یادداشت اقتصادی|ولی افتاد مشکل‌ها ...

محمدرضا کیاشمشکی ــ همین چندسال پیش بود که دشمنان ایران با تصور اینکه می‌توانند ایران را با محدودیت در تأمین نیاز روزانه بنزین خود مواجه کنند، فروش بنزین به ایران را تحت تحریم قرار دادند. در آن زمان (سال‌های پایانی دهه 80 شمسی) میزان تولید روزانه بنزین کشور در حدود 40 میلیون لیتر و میزان مصرف روزانه بنزین ایران حدود 60 میلیون لیتر بود. اگرچه دشمنان ایران نتوانستند واردات بنزین به کشورمان را صفر کنند، اما فشارهایی در این زمینه موجب اجرای طرح‌هایی ضربتی چون تولید بنزین در واحدهای پتروشیمی شد.

در ادامه توسعه ظرفیت پالایشی کشور، اگرچه در بخش صنعت پالایش نفت خام، مطابق با اسناد بالادستی شاهد افزایش ظرفیت‌ها نبودیم و سرمایه گذاری‌ها معطوف به ارتقای کیفی محصولات تولیدی 9 پالایشگاه فعلی شد؛ اما تلاش برای به‌ثمر نشستن پروژه عظیم پالایشگاه ستاره خلیج فارس که نخستین طرح پالایش میعانات گازی در ایران بود (کنار ارتقای ظرفیت کمی و کیفی برخی پالایشگاه‌های موجود نفت خام)، موجب شد تا امروز تولید بنزین کشور از مرز 95 میلیون لیتر در روز عبور کند.

اکنون سومین فاز پالایشگاه ستاره خلیج فارس در آستانه بهره‌برداری و تکمیل است به‌طوری که طبق آمار رسمی مجموعه شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، آخرین تجهیزات این فاز در روزهای اخیر نصب شده است. با بهره‌برداری از این فاز، ظرفیت تولید روزانه بنزین کشور از مرز 100 میلیون لیتر عبور می‌کند.

رسیدن به ظرفیت تولید 100 میلیون لیتری بنزین، در سایه سالها تلاش بی‌وقفه متخصصان کشورمان به‌دست آمده و در شرایطی که متخصصان اروپایی صنعت پالایش دنیا، در همراهی با تئوری‌های تحریمی دشمنان ایران، حتی حاضر به بستن پیچی در صنعت پالایش ایران نبودند، این جوانان ایرانی بودند که با تکیه بر دانش بومی، ظرفیت‌های تولید بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی را در کشور گام به گام افزایش دادند تا در نتیجه این تلاش جهادگونه، امروز نگرانی از بابت بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی مورد نیاز کشور نداشته باشیم و به‌قول وزیر نفت، دشمن حتی فکر تحریم بنزین را به ذهن خود راه ندهد چرا که امیدی به آن ندارد.

6 ماه پیش بود که مسئولان مربوطه با اعلام خبر خودکفایی ایران در تأمین بنزین، امیدوار بودند تا پس از تأمین مطمئن نیاز تابستانی بنزین، با شروع پاییز، ایران به جمع صادرکنندگان عمده بنزین بپیوندد و با شروع مهر امسال، منبع قابل اتکای جدیدی در درآمدزایی ارزی کشور به‌نام "صادرات بنزین" داشته باشیم؛ اما این مهم محقق نشد.

افزایش بی‌سابقه مصرف بنزین در ایران و قاچاق گسترده آن موجب شد تا هرچه را روزانه تولید می‌کنیم به‌ثمن بخس از دست بدهیم. بنزینی که با پالایش نفتی که از آنِ مردم ایران است و با یارانه دولتی و به‌عبارتی از جیب مردم ایران، تولید می‌شود و قرار است آسایش و رفاه برای همین مردم فراهم کند، امروز توسط بخشی از پُرمصرف‌های جامعه که بیشتر از اقشار پردرآمد هستند از یک سو و توسط برخی سوءاستفاده‌گران داخلی و خارجی فعال در زمینه قاچاق از سوی دیگر، به‌هدر می‌رود.

هزینه ملی برای تولید بنزین و عرضه آن با نرخ یارانه‌ای، می‌بایست به رفاه جامعه ایرانی ختم شود؛ اما امروز بخش قابل توجهی از آن، به جیب قاچاقچیان می‌رود و در ماههای اخیر، گستردگی خروج سوخت از مرزهای کشور تا حدی شده که برآوردها و آمار عجیبی چون قاچاق 40میلیون لیتری (در 24 ساعت) به گوش می‌رسد.

این‌که دولت مراعات شرایط اقتصادی کشور را (در زمینه بنزین) برای آحاد جامعه و به‌خصوص اقشار کم‌درآمد می‌کند و منتظر رسیدن به شرایط ثبات اقتصادی برای تعدیل نرخ یارانه‌ای بنزین است، رویکردی پسندیده است و به‌اذعان اغلب کارشناسان اقتصادی، اکنون شرایط مناسبی برای افزایش نرخ سوخت نیست؛ اما اعمال راهکارهای نظارتی و ابزار مدیریتی برای کنترل قاچاق به‌خصوص از مبادی مشخصی چون جایگاه‌های عرضه سوخت و همچنین اعمال راهکارهایی برای مهار مصرف افسارگسیخته بنزین، انتظاری به‌جا از دولت است.

وزارت نفت با پایان دادن به الزام استفاده از کارت سوخت شخصی در سال 94، اگرچه به‌زعم خود در پی کاهش زحمت سوخت‌گیری برای مردم و تسهیل شرایط بود، اما زمینه‌های تسهیل قاچاق بنزین را نیز فراهم کرد و امروز در نبود کارت سوخت شخصی، زمینه اعمال ابزارهای مدیریتی برای کنترل مصرف، فراهم نیست.

احیای کارت سوخت شخصی و استفاده از قیمت پلکانی برای جلوگیری از مصرف بی‌رویه (با عنوان سهمیه‌بندی و چندنرخی شدن بنزین) و همچنین آزادسازی قیمت بنزین (به‌میزان فوب خلیج فارس) و اعطای یارانه نقدی سوخت در قالب کارت انرژی و یا واریز مستقیم این یارانه، راهکارهایی است که طبق اخبار رسمی و غیررسمی در دولت در حال بررسی است.

نکته مهم این است که اولاً دولت به این موضوع توجه داشته باشد که هر راهکاری برای جلوگیری از قاچاق بنزین و مهار مصرف افسارگسیخته آن، برای حفظ منافع عموم مردم است و باید تصمیمی اتخاذ شود که اجرای آن، منافع عمومی مردم را تأمین کند نه آنکه فشاری مضاعف بر دوش مردم وارد شود. ثانیاً این راهکار مدیریتی (هرآنچه از ماهها جلسات کارشناسی دولت و نخبگان مربوطه بیرون آید) باید هرچه سریعتر اتخاذ و اجرایی شود، چرا که در این زمینه به‌خصوص، هر روز را که از دست بدهیم، به‌معنای میلیون‌ها لیتر بنزینی است که به‌ثمن بخس از دست می‌دهیم.

انتهای پیام/*