کاشان|شهر زیرزمینی طسمیجان سفیدشهر؛ شهری تاریخی در دل کویر+فیلم

 به گزارش خبرگزاری تسنیم از کاشان، شهرزیر زمینی طسمیجان سفیدشهر،  دومین شهرزیرزمینی در استان اصفهان و ایران است که دارای معماری دستکند است. استان اصفهان از لحاظ تنوع گونه های معماری دستکند در ایران و جهان بی نظیر است و‌ جدای از شهر زیر زمینی طسمیجان سفیدشهر، شهر زیرزمینی نوش آباد نیز در این منطقه یعنی بخش کویری شهرستان آران و بیدگل قراردارد.

مرحله نخست کاوش در شهر زیر زمینی طسمیجان سفیدشهر، و مطالعات آن، در دی ماه 96  از یک سرداب  تاریخی آغاز شد. در این مجال برای معرفی بهتر و بیشتر این شهر زیر زمینی، گزارشی از  گفت وگو با مسئولان مرتبط با این پروژه ، برای مخاطبان  و  علاقهمندان به کاوش های باستان شناسی و فرهنگ و تاریخ کهن ایران زمین،  به ویژه منطقه کاشان و آران و بیدگل ارائه می شود.

آغاز فصل دوم کاوش شهر زیرزمینی در  سفیدشهر

 مجید منتظر ظهوری، سرپرست تیم کاوش باستان شناسی شهر زیر زمینی طسمیجان سفیدشهر در گفت و گو با تسنیم  اظهارداشت: فصل دوم کاوش های در این شهر دستکند  از 28 آبان  با حمایت شهرداری و شورای شهر و انجمن دوستداران میراث فرهنگی سفیدشهر آغازشد.

 منتظرظهوری مدت زمان فصل دوم کاوش را 45 روز عنوان کرد و افزود: تیم سه نفره کاوش شامل وی به عنوان سرپرست، احمد سهرابی و حمزه نورعلیوند کارشناسان ارشد باستان شناسی است که در مراحل بعدی دو مستندنگار عکس و طراح نیز به این پروژه اضافه می شود.

وی در مورد سبک معماری این  شهر زیر زمینی گفت: بر اساس مستندات باستان شناسی که تا کنون مطالعه شده، معماری این سازه قدیمی، در چند سطح غیر متقارن و متفاوت ساخته شده است که الان سه سطح غیر هم سطح ان را تشخیص دادیم و در ادامه به طور حتم می توانیم به لایه ها و ابعاد پیچیده تری از این دستکند پی ببریم.

این مدرس دانشگاه کاشان با اشاره به اینکه بر فراز این شهرزیرزمینی، عمارتی به نام چهارتاقی وجود دارد که به گفته افراد محلی،  کارگاه فرش بافی و فضای عام المنفعه بوده و فضای دسترسی به شهر زیرزمینی را از طریق پلکان از سمت جنوبی این سازه و همچنین از طریق هواکش هایی که به احتمال زیاد به برخی از منازل مسکونی راه داشته فراهم می کرده است.

وی با تاکید بر اینکه مطالعات باستان شناسی نشان می دهد که این دستکند با کاربری عام المنفعه بوده و به علت توسعه فضاهای شهری بخشی از دستکندها متاسفانه دچار تخریب شده و کار باستان شناسی را مشکل میکند که برای شناخت فضاهای بیشتر و بهتر نیاز به زمان طولانی تری در در بخش گسترده ای از این شهر یا دستکندهای تخریب شده دارد.

منتظر ظهوری در مورد آثار شناسایی یا کشف شده در فصل اول کاوش نیز تصریح کرد: فصل اول کاوش که توسط خانم دکتر زهرا ساروخانی در یک بازه زمانی 45 روز انجام شد منجر به شناسایی تعدادی آثار سفالی،فضاهای اصلی، اجتماع و عام المنفعه دارای اندود گچی روی سطح شد.

