ترک اعتیاد تورمی در ایران

به گزارش خبرگزاری تسنیم ، مجتبی قنبرزاده کارشناس ارشد اقتصاد در یادداشتی با عنوان "ترک اعتیاد تورمی در ایران" به بررسی ریشه ها تورم پرداخت.

🔸تعریف تورم
روند نامنظم افزایش سطح عمومی قیمت‌ها را تورم می نامند. 
تورم یعنی افزایش غیرمتناسب شاخص قیمت در طول یک زمان مشخص، که معمولاً شاخص قیمت مصرف کننده‌ است. 
از نظر علم اقتصاد تورم دلالت بر افزایش سطح عمومی تولید پول و درآمدهای پولی دارد. صاحب‌نظرانی همچون ریمون بار، ژان مارشال وگونار میردال تورم را افزایش زیاد و مداوم قیمت‌ها تعریف کرده‌اند. اما اگر رشد دستمزدها با رشد بهره‌وری در اقتصاد یکسان باشد، تورم به وجود نخواهد آمد.

🔸ریشه‌های تورم
کینزین ها دو دلیل عمده برای تورم ذکر می‌کند: کاهش در عرضه کل و یا افزایش در تقاضای کل؛ اما پول‌گرایان رشد عرضه پول مازاد بر رشد اقتصادی را عمده‌ترین دلیل تورم می‌داند. به عبارت دیگر، تورم تناسب نداشتن حجم پول در گردش با عرضه خدمات و کالاهاست. 
تقریبا تمام اقتصاددان‌ها بر این نکته متفق‌القولند که تورم پایدار و دراز مدت ریشه‌ای جز عرضه پول و افزایش نقدینگی ندارد. هر چه نرخ تورم بیشتر شود، قدرت خرید یک واحد پول کمتر می‌گردد.
بر کسی پوشیده نیست که نرخ سود سپرده و تسهیلات بانکی و همینطور بهای اجاره مسکن علاوه بر تقاضا به تاسی از نرخ تورم تغییر می کند. 

🔸تورم در ایران
اگر نقش پول را علاوه بر وسیله مبادله و سنجش و حفظ ارزش، بعنوان یک کالا بپذیریم؛ طبق قانون عرضه و تقاضا هر کالایی که مازاد بر تقاضا عرضه گردد بها و ارزش آن کاسته خواهد شد.
طبق آمار ارائه شده در سال 1384 بیش از 8 میلیارد برگ اسکناس در کشور ما در جریان بوده است که با توجه به جمعیت سرانه اسکناس در ایران 114 برگ است. این آمار در کشورهای پیشرفته 12 تا 14 برگ است سرانه اسکناس در ایران نزدیک به ده برابر کشورهای پیشرفته است. میزان نقدینگی در همان سال 63 هزار میلیارد تومان بود که این رقم امروز به یک تریلیون و 660 هزار میلیارد تومان رسیده که از رشد 25 برابری حجم نقدینگی در کشور حکایت دارد. در این سالها خدمات نوین بانکی و بی حد حصر بودن درگاههای مختلف و اعطای کارتهای اعتباری و خلق پول بی رویه پول و البته اجرای سیاستهای اقتصادی دستوری منجر به تورم فزاینده گردید.
 در گذشته عرضه بیش از حد به بهانه سهولت در حمل و نقل صورت می گرفت که این امر خود منجر به افزایش سرانه اسکناس و البته بار روانی در کاهش ارزش پول داشت. اما کم کم جبران کسری بودجه علاوه بر چاپ بدون پشتوانه پول با افزایش قیمت کالاهای خاص همانند حاملهای انرژی که عرضه آن کاملا در انحصار دولت بود به بهانه ارزان بودن آنها نسبت به سایر کشورها  شروع می شد و سپس با افزایش هزینه حمل و نقل به سایر کالا و خدمات تسری می یافت. این موضوع به گونه‌ای در بین مردم شایع شد که در پایان هر سال همه منتظر تغییر چند درصدی در قیمت سوخت بودند و به استقبال تورم می رفتند ابتدا کرایه حمل و نقل و به تبع آن سطح عمومی قیمت‌ کالا و خدمات افزایش می یافت. پس از آن دستمزد کارگران، کارمندان کشوری و لشکری هم نمیتوانستند از غافله عقب بماند سپس بازنشستگان نیز منتظر افزایش حقوقشان بودند.
از اواخر دهه شصت تا اواسط دهه هشتاد مردم بصورت شرطی درآمدند. به محض خبر افزایش قیمت حامل‌های انرژی قیمت کالا و خدمات افزایش می یافت. قضیه تورم در ایران بسیار شبیه مثل مرغ و تخم مرغ است گاهی دولتها سطح عمومی قیمت‌ها را افزایش می داد و گاهی هم خود مردم و یا مافیای اقتصادی.
از آن سالها به بعد این کالای خاص و تاثیر گذار در افزایش سطح عمومی قیمت ها با تثبیت قیمت بنزین دیگر حاملهای انرژی نبود. و کم کم آرامش قبل از طوفان را تجربه می کردیم. از اوایل دهه 90 با شدت گرفتن تحریمهای ظالمانه علیه کشور بازار به سمت ارز و سکه رفت چرا که بزرگ‌ترین عرضه کننده این دو نیز دولت بود.

