ترویج کشت گیاهان دارویی مرهمی بر زخم بحران دریاچه ارومیه

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، خیلی‌ها دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه را بزرگ‌ترین بحران زیست‌محیطی تاریخ دانسته و دلیل آن را توسعه بی‌رویه کشاورزی در پیرامون این منطقه و سه برابر شدن اراضی کشاورزی اعلام می‌کنند که از منظرشان محصولات مورد کشت کشاورزی نه تنها توجیه اقتصادی و حتی تغذیه‌ای هم ندارند بلکه بسیار پر آب بر هم هستند.

اجرای طرح الگوی کشت و توسعه سیستم‌های نوین آبیاری همچنین سیستم کاشت گیاهان کم آب بر در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از مهم‌ترین راهکارهای صرفه‌جویی آب در بخش کشاورزی است که باید از این طرح در راستای احیای دریاچه ارومیه از سوی دولت و مسئولین حمایت شود.

از منظر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی یکی از برنامه‌های اجتماعی و فرهنگی ستاد احیای دریاچه ارومیه کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، اجرای طرح ترویج کشت گیاهان دارویی در 9 شهرستان اشنویه، سلماس، ارومیه، نقده مهاباد، میاندوآب، بوکان، شاهین دژ و تکاب است.

این پروژه توسط جهاد دانشگاه استان آذربایجان غربی و با هدف شناسایی گونه‌های کم آب بر و پر بهره، تأمین نشاء موردنیاز برای اجرا در مزارع پایلوت، ترویج مزیت‌های این گیاه در فصل پاییز در بین کشاورزان و داده‌برداری در مزارع پایلوت جهت استفاده از آنها در توسعه کشت گیاهان دارویی از بهار 97 شروع شده است.

از جمله گونه‌های کشت شده می‌توان به گونه‌های گیاهان دارویی نظیر مریم گلی، گل محمدی، اسطوخودوس، گل راعی اشاره کرد که از دهم مهر ماه 97 در مزارع شناسایی شده در 9 شهرستان حوضه آبریز دریاچه ارومیه کشت خواهند شد و کارشناسان فنی این موضوع در طول مراحل کاشت، داشت، برداشت و فراوری در کنار کشاورزان به ترویج این موضوع مهم خواهند پرداخت.

آذربایجان غربی قطب تولید محصولات چغندرقند، سیب و انگور

اما نکته مقابل طرح تغییر الگوی کشت اینجاست که سیب و انگور دو محصول شاخص استان آذربایجان غربی بوده و یک سوم سیب کشور در این استان تولید می‌شود که با توجه به بالا بودن کیفیت آن بخش زیادی از این محصول صادر می‌شود و برای کشور ارزآوری دارد و در این میان سالانه افزون بر 2 میلیون تن چغندرقند نیز در این جغرافیا تولید می‌شود که بسیار پر آب بر است.

همچنین تغییر الگوی کشت در باغات حاشیه دریاچه ارومیه که به بالاترین حد تولید و بهره‌وری رسیده‌اند، غیرمنطقی است و کشاورزان از سال‌ها پیش در این منطقه به کشت انگور و سیب پرداختند و امروز پس از گذشت حدود 30 سال به بیشترین میزان تولید و بهره‌وری دست یافته اند لذا برای احیای دریاچه ارومیه منطقی نیست که الگوی کشت را در باغات تغییر دهیم و این امر خسارات جبران‌ناپذیری برای بخش کشاورزی در بر دارد.

حدود 30 درصد از سیب و انگور تولیدی کشور در باغ‌های حاشیه دریاچه ارومیه به ثمر نشسته و اشتغال‌زایی مناسبی در این منطقه ایجاد کرده است از سوی دیگر هر اقلیمی دارای ویژگی و مزیت‌های خاصی برای تولید یک محصول است و نمی‌توان به بهانه حفظ دریاچه ارومیه الگوی کشت این باغات را به محصول دیگری مانند پسته تغییر داد چرا که در صورت امکان‌پذیر بودن کشت  پسته در این باغات باید سال‌های طولانی برای به ثمر رسیدن این محصول به انتظار نشست و درختانی را که ارزش میلیاردی برای استان و کشور دارند خشکاند.

مدیران و مسئولین استانی باید دغدغه کشاورزان را نیز در نظر بگیرند و برای اجرایی شدن این طرح‌ها از آنان حمایت‌های مالی نمایند تا کشاورزان نیز متحمل خسارت نشوند و برای سیر از کشاورزی سنتی به  کشاورزی مدرن و صنعتی تلاش کنند.

حمایت دولت از طرح الگوی کشت گیاهان کم آب بر

رئیس سازمان برنامه‌وبودجه آذربایجان غربی چندی پیش در بازدید از باغ الگویی 21 هکتاری پسته و مزرعه زعفران و پروژه‌های مدیریت آب‌وخاک واقع در بخش انزل ارومیه اظهار کرده بود: به منظور کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی و ارتقاء ارزش‌افزوده محصولات کشاورزی استان از توسعه شهرک‌های کشاورزی در استان حمایت می‌شود.

