اینستکس اروپایی فرسنگ‌ها با وعده‌­های برجامی فاصله دارد

به گزراش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا، پس از مدت‌ها وعده و تاخیر و تا چندماه دیگر کانال مالی اروپا قرار است عملیاتی  شود و آن هم بدون اینکه  صادرات نفت ایران را تضمین کند  و بدون 25کشور از 28عضو خود صرفا در حوزه نفت در برابر غذا و دارو  و به شرط تصویب FATF  و  ایجاد محدودیت‌های جدّی برای توان دفاعی و موشکیِ ایران.  اروپائیان قرار بود پس از زیر پا گذاشتن برجام توسط رئیس جمهور به اصطلاح دیوانه آمریکا به جهت حسن نظر جمهوری اسلامی در برجام قدر شناسی کنند و   SPV را  برای ایران طراحی کنند اما این نوع برخورد اروپا موجی از انتقادات کارشناسان را برانگیخته است از یک طرف زیاده خواهی اروپائیان که تمامی ندارد و  از طرف دیگر پائین آمدن سطح توقعات و  وعده های برخی از دولتمردان که از رفع  تمامی تحریمها به فروش نفت در برابر غذا رسیده اند موجی از نگرانی ها و اعتراضها را برانگیخته است. در این رابطه با عبدالمحمد کاشیان عضو هیات علمی گروه اقتصاد دانشگاه سمنان گفت وگو کردیم؛

تسنیم: نظر جنابعالی در خصوص ثبت سازوکار ویژه مالی با ایران که این روزها به موضوع اصلی رسانه‌های داخلی و خارجی تبدیل شده است، چیست؟

«سازوکار حمایت از مبادلات تجاری با ایران» موسوم به Instex که بعد از بیانیه وزرای خارجه آلمان، فرانسه و انگلیس رسمیت یافت، در داخل و خارج از کشور بازتاب‌های مختلفی داشت و عمدتا از آن با عنوان "شکست هژمونی آمریکا"، "مقابله اروپا با ترامپ و آمریکا" ، "منفعت کامل برای ایران" و امثال آن یاد شده است و در آینده نیز تعابیر جدیدی به آن افزوده خواهد شد. اما فارغ از بحث‌های سیاسی و نگرش‌های احساسی به این مساله دلایلی وجود دارد که می‌بایست با یک نگاه کاملا علمی و مبتنی بر منافع ملی درباره آن اظهار نظر کرد و اجازه نداد که منافع ملی فدای مسائل حاشیه‌ای شود. ضمن اینکه بخش مهمی از مسائل امروز کشور تابع وضعیت مدیریتی داخل کشور است و نباید چنین سازوکارهایی را منجی اقتصاد یا تعبیری از قبیل دانست.

* فرسنگها فاصله بین آنچه در Instex اتفاق می‌افتد و وعده­ های برجامی

* عدم وجود تضمین برای همکاری شرکت‌های اروپایی با ایران به دلیل تهدید‌های آمریکا

تسنیم: در همین ابتدا این سوال را مطرح کنم که آیا این سازوکار کمکی به اقتصاد ایران می‌کند و اساسا می‌تواند کارآمد باشد؟

در ابتدا باید اشاره کرد که آنچه در Instex اتفاق می‌افتد با آنچه که از آن به منافع برجام یاد می‌شد، فاصله بسیاری زیادی دارد و فرسنگها فاصله است و  علی القاعده تناسبی با آنچه که در برجام توافق شده بود، ندارد. لذا انتظار می‌رود وزارت امور خارجه ایران به این حد از سازوکار مالی تعریف شده اکتفا نورزد و در تعاملات خود متوقعانه به دنبال استیفای کامل منافع ملی کشور باشد.

اما در مورد بخش دوم سوال، به نظراحتمال ناکارآمدی Instex به دلیل فشارهای دولت آمریکا بسیار بالاست. آمریکا که این روزها به دنبال فشار حداکثری بر ایران است و همه شرکت‌ها و حتی دولت‌هایی که با ایران همکاری می‌کنند را تهدید می کند، در این زمینه نیز بدون تردید چنین رویه‌ای را دنبال خواهد کرد. تجربیات قبلی حاصل از اجرای برجام نشان می‌دهد که در چنین شرایطی حتی اگر سازوکار Instex برقرار شود، هیچ تضمینی وجود ندارد که شرکت‌های اروپایی به دلیل تهدید‌های آمریکا با ایران همکاری کنند. لذا ایجاد چنین ابزاری ممکن است بی فایده باشد و البته می‌بایست منتظر گذر زمان بود تا نتیجه آن به خوبی مشخص شود.

