افزایش اختلافات استراتژیک میان پاکستان و آمریکا

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، مصطفی زندیه طی یادداشتی در وطن امروز نوشت:سفر ماه گذشته مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا به اسلام‌آباد و در ادامه آن بازدید پربارتر و طولانی‌تر این مقام آمریکایی از دهلی‌نو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، مرحله‌ای دیگر از تشدید اختلاف‌های استراتژیک پاکستان و ایالات متحده آمریکا در قبال شراکت استراتژیک هند و ایالات متحده را به نمایش گذاشت. بر اساس اخبار منتشره، 2 طرف در اسلام‌آباد بر محدود کردن اختلافات بین خود درباره مسائل تروریسم و احیای صلح و ثبات پایدار در افغانستان تاکید کردند. تنها چند روز پیش از ورود مایک پمپئو به اسلام‌آباد، ایالات متحده تصمیم گرفت اعطای مبلغ 300 میلیون دلار از صندوق حمایت از ائتلاف (CSF) به پاکستان را لغو کند. این تصمیم در واقع برای انتقال عدم رضایت ایالات متحده نسبت به ناتوانی پاکستان در اتخاذ تصمیم‌های مناسب و در راستای حمایت از استراتژی آمریکا در جنوب آسیا شامل اتخاذ اقداماتی جدی علیه تروریسم که از خاک پاکستان مشغول اجرای عملیات تروریستی هستند، گرفته شد.
همچنین مقامات 2 کشور به تبادل دیدگاه‌های مختلف درباره شیوه‌ها و ابزارهای احیای صلح و ثبات پایدار در افغانستان پرداختند. نکته قابل توجه این است که با انجام سفر وزیر خارجه آمریکا به اسلام‌آباد برای هر ناظری تقریباً قطعی به‌نظر می‌رسد که رابطه ایالات متحده و پاکستان در وضعیت بسیار بغرنجی قرار دارد. یکی از علائم و ریشه‌های اصلی بروز این وضعیت، اعلام استراتژی ایالات متحده در جنوب آسیا و افغانستان در آگوست سال میلادی گذشته است که به پاکستان این هشدار را می‌داد که شراکتش با ایالات متحده، نمی‌تواند موضوع حمایت و پناه دادن به شبه‌نظامیان و تروریست‌هایی را که مقامات و اعضای دولتی ایالات متحده را هدف قرار می‌دهند، توجیه کند. این مسأله حاکی از آن است که اگر مطالبات ایالات متحده برآورده نشود، پاکستان ممکن است در معرض تحریم‌های کمک اقتصادی و نظامی قرار بگیرد.
در عین حال، در این استراتژی از کمک‌های مهم هند به ثبات در افغانستان استقبال شده است. ضمن اینکه بیانیه مشترک منتشره در 6 سپتامبر پس از برگزاری گفت‌وگوی 2+2 وزرای ایالات متحده و هند در دهلی‌نو که در آن وزیر خارجه مایک پمپئو و وزیر دفاع، جیمز ماتیس، به نمایندگی از ایالات متحده شرکت داشتند، نشان داد هر دو کشور بر تقویت همکاری دفاعی، دیپلماتیک و استراتژیک اصرار دارند و همین امر موید این نکته است که ایالات متحده و هند در قامت شرکای استراتژیک در منطقه جنوب آسیا به ‌دنبال تحقق رویکردها و جهت‌گیری‌های مشترک هستند. مسلم است که این موضوع بخشی مهم از واقعیت‌های استراتژیک در حال ظهور منطقه یادشده محسوب می‌شود. شایان ذکر است پیش از این در دسامبر سال گذشته میلادی مایک پمپئو در مسؤولیت رئیس CIA، خطاب به پاکستان هشدار داده بود اگر این کشور پناهگاه‌های امن تروریست‌ها درون قلمرو خود را از بین نبرد، ایالات متحده برای نابودی آنها دست به هر کاری خواهد زد.