ناصر حضرتی پر افزوده بود: در راستای اجرای طرح الگوی کشت گیاهان کم آب بر و همچنین ارتقای راندمان تولید و کاهش هزینه ایجاد زیر ساخت‌های تولیدی باید که برنامه‌ریزی‌هایی صورت گیرد.

به گفته وی با توجه به شرایط ویژه استان که اقتصاد آن بیشتر بر پایه کشاورزی است با توسعه شهرک‌های کشاورزی می‌توان علاوه بر صرفه‌جوئی در مصرف آب ارز اقتصادی تولیدات بخش کشاورزی را نیز افزایش داد.

در همین زمینه سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی نیز حمایت‌هایی برای تأمین نهال و پرداخت یارانه به تولیدکنندگان این محصول را انجام می‌دهد.

کاهش کشت چغندر قند باعث صرفه جویی در مصرف آب

اما بر اساس اعلام جهاد کشاورزی آذربایجان غربی امسال برای اولین بار چغندرقند در 12 هکتار از اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه به صورت نشائی کشت شد تا تعداد دفعات آبیاری 5 تا 6 نوبت کاهش یابد و به صرفه‌جویی 50 درصدی در مصرف آب منجر شود.

به هر حال آذربایجان غربی یکی از قطب‌های مهم تولید این محصول در کشور و یکی از مناطق مستعد برای کشت این محصول است و بنابراین باید از آن حمایت‌های لازم انجام شود و با اجرای عملیات کاهش سطح زیر کشت چغندرقند و توسعه کشت آن در شهرستان‌های شمالی استان که در خارج از حوضه آبریز دریاچه ارومیه واقع شده‌اند و تغییر در آرایش کشت چغندرقند و استفاده از ارقام مقاوم به خشکی در گندم، به میزان قابل ملاحظه‌ای در مصرف آب در سطح استان صرفه‌جویی به عمل خواهد آمد.

این روزها تجهیز اراضی حوضه آبریز دریاچه ارومیه به سیستم‌های نوین آبیاری یک ضرورت مؤکد است بر اساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی از مجموع نزدیک به 43 هزار هکتار از اراضی کشاورزی واقع در این منطقه که به سیستم‌های نوین آبیاری تجهیز شده‌اند که 14 هزار و 300 هکتار از اراضی از محل اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه از سال 93 تا کنون به سیستم‌های نوین آبیاری تجهیز شده است.

چاه‌های غیرمجاز تهدید همیشگی بحران دریاچه ارومیه

یک پژوهشگر ژئوپلیتیک با یادآوری این نکته که در سال‌های گذشته ستاد احیای دریاچه ارومیه به مسئله چاه‌های عمیق و نیمه عمیقی که صدها کیلومتر در شعاع دریاچه در شرق، غرب و جنوب رشد کرده است توجهی نشان نداده است می‌گوید: این چاه‌ها عمدتاً برای بهره‌برداری در باغ‌ها و ویلاهای شخصی و حتی منازل مسکونی و مزارع و باغات خصوصی حفر شده‌اند، اما ستاد احیا کوچک‌ترین برنامه‌ای برای بستن این چاه‌ها نداشته است.

میرمهرداد میر سنجری می‌افزاید: حتی متخصصین امر نیز به موضوع چاه‌های عمیق و نیمه عمیق به اندازه مسئله سدهای اطراف دریاچه ارومیه نپرداخته‌اند همچنین ما چیزی به نام مالکیت خصوصی آب‌های زیرزمینی نداریم این سرمایه به 80 میلیون ایرانی تعلق دارد.

این کارشناس یکی از دلایل اصلی رفتن تراز آب‌های زیرزمینی دریاچه ارومیه را حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق و نیمه عمیق در حوضه آبریز دریاچه ارومیه عنوان کرده و می‌گوید: بنا به گزارش ستاد احیای دریاچه ارومیه، تعداد این چاه‌ها به حدود هشتاد و هشت هزار چاه می‌رسد که تقریباً نیمی از این تعداد یعنی بالغ بر 40 هزار چاه غیر مجاز و فاقد مجوز هستند.

میر سنجری درباره هزینه‌های برخورد با چاه‌های عمیق و نیمه عمیق همچنین تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و باغات نسبت به طرح‌های انتقال آب نیز می‌گوید: بسیاری از پروژه‌های کلانی که تا به حال در خصوص احیای دریاچه ارومیه پیشنهاد شده است، هزینه‌های عمرانی و فیزیکی داشته و به‌هیچ‌وجه در خدمت اکوسیستم نبوده‌اند و نمی‌توان این هزینه‌ها غیر واقعی دانست چرا که کمکی به احیای حقیقی دریاچه نکرده است.

شناسایی هزاران حلقه چاه غیرمجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی نیز در تشریح شناسایی بیش از 22 هزار حلقه چاه غیرمجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه اظهار می‌کند: در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در مجموع 61 هزار و 965 حلقه چاه با تخلیه سالانه بیش از یک میلیون و 108 هزار مترمکعب آب حفر شده که از این تعداد 22 هزار و 297 حلقه چاه غیر مجاز با تخلیه سالانه بیش از 296 هزار و 865 متر مکعب آب شناسایی شده است.

گزارش از زهرا بخشی

انتهای پیام/ ع