رسمیت یافتگی روند تضییع حقوق مترجمان آثار نمایشی و مخاطبان تئاتر در ایران
در این وانفسا، معلوم نیست، مرکز هنرهای نمایشی و اداره محترم نظارت و ارزشیابی این مرکز محترم، کجای این روند ایستاده‌اند؟ چه می‌کنند؟ تا چه اندازه، آگاه یا ناآگاه، در شکل‌گیری و تداوم روند تضییع حقوق مترجمان آثار نمایشی سهیم‌اند؟
باشگاه خبرنگاران پویا - صمد چینی‌فروشان*
اینکه چند سالی است جلسات نقد تئاتر در تهران، به یک میهمانی خصوصی میان اعضای کانون ملی منتقدان و گروه‌های نمایشی تبدیل شده و حتی خبرنگاران و گزارش‌نویسان مطبوعات نیز، برخلاف حدود یک دهه پیش، نیازی به حضور و ثبت و ضبط و گزارش محتوای این نشست‌ها احساس نمی‌کنند خود به قدر کافی گویای رهاشدگی تئاتر ایران در برزخ سکوت، معناباختگی امر تعامل و گفتگو میان اهالی تئاتر و بی‌سرانجامی هرگونه تلاش برای تجات تئاتر کشور از سرنوشت محتوم (تجاری) طراحی شده برای آن است.
شاید به همین دلیل است که نمایندگان این کانون، چند سالی است که خود وظیفه گزارش‌نویسی و ارسال چکیده مباحث مطروحه در این نشست‌ها به مطبوعات و سایت‌های خبری را برعهده گرفته‌اند و صد البته که در چنین شرایطی، به هیچ وجه نمی‌توان از منتشرگنندگان این گزارش‌ها در مورد چاپ یا عدم‌چاپ آنها ایراد گرفت و یا گله‌مند شد. اگر عمدتاً نه از سر احساس ضرورت؛ بلکه بر حسب میزان فضای موجودشان، به انعکاس محتوای ارسالی این گونه جلسات می‌پردازند. واقیتی که نه تنها راه را بر هرگونه بازنگری و اصلاح انتقادی تئاتر کشور مسدود کرده است؛ بلکه این پیغام را به فعالان پیر و جوان، کهنه‌راه و تازه‌راه، باتجربه و بی‌تجربه تئاتر کشور می‌رساند که راه برهرگونه «تجربه»ای باز است و بی‌هیچ ترس و نگرانی از عواقب کارهایشان، هرچه دلتنگ‌شان می‌خواهد بگویند و بکنند و هر بلایی که می‌خواهند و می‌توانند بر سر متن‌های نمایشی- به بهانه‌های اقتباس و بازخوانی و دراماتورژی و....- بیاورند و بی‌هیچ واهمه‌ای از پیگرد حقوقی و اخلاقی، ترجمه‌های این و آن را، با تغییر عناوین و افزودن یا حذف کلمات و جملات و بدتر از همه، جعل نام مترجم، به یغما ببرند.
شگفت‌تر اینکه در این وانفسا، معلوم نیست، مرکز هنرهای نمایشی و اداره محترم نظارت و ارزشیابی این مرکز محترم، کجای این روند ایستاده‌اند؟ چه می‌کنند؟ تا چه اندازه، آگاه یا ناآگاه، در شکل‌گیری و تداوم این روند سهیم‌اند؟ چطور و چگونه از این همه بی‌عدالتی و توهین و تضییع حقوق مؤلفان و مترجمان و مخاطبان بی‌پناه، با اعطای مجوز اجرا، به‌راحتی چشم‌پوشی می‌کند؟
تازه‌ترین تجربه از این دست که نگارنده خود به عنوان منتقد و عضو مدعو کانون ملی منتقدان در آن حضور داشته است به اجرای سراسر مغلطه‌آمیز نمایشنامه «شهادت پیتر اوهه» اثر نمایشنامه‌نویس شهیر لهستانی، اسلاومیر مروژک مربوط می‌شود که با عنوان جعلی و حتی سراسر مخدوش و بی‌معنای «مردی به نام اوهه»، این روزها در سالن شماره یک تماشاخانه‌ی خصوصی، تماشاخانه نوفل نوشاتو، به معرض تماشای عموم گذاشته شده است.
جدای از کیفیت سراسر واژگون و حتی توهین‌آمیز این اجرا نسبت به ساختار، درون‌مایه و اهداف معناشناختی و محتوایی متن مروژک که گویا با هدف جلب تماشاگر و فروش بیشتر و در واقع، تحمیق هرچه بیشتر مخاطب صورت گرفته است، آنچه بسیار ناگوار و توهین‌آمیز جلوه می‌کند مسئله حذف نام مترجم اصلی متن، «دکتر محمد رضا خاکی»1 و جایگزین‌سازی راحت و بی‌دغدغه آن با نام شخصی دیگر در بروشور نمایش و از آن بدتر، چگونگی چشم‌پوشی آگاهانه یا حتی ناآگاهی بسیار فاجعه‌بار شورای به اصطلاح نظارت و ارزیابی مرکز‌هنرهای نمایشی از این واقعیت و اعطای مجوز اجرا به این نمایش است که جا دارد ریاست جدید این مرکز، هرچه زودتر، از طریق تعجیل در پاسخ‌گویی به نامه اعتراض آمیز حدود60 تن از مترجمان آثار نمایشی که در پی احقاق حقوق تضییع شده خود منتشر کرده و به آن مرکز نیز تقدیم کرده‌اند، یک بار برای همیشه، ضمن بازنگری در وظایف و کارکردهای شورای نظارت و ارزشیابی آن مرکز، به این داستان فاجعه‌بار چندین و چند ساله خاتمه دهند که زیان-بران واقعی تداوم چنین روندهایی در آینده نزدیک، نه فقط مترجمان و جامعه مخاطبان بی‌خبر از همه جا؛ بلکه کلیت جامعه و بیش و پیش از همه، خود آن مرکز محترم و باقی مانده حیثیت و اعتبار آن خواهد بود.
* از اعضای کانون ملی منتقدان تئاتر ایران
1- چاپ انتشارات اندیشه سازان. 1382
انتهای پیام/