وی گفت: قدمت مواد فرهنگی یافت شده از جمله سفال های مطالعه و کشف شده از فصل قبل کاوش حدود  500 سال قبل برمیگردد  که به گفته  کارشناسان، متعلق به مردمانی بوده که در  دوره ها و سده های اخیر در ساختمان مشرف به شهر زیر زمینی یعنی ساختمان چهارطاقی زندگی میکرده اند و  اشیای غیر قابل مصرف را از طریق بادگیرها،  به داخل شهر زیر زمینی فرستاده اند.  

سرپرست تیم کاوش باستان شناسی در شهر زیر زمینی طسمیجان سفیدشهر اظهارداشت: طاقچه ها یا فضاهایی به عنوان محل استقرار و توقف گاه در طول این راهروها بوده که متاسفانه بخش هایی از آن توسط مردم محلی برای ساخت و سازهای آنها از بین رفته است  که امید است در این فصل کاوش بتوانیم به این فضاها دسترسی پیدا کنیم.

استفاده از مطالعات ژئوفیزیک (GPR) در فصل دوم کاوش

منتظرظهوری پیگردی گسترش این دستکندها زیر بافت امروزی شهر علاوه بر خانه سازی در فضای مشخص را از موارد فصل دوم عملیات کاوش دانست و تاکیدکرد: ما برای کمک بیشتر و تسریع بهتر در این بازه زمانی 45روزه این فصل کاوش از مطالعات ژئوفیزیک (GPR) استفاده می کنیم تا بتوانیم با کمک به فعالیت باستان شناسی روند کاوش را تسریع کنیم و فضای بیشتری را دست پیدا کنیم.

وی اظهارداشت: در مطالعات ژئوفیزیک (GPR) یکسری از نقاط را روی سطح زمین مشخص کردیم تابتوانیم آن فضاها را که توسط مردم محلی تخریب شده یا زیر ساخت و سازهای امروزی شهر رفته است شناسایی کنیم.

به گفته وی 400 میلیون ریال نیز اعتبار این فصل کاوش از محل شهرداری سفیدشهر و حمایت شورای شهر است که این اعتبار علاوه بر خدمات شهری و پشتیبانی لجستیکی شهرداری و شورا در اجرای کاوش است. 

سرپرست تیم کاوش باستان شناسی در شهر زیر زمینی طسمیجان سفیدشهر، با اشاره به بازشدن حدود 100 متر از مسیر فضاهای شهر زیرزمینی به شکل سطح نامتقارن و راهروها تاکیدکرد: چند نظر در مورد قدمت این شهر زیرزمینی با توجه به معماری روی سطح ومواد فرهنگی یافت شده در آن داریم.

قدمت شهرزیرزمینی طسمیجان سفیدشهر 

 منتظر ظهوری گفت:  باتوجه به نوع دستکند یعنی خود روش و تکنیکی که در این شهر زیر زمینی  و در  شهر زیر زمینی نوش آباد شناخته شده است، می توان قدمت این سازه ها را تا بازه های زمانی قرون میانه اسلامی  یعنی حداقل تا 700 سال قبل برسد.

وی در مورد شهر زیر زمینی طسمیجان با اشاره به اینکه منطقه و قلعه طسمیجان بر اساس سفال های کشف شده  آن، سابقه 2 هزار ساله تا دوره اشکانی و ساسانی دارد گفت: منطقه باستانی طسمیجان قدیمی ترین منطقه سفیدشهر است که  بعد از روستای طسمیجان و یا نصرآباد ( سفیدشهر فعلی) شکل گرفته است و در دهه 80 شمسی تبدیل به شهر شد.

وی، یکی از شواهد تاریخ گذاری باستان شناسی را بناها بر فراز این دستکند و یکسری ساختمان هایی که با تکنیک طاق و طلیسه ایجادشده است یادآورشد و گفت: باتوجه به شواهد معماری می توانیم بگوییم این بنا در چند دوره فرهنگی بازسازی شده و اخیرترین ساخت و سازهای  آن در دوره قاجار انجام شده و در طول زمان چندین بار اضافه شده باشد که محصول یک بازه زمانی نیست و در طول زمان مکرر در گستره شهر گسترش پیدا است.

به گفته وی، یک نظریه و فرضیه البته با بازه طولانی برای اثبات و مطالعه هست که مردم می توانستند از منازل مسکونی خود به این فضاهای شهر زیرزمینی دسترسی پیدا کنند.

