مزایای توسعه صنعت سی‌ان‌جی در ایران

خبرگزاری تسنیم، سوخت CNG از سال 1380 وارد سبد سوخت حمل و نقل کشور شد و صنعت آن طی دهه 1380 تا 1390 به بلوغ رسید بطوریکه مصرف کنونی آن بالغ بر 21 میلیون متر مکعب در روز است. از جمله دلایل توسعه CNG در ایران می توان به این موارد اشاره کرد: قیمت کمتر نسبت به سوخت مشابه (بنزین)، افزایش اشتغال­زایی، کاهش هزینه های یارانه انرژی از دوش دولت، تنوع بخشیدن به سبد تک سوختی خودروهای سبک کشور و آلایندگی کمتر نسبت به بنزین و گازوئیل. در ادامه به جزئیات بیشتری درباره هر یک از مزیت های CNG پرداخته می شود.

اقتصاد خانوار

قیمت CNG از ابتدای ورود آن به سبد سوخت کشور، اختلاف زیادی با قیمت بنزین داشته است. هر چند که این اختلاف قیمت در طی زمان کاهش یافته است، اما با این وجود همچنان قیمت هر متر مکعب CNG نصف قیمت یک لیتر بنزین است. نمودار زیر قیمت هر لیتر بنزین و هر متر مکعب CNG را طی سال های مختلف نشان می دهد.

بر اساس قیمت های فعلی می توان محاسبه کرد که یک خانوار با مصرف متوسط بنزین، چه مقدار می تواند با CNG در هزینه های خود صرفه جویی کند. یک خودروی شخصی بطور متعارف در ماه 80 لیتر بنزین مصرف می کند که تقریبا معادل 1000 لیتر (یک میلیون تومان) در سال است. اگر پیمایش هر متر مکعب سی­ان­جی برابر یک لیتر بنزین فرض شود، بنزین سالانه مورد نیاز هر خودرو می تواند با 1000 مترمکعب سی­ان­جی جایگزین شود. هزینه هر متر مکعب سی­ان­جی برابر 414 تومان می باشد؛ لذا میزان صرفه جویی سالانه جایگزینی سی­ان­جی بجای بنزین معادل 600 هزار تومان است. حال اگر میزان مصرف بنزین یک خانوار بیشتر از 80 لیتر در ماه باشد، میزان صرفه جویی سالانه جایگزینی سی­ان­جی با بنزین برای آن خانواده با استفاده از نمودار زیر قابل استخراج است.

حال اگر یک خانوار با درآمد ماهانه 2 میلیون تومان و مصرف 80 لیتر بنزین در ماه در نظر گرفته شود، جایگزینی سی­ان­جی با بنزین می تواند کل هزینه های سالانه این خانوار را تا 2.5 % کاهش دهد. این در حالیست که بر اساس گزارش منتشر شده از بانک مرکزی، متوسط سهم هزینه های حمل و نقل در سبد هزینه های خانوار معادل 12.5% است. از این رو با مصرف سی­ان­جی بجای بنزین، هزینه های حمل و نقل خانوار یادشده، تا 20% کاهش می یابد.

اشتغال‌­زایی

توسعه CNG نیاز به جایگاه های سوخت رسانی دارد تا گاز را از خط لوله به داخل مخزن خودرو تزریق کند. همچنین خودروهای بنزین­سوز نیازمند مخزن مخصوص و تجهیزات دیگری برای سازگاری با سوخت CNG هستند. از طرفی بهره برداری از هر بخش نیاز به شرکت های بهره بردار و پشتیبان است. در حال حاضر روند صنعت سی­ان­جی تا جایی ادامه پیدا کرده است که هم اکنون 2435 جایگاه عرضه سی­ان­جی، 4.5 میلیون خودروی دوگانه سوز، 12 شرکت تأمین کننده تجهیزات جایگاهی، 6 شرکت تأمین کننده تجهیزات خودرویی، 6 شرکت تولید مخازن سی­ان­جی، 293 شرکت بهره بردار جایگاه و 63 شرکت تعمیر و نگهداشت جایگاه در کشور موجود است. این به معنای اشتغال­زایی برای افرادی است که تا قبل از ورود CNG بیکار بوده یا به شغل های غیرمرتبط مشغول بوده اند.