همچنین در استراتژی امنیت ملی دونالد ترامپ که دسامبر 2017 منتشر شد دوباره بر این مسأله تاکید شد که واشنگتن، پاکستان را وادار به تقویت اقدامات ضدتروریستی‌ و اتخاذ تصمیمات جدی علیه گروه‌های شبه‌نظامی و تروریستی فعال در خاک آن کشور خواهد کرد. از این رو این انتظار وجود داشت که پاکستان به دلیل پشتیبانی از طالبان افغانستان و سایر گرو‌ه‌های شبه‌نظامی کماکان تحت فشار قرار خواهد گرفت. همین پیام توسط پمپئو خطاب به عمران‌خان در تماس تلفنی تبریک به وی درباره انتخابش به عنوان نخست‌وزیر جدید پاکستان استنباط می‌شد. بنابراین بیانیه مشترک هند و ایالات متحده منتشر شده در تاریخ ششم سپتامبر پس از صحبت‌های پمپئو در دهلی‌نو هشدار جدیدی را خطاب به پاکستان مطرح کرد. در آن زمان این بحث مطرح شد که وزرا هرگونه استفاده از گروه‌های نیابتی تروریستی در منطقه را محکوم می‌کنند و در این زمینه، از پاکستان خواستند این تضمین را بدهد که حملات تروریستی از خاک آن کشور به سایر کشورها انجام نشود.
همچنین در آغاز دهمین سالگرد حملات 26 نوامبر در بمبئی، آنها از پاکستان خواستند به سرعت عاملان حملات تروریستی بمبئی، پاتانکوت و سایر حملات تروریستی فرامرزی را به پای میز محاکمه بکشاند. ضمن اینکه طرفین از برگزاری گفت‌وگوی دوجانبه درباره اخراج تروریست‌ها در سال 2017 (همکاری و اقدام علیه گروه‌های تروریستی از جمله القاعده، داعش، لشکر طیبه، جیش محمد، حزب المجاهدین، شبکه حقانی، تحریک طالبان پاکستان و سایر عناصر وابسته) استقبال کردند. درمقابل و همان طور که از قبل انتظار می‌رفت، هیچ اشاره‌ای به «کلبوشان» جاسوس هندی زندانی در پاکستان و فعالیت‌های او به‌عنوان یک عامل سازمان اطلاعاتی هند (RAW) نشد. از سوی دیگر در کنفرانس خبری مشترک وزرای خارجه پاکستان و آمریکا، برای خبرنگاران رسانه‌های پاکستانی شنیدن این موضوع از «شاه محمود قریشی» که وزیر خارجه ایالات متحده هیچ موضوع خاصی را از اسلام‌آباد درخواست نکرده، بسیار خوشایند بود. اما در پرتو تحولات بعدی، به نظر می‌رسد پمپئو این تقاضاها را به عنوان رزرو نگه داشته بود تا روز بعد آنها را در قالب بیانیه مشترک ایالات متحده و هند از دهلی‌نو مخابره کند.
پمپئو حتی در فرودگاه و پیش از عزیمت به دهلی‌نو، خطاب به خبرنگاران اظهار داشت ما این موضوع را برای مقامات پاکستانی روشن و توافق کرده‌ایم هم‌اکنون وقت آن است که تعهدات مشترک طرفین، اجرایی و محقق شود. وی افزود یک توافق گسترده درباره نیاز به اقدامات کلی برای کسب نتایج ملموس وجود دارد که می‌تواند اعتماد و اطمینان بین 2 کشور را ایجاد کند. این صرفاً شیوه مودبانه تکرار تقاضاهای مشخص ایالات متحده درباره مسأله تروریسم بود.
واقعیت این است که تمایل به شروعی دوباره در روابط پاکستان و ایالات متحده بر اساس یک چارچوب پایدار و سودمند برای طرفین، مشهود و بدیهی بود. در حفظ این رابطه به ظاهر دوستانه، هر دو طرف تلاش می‌کنند نقطه نظرهای یکدیگر را درک کنند تا زمینه مشترک برای همکاری مشخص شود. در عین حال اسلام‌آباد در شرایط جدید معتقد است این رابطه برای اینکه پایدار بماند باید مبتنی بر احترام متقابل و همکاری مشترک باشد اما به‌نظر می‌رسد آمریکایی‌ها به‌دنبال مناسبات یک طرفه با اسلام‌آباد هستند که در آن تنها یکی از طرفین تقاضاهایی را برای جلب موافقت دیگری مطرح می‌کند در حالی که اسلام‌آباد تاکید دارد به واشنگتن تفهیم کند هرگونه تلاش برای برقراری مجدد روابط دوستانه‌ با ایالات متحده نه متکی بر تمایل به اقدام در جهت جلب حمایت صرف، بلکه مبتنی بر فرضیات واقع‌گرایانه و آنالیز دقیق واقعیت‌های استراتژیک و روندهای نوظهور است.