آیا میتوان ترک اعتیاد تورم نمود؟

🔸چه کسانی از تورم در ایران سود می برند؟
منحنی فیلیپس در علم‌ اقتصاد نشان‌دهندهٔ ارتباط میان نرخ تورم و نرخ بیکاری است. این منحنی بیان می‌کند که نرخ بالای اشتغال با نرخ بالای تورم رابطهٔ معکوس دارد. به این معنا که در کوتاه مدت برای کاهش نرخ بیکاری می‌بایست نرخ بالاتر تورم را بپذیریم. در حالی که در سال 1968 میلتون فریدمن نشان داد که این رابطه برای بلند مدت صحیح نیست. به بیان ساده، کاهش بیکاری (یعنی، افزایش میزان اشتغال) در یک اقتصاد با نرخ‌های بالاتر تورم همبستگی خواهد داشت.
 در تمامی این سالها بجای حرکت روی منحنی همواره با انتقال منحنی فیلیپس تورم توام با بیکاری را تجربه کردیم.

آیا هدف از تضعیف پول ملی با ایجاد تورم رونق صادرات بوده است؟  آیا دولتها از افزایش سطح عمومی قیمت‌ها سود بردند؟ بی شک اجرای نادرست سیاستهای اقتصادی با هر بهانه ای در دولت ها مختلف مسبب افزایش قیمت و ابتلا به اعتیاد تورمی در جامعه شده است. شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین اخلالگر اقتصاد همان بزرگ‌ترین عرضه کننده کالاهای تاثیرگذار تورم باشد. 
تورم منجر به افزایش کاذب در تولید ناخالص ملی GNP میگردد. افزایش این شاخص همراه با فروش نفت، برای دولتهای مختلف یک نوع موفقیت و دلخوشی بهمراه داشت از طرفی دیگر توهم پولی ظاهرا برای بسیاری از مردم کشور ما نیز لذت بخش و شیرین است طوری که از افزایش قیمتها و رشد قیمت کالاهای در اختیار اظهار رضایتمندی و خوشحالی داشتند و به نظر ایشان می آمد ثروتمندتر از گذشته شده اند پس از آن استقبال می کردند.

در علم اقتصاد با افزایش قیمت یک کالا تقاضا برای آن کاهش می یابد اما در کشور ما در بسیاری از موارد اغلب مردم به تبعیت از افراد سودجو الفبای اقتصاد را زیر سوال میبرند با افزایش قیمت کالا انتظارات ناشی از افزایش در قیمت، تقاضا را افزایش می دهد و در واقع آمار سفته بازان پشت صف خرید بی شمار است و این است نتیجه فرهنگ اقتصادی در ایران.
در پایان باید گفت این شفافیت و اعتیاد در پرداخت مالیات است که می‌تواند جایگزین اعتیاد تورمی باشد تا شاهد رغبت دولت‌ها برای ایجاد تورم نباشیم.

مجتبی قنبرزاده کارشناس ارشد اقتصاد

انتهای پیام/