساختاربندی، الگوهای طرح یا الگوهای شخصیت در رمان را می‌توان یافت؛ الگوها و ساختارهایی که به هنرجو کمک می‌کند ضمن طراحی ساختار و تقویت شخصیت‌های رمانشان، به شیوه‌ای ملموس و با مثال‌هایی روشن هر بار بدانند که برای حل مشکلات بنیادی رمان‌هایشان چه باید بکنند.
مشکل بعدی، کار تطبیق است؛ منظورم پیدا کردن مثال‌‌های روشن و تطبیق آنها با مباحث نو در داستان‌نویسی است، که کاری بسیار وقت‌گیر و طاقت‌فرساست. برای یافتن مثال و کار تطبیقی، گاه باید همزمان ده‌ها کتاب و رمان را مرور کرد، بحث‌ها را برای چندمین‌بار خواند، اصطلاح‌ها را بارها کنار هم گذاشت، طرحی کلی از تصویر بزرگ کتاب در کنار هم رسم کرد، و بعد به شکلی هنرجوپسند ارائه داد. این‌ها همه نیاز داشت که من هم حوصله به خرج دهم و هم به قدر کارفی برای بحثی وقت بگذارم.
... از آنجا که قصد من فقط اضافه کردن یک کتاب دیگر به کتاب‌های قبلی نبود، گاه لازم می‌شد که قبل از آموختن چیزی به دیگران، خودم آن نکته را به خوبی فرابگیرم. بنابراین اعتراف می‌کنم که نوشتن این کتاب برای خود من نیز کلاسی آموزشی بود، و در این کلاس چه بسیار نکات نویی که نیاموختم و چه تجربیات جدیدی که کسب نکردم؛ چیزهایی که گاهی فقط تصویری بزرگ یا، به قول سینمایی‌ها، نمایی دور از آنها داشتم.
کتاب حاضر شاید بیشتر نوعی کار انتقال تجربیات است تا نوشتن تجربیات شخصی خودم در زمینه رمان‌نویسی؛ در این کتاب، جمع‌بندی نظریات رمان‌پژوهانی را به شما ارائه داده‌ام که خود همه رمان‌نویس هستند. اگر بخواهم دقیق‌تر بگویم، من نظریات رمان‌نویس‌ها را با تجربیات سال‌های طولانی تدریس، پژوهش، و ترجمه در این رشته درآمیخته‌ام و با ساماندهی، بسته‌بندی، و زبان خودم و نیز با مثال‌هایی که پیدا و یا گاه خلق کرده‌ام، تقدیم شما کرده‌ام. بنابراین، در صورت تمایل، می‌توانید با خیال راحت به نسخه‌های این کتاب برای نوشتن رمان عمل و رمان‌های خوشخوان و پرمعنا خلق کنید...».
کتاب حاضر از 38 فصل تشکیل شده است: پیش از نگارش، چرا رمان می‌نویسیم؟، آیا بعضی‌ها رمان‌نویس به دنیا می‌آیند؟، رمان‌نویس چگونه آدمی است؟، مدیریت زمان و نظم آهنین، ابزارهای نگارش، هنگام نگارش، تحقیق و خشک‌طبعی، این طرح که می‌گویی، یعنی چه؟، ساختار رمان: ارسطو و دیگران، تقسیم‌بندی رمان با اجزای یک طرح خوب، چگونه برای ران خودمان، سوژه پیدا کنیم؟، نوشتن سوژۀ تک‌خطی و ارزیابی الیۀ آن، طرح نهایی رمان خود را بنویسیم یا ننویسیم؟، الگوهای طرحک ابزاری کمکی برای بازپروری سوژه، قالب‌‌های اصلی رمان: ابزار کمکی دیگر برای بازپروری، سه شکل اصلی رمان‌نویسی: رمان‌های ادبی و عمومی، سه شکل اصلی رمان‌نویسی: رمان‌های قالب‌دار، هر سوژه چند طرح داستانی دارد؟، تقسیمات رمان: بخش‌های اصلی و... .
فصول این اثر را می‌توان به صورت کلی به سه بخش پیش از نگارش رمان، در زمان نگارش و پس از آن تقسیم‌بندی کرد. نویسنده ابتدا به سؤالات متداول برای مشتاقان ورود به دنیای نویسندگی و جهان هیجان‌انگیز آن پاسخ می‌دهد. سلیمانی با سر زدن به عادات نویسندگان نامی برای نوشتن رمان، مخاطب را در این زمینه راهنمایی می‌کند؛ و سپس زمان آن می‌رسد که نویسنده نوپا با جنبه‌ها و عناصر مختلف رمان آشنا شود.
بیشتر بخوانید:
بازخوانی دیدگاه‌های زنده‌یاد "محسن سلیمانی" درباره جهانی شدن ادبیات ایران
در سال‌های گذشته آثار متعددی در زمینه نظریه‌پردازی‌های پیرامون رمان و داستان کوتاه در بازار کتاب منتشر شده است، اما شاید یکی از مزیت‌های کتاب سلیمانی بر بسیاری از آثار مشابه منتشر شده، جامعیت کتاب باشد. نویسنده کوشیده تا فراتر از تعاریف مرسوم ارائه شده، نکته‌های ناب و جدید را از خلال آثار متعدد و منابع مختلف انگلیسی‌زبان استخراج و تدوین کند. موضوعاتی مانند رابطه روانشناسی و رمان، چگونگی راه‌های نگارش رمان‌های جمعی، الگوهای مختلف برای رمان‌نویسی و... از جمله این موارد است. سلیمانی در «رمان‌نویسی در وقت اضافه» معتقد است که این اثر وسیله‌ای برای نویسندگان مبتدی است تا اشتباهات نویسندگانی را که به طور فطری می‌نویسند، تکرار نکنند.
انتشارات علمی و فرهنگی آخرین اثر زنده‌یاد محسن سلیمانی را در 1000 نسخه و در دوجلد روانه بازار کتاب کرده است.
زنده‌یاد محسن سلیمانی از مترجمان و پژوهشگران در حوزه ادبیات داستانی و طنز بود که سال گذشته درگذشت. از او تاکنون آثار متعددی منتشر شده است که از جمله این موارد می‌توان به «رمان چیست؟»، «28 اشتباه نویسندگان»، «رمان‌نویسی در وقت اضافه»، «طنزپردازی به زبان ساده»، «چگونه زندگی‌نامه بنویسیم؟»، «از روی دست رمان‌نویس» و... اشاره کرد.
انتهای پیام/