شهر زیرزمینی طسمیجان  سفیدشهر قابلیت گردشگری دارد

استاد باستان شناسی دانشگاه کاشان،  با تاکید بر اینکه شهر زیرزمینی برای اینکه به  پتانسیل گردشگری منطقه تبدیل شود نیاز به استمرار کاوش ها در این معماری دستکند با آزادسازی بیشتر فضاها در مناطقی که دچار تخریب شده است دارد گفت: کمک های مردمی در بخش ساماندهی فضای اطراف این جاذبه گردشگری مهم است که بتوانند در کنار حمایت های شورا و شهرداری، منازل اطراف و ساختمان های  ویرانه رهاشده را زیباسازی و ساماندهی کنند تا شکل ناخوش و نامناسب آن برطرف شود.

منتظرظهوری گفت:  چندین کارگاه در فصل دوم کاوش شهر زیرزمینی طسمیجان سفیدشهر فعالیت دارند. یک کارگاه در شرق معماری دستکند، در امتداد کاوش های فصل قبل معماری دستکند و مجموعه شهری، کارگاه دوم در  ساماندهی کاوش های فصل قبل و کارگاه سوم سوم در  خاناسازی و تمیزکاری و مطالعه شواهد باستان شناسی مشغول به فعالیت است.

وی در پایان با تقدیر از زحمات و پشتیبانی های مادی و معنوی مسئولان منطقه از این طرح گفت: زحمات میراث فرهنگی شهرستان آران و بیدگل نیز در تهیه و اخذ مجوزهای حفاری با کمک میراث استان از پژوهشکده باستان شناسی  و همچنین حمایت انجمن دوستداران میراث فرهنگی سفیدشهر و همکاری مشتاقانه مردم خوب این شهر شایسته قدردانی است.

آغاز فعالیت چندین تیم اکتشاف در ٩ نقطه با احتمال اتصال به شهر زیر زمینی

حسن نظری، رئیس شورای شهر سفیدشهر و معاون اجرایی انجمن دوستداران میراث فرهنگی سفیدشهر نیز در این رابطه  گفت: از امروز ٥ آذر، چندین تیم اکتشاف  آماده شده و قرار است در ٩ نقطه که احتمال می رود به شهر زیر زمینی متصل شود، به  کاووش بپردازند.

وی از  زحمات  مسئولین میراث شهرستان های کاشان و آران و بیدگل و دکتر ساداتی نژاد، نماینده شهرستان های کاشان و آران و بیدگل به خاطر حمایت از صدور مجوز فصل دوم کاووش و همچنین استفاده از ظرفیت دستگاه ژئوفیزیک قدردانی کرد.

*تخصیص 2 میلیارد ریال اعتبار شهرداری سفید شهر برای شهر زیر زمینی 

علیرضا پشتاره مشکانی، سرپرست شهرداری سفیدشهر نیز در پایان گفتگو با تاکید بر اینکه بودجه این فصل از کاووش شهر زیر زمینی طسمیجان سفیدشهر همانند فصل قبلی، توسط شهرداری سفیدشهر تامین شده است گفت: 2 میلیارد ریال از شهرداری برای سال 97 تخصیص داده شده است که بیش از 400 میلیون ریال آن تاکنون جذب شده است.

وی هزینه شهرداری برای فصل اول کاوش شهر زیر زمینی طسمیجان سفیدشهر را حدود 700 میلیون ریال یادآورشد و گفت: انتظار می رود این شهر زیر زمینی با قدمت 2 هزار سال پس از پایان کاوش ها و شناسایی مسیرها و فضاهای آن بتواند از منابع درآمد پایدار شهری در صنعت گردشگری شهر شود. 

به گفته وی، در حال حاضر  صنعت ایجاد اشتغال و درآمدزایی از صنعت گردشگری اولویت درآمدهای پایدار شهری است که این مهم می تواند از طریق ایجاد فضاهای بوم گردی و همین پروژه های تاریخی به عنوان نقطه درآمدی شهر محقق شود.

گزارش از محسن بایعی و حرمت السادات متولی

انتهای پیام/ ع