جمع‌‌‌بندی به‌نظر می‌رسد در حال حاضر شکاف‌های موجود در روابط پاکستان و ایالات متحده متاثر از واقعیت‌های استراتژیک و روندهای نوظهور به نحو فزاینده‌ای در حال افزایش است. بخشی از این واقعیت‌های استراتژیک پیش‌ رو، رقابت فزاینده ایالات متحده و چین و همکاری‌های در حال توسعه سریع بین هند و ایالات متحده برای مقابله با توسعه قدرت چین و تاثیرگذاری در ناحیه اقیانوس هند و جنوب آسیاست. از سوی دیگر، پاکستان همچنان هند را به‌عنوان تهدیدی جدی برای منافع امنیتی و رفاه اقتصادی خود ارزیابی کرده و خواستار توسعه پایدار موضوع همکاری‌های استراتژیک و همکاری با چین در حوزه‌های مختلف است. همچنین منافع استراتژیک چین و پاکستان، دلیل عمده را برای رشد پایدار در حوزه همکاری‌ها بین 2 کشور بویژه در موضوع کریدور اقتصادی CPEC و سایر پروژه‌ها فراهم می‌آورد.
با این وجود، این مسأله بدان معنا نیست که پاکستان بررسی احتمالات بهبود روابط با ایالات متحده را متوقف کند. شاه محمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان در مصاحبه اخیر خود با شبکه الجزیره گفته است آمریکا به عنوان قدرت جهان انتظار دارد رفتار ویژه‌ای از آنها سر بزند اما در عین اینکه پاکستان خواهان گسترش روابط خوب با آمریکاست ولی این کشور گزینه‌های دیگری برای جایگزینی این روابط با چین و دیگر قدرت‌ها را برای خود محفوظ می‌دارد. او اضافه می‌کند: ما می‌خواهیم آمریکا با ما دوست باشد، همچنین پذیرفته‌ایم آمریکا قدرت برتر جهان است. آنها یقیناً دارای فناوری‌های حیرت‌آور، نیروی نظامی بزرگ و قدرت اقتصادی برتر دنیا هستند. آمریکایی‌ها بر اساس مقتضیات زمانی به دنبال دوستان جدید می‌گردند و ما با کسانی دوستی خواهیم کرد که آنها قدر دوستی را بدانند. شاه محمود قریشی در این مصاحبه افزوده است: چین یکی از کشورهایی است که قدر دوستی را می‌داند. ما می‌دانیم که پاکستان در جغرافیای حساسی قرار گرفته است و در مسیرمان تنها نیستیم و همه گزینه‌ها را روی میز داریم. از سوی دیگر هر چند تمایل اعلام شده ایالات متحده برای رسیدن به یک راه‌حل سیاسی، به جای جست‌وجوی یک پیروزی نظامی در افغانستان، چشم‌اندازهای همکاری بین اسلام‌آباد و واشنگتن برای احیای صلح پایدار در این کشور را نمایان کرد اما اظهارات اخیر معاون وزیر خارجه آمریکا در امور آسیای جنوب و مرکزی که گفته بود دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا از پیشرفت در تعامل با پاکستان مأیوس شده است، نشان داد چشم‌انداز مناسبات 2 کشور رو به افول گذاشته است.
شایان ذکر است درباره مسأله تروریسم، واشنگتن از اسلام‌آباد بارها خواسته است ابهامات موجود پیرامون سیاست‌های عملیاتی خود را برطرف کند. روشن است در صورت اجابت این خواسته واشنگتن از سوی اسلام‌آباد، 2 کشور تلاش‌ها برای ارتقای همکاری مشترک در حوزه‌های اقتصادی، تجاری و فنی را شروع خواهند کرد. موضوعی که در وضعیت کنونی با توجه به واقعیت‌های استراتژیک نوظهور در منطقه بعید به‌نظر می‌رسد. در این چارچوب به‌نظر می‌رسد در جهان آنارشیست و بی‌نظم قرن حاضر، پاکستان اگر می‌خواهد به ‌دنبال مدیریت روابط خارجی خود با ایالات متحده باشد، باید به‌ دنبال اتخاذ تصمیم‌های ریاضتی باشد تا از این طریق بتواند با اتکا بر ظرفیت‌های داخلی، روی پای خود بایستد، چرا که به‌نظر می‌رسد برای آمریکا، نیاز به پاکستان مانند روزهای عصر جنگ سرد به‌عنوان یک متحد، خاتمه یافته است.

انتهای پیام/

بازگشت به صفحه رسانه‌ها