کاهش یارانه انرژی

کشور ایران از سال 1380 تا 1394 بیش از 860 میلیارد دلار یارانه به فرآورده های نفتی تخصیص داده است که مقایسه آن با GDP کشور [که حدود 450 میلیارد دلار است] نشان دهده یک هزینه بسیار گزاف برای کشور است. سهم بنزین از میزان یارانه انرژی یادشده بالغ بر 120 میلیارد دلار بوده است. از این رو دولت تصمیم گرفت تا برای مدیریت مصرف و کاهش واردات بنزین، بخشی از تقاضای بنزین را با CNG تأمین کند. شکل زیر نشان دهنده میزان جانشینی CNG با بنزین وارداتی است.

بخش بنفش نمودار که نشان دهنده سی­ان­جی جایگزین شده با بنزین است، حجمی معادل 63 میلیارد متر مکعب دارد که پیمایش آن تقریبا معادل 63 میلیارد لیتر است. چنانچه سی­ان­جی از سال 1384 وارد سبد سوخت کشور نمی شد، کشور می بایست 63 میلیارد لیتر بیشتر بنزین وارد می کرد تا تقاضا را تأمین نماید.

با نگاهی دقیق به رشد بالای مصرف فرآورده های مایع در کشور و بخصوص بنزین در چند سال گذشته (میانگین 7.5 درصد رشد سالانه در سه سال اخیر) می توان پیش بینی کرد که ادامه این روند صعودی مصرف اگر فقط برای بنزین ادامه داشته باشد، در سال 1412 میزان مصرف بنزین کشور به 262 میلیون لیتر بنزین می رسد که نیاز به واردات حدود 155 میلیون لیتر بنزین را به وجود می آورد که بخشی از این تقاضای جدید می تواند با CNG تأمین شود. البته جایگزینی CNG با بنزین می بایست همراه با مکانیزم های نرم افزاری مانند قیمت گذاری و مکانیزم های سخت افزاری مانند تأمین زیرساخت های لازم نظیر خودرو و جایگاه باشد.

تنوع سبد سوخت

دولت یا حاکمیت در کشورهای مختلف دنیا برای مدیریت مصرف بخش حمل و نقل تدابیر مختلفی اندیشیده اند. همچنین برای خودروهای سواری که صاحبانشان را مردم تشکیل می دهند، معمولا سیاست های ویژه ای اتخاذ شده تا مصرف انرژی در این بخش نیز کنترل شود. راه های متعددی برای تأمین امنیت انرژی و تعدیل مصرف سوخت در خودروهای سواری وجود دارد که عبارتند از: تنوع بخشی به سبد سوخت مصرفی در خودروهای سبک، بهینه سازی فنی خودروها، افزایش قیمت سوخت و خودرو، اخذ مالیات سوخت، عوارض جاده ای، عوارض سالیانه خودرو، مالیات بر مالکیت خودرو و... .

تنوع بخشی به سبد سوخت مصرفی یکی از راه های تأمین امنیت عرضه سوخت خودروها در جهان است و این مهم از آن رو محقق می شود که اتکا به سوختی خاص در بخش حمل و نقل را از بین می برد. از این رو هر کشور متناسب با مزیت های نسبی خود، سبد سوختی مطمئن طراحی می کند. کشور ایران نیز با توجه به ذخایر عظیم گاز خود، گاز طبیعی را بطور گسترده در بخش های مختلف بخصوص در بخش حمل و نقل و به شکل CNG توسعه داده است. لذا در شرایط مختلف قیمتی و فصلی، دولت می تواند با توازن بین بنزین و CNG به سود بیشتری نسبت به حالت تک سوختی دست پیدا کند.

سوخت پاک

یکی از معضلات مهم ولاینحل کلانشهرها، مسئله آلودگی هواست که غالبا به دلیل تردد خودروها به وجود می آید. از آنجا که سوخت CNG نسبت به بنزین و گازوئیل آلایندگی کمتری دارد، جایگزینی آن با بنزین و گازوئیل می تواند به کاهش آلاینده های هوا کمک قابل توجهی کند. شکل[1] زیر آلایندگی سوخت های مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده است.