* غیر طبیعی بودن شرط گذاشتن اروپا برای ایران آن هم در شرایطی که اروپایی ها می‌بایست شرمنده عدم اجرایی شدن برجام باشند

تسنیم: آیا می‌توان منوط شدن اجرای این سازوکار به اجرای عناصر FATF را فشار اروپا به ایران برای تصویب CFT قلمداد کرد؟

این موضوع بسیار مهم و جدی است. آنچه که بیش از همه دارای اهمیت است مشروط شدن اجرای سازوکار مبادله با ایران به اجرای کامل تمامی عناصر FATA  است و لذا تلویحا و شاید مستقیما از ایران خواسته شده است که لایحه مبارزه با پولشویی و مبارزه با تأمین مالی تروریستی (AML/CFT) را تصویب کرده و تبعیت از تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل داشته باشد. طبیعی است که شرط گذاشتن برای ایران آن هم در شرایطی که اروپایی ها می‌بایست شرمنده عدم اجرایی شدن برجام باشند، بسیار غیرطبیعی به نظر می‌رسد. ضمن اینکه در کانال ویژه مالی اروپا، مبدا پول کاملا مشخص است و مقصد پول نیز کاملا مشخص است و تحت نظارت Instex مبادلات انجام می‌شود و به تعبیری پولشویی در این موضوع معنایی ندارد و دلایل دیگری که قبلا دیگران بدان اشاره کرده‌اند. لذا به نظر شرط اتحادیه اروپا بیش از آن حاصل نگرانی در مورد پول شویی و تامین مالی تروریسم باشد، یک شرط سیاسی و در جهت منافع خود است.

تسنیم: آیا تصویب CFT کمکی به حل موضوع خواهد کرد؟

 از آنجا که لوایح مربوط به این موضوع قرار است در مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد بررسی قرار گیرد، علی القاعده در روزهای آتی فشارها بر این نهاد تصمیم گیرنده بیشتر خواهد شد. اما آنچه مسلم است این است که لوایح مربوطه دارای اشکالات جدی هست به نحوی که شورای محترم نگهبان 22 ایراد بر آن داشته است و حتی نمایندگان مجلس نیز که خود آن را به تصویب رسانده‌اند،‌ به اشکالات این لایحه واقف بوده‌اند و خواستار تحفظ بوده و شروطی را برای تصویب آن لحاظ کرده‌اند که البته چنین شروطی از سوی FATF هیچ‌گاه پذیرفته نشده است. طبیعی است که چنانچه مجمع تشخیص مصلحت نظام ایرادات شورای نگهبان را جدی بگیرد، این لایحه را رد خواهد کرد و طبیعتا معلوم نیست چه سرنوشتی برای Instex رقم خواهد خورد و این بستگی به قدرت تیم مذاکره کننده با کشورهای اروپایی دارد که البته امید به اجرای این سازوکار بدون لحاظ کردن شرط اروپایی ها هست. اما در صورتی که مجمع تشخیص این ایرادات را وارد نداند و لایحه مذکور را تصویب کند، شرط اعضای اروپایی برجام برای ایجاد Instex محقق خواهد شد و هیچ گونه بهانه‌ای نخواهند داشت.

تسنیم: با مطالبی که عنوان کردید این امکان وجود دارد که مجمع تشخیص، لایحه را تصویب کند و شرکت‌های اروپایی تحت فشار آمریکا یا با بدعهدی کشورهای اروپایی ، طوری رفتار کنند که Instex ناکارآمد شود؟

دقیقا همه نکاتی را که عرض کردم به این دلیل بود که به همین نقطه برسیم. حتی در صورت راه‌اندازی رسمی Instex این احتمال وجود دارد که شرکت‌های اروپایی و حتی دولت‌های آنان به دلیل تهدیدهای آمریکا و یا منافع مشترکی که با آمریکا دارند و این منافع قابل قیاس با منافعشان در ایران نیست، از همکاری با ایران سرباز زنند و رسما این سازوکار نیز بی فایده شود. آنگاه زمانی که لایحه CFT را به منظور گرفتن بهانه از اروپایی‌ها تصویب شده باشد و سازوکار Instex ناکارآمد باشد، باید تاسف خورد.

تسنیم: در این شرایط چه باید کرد؟

پیشنهاد بنده این است که اگر مجمع تشخیص مصلحت نظام، ایرادهای شورای نگهبان و نقدهای مربوط به لایحه را دقیق و جدی بدانند که جدی هم هستند، به دلیل اینکه Instex زیر نظر کشورهای اروپایی است و همه فعالیت‌های مالی مبدا و مقصد در آن شفاف است و اتحادیه اروپا می‌تواند خود قطعنامه‌های سازمان ملل و موارد مد نظر اروپا را در آن سازوکار ببیند، اجازه تصویب CFT را ندهد و طبیعتا وزارت امور خارجه در این مورد رایزنی‌های خود را با کشورهای اروپایی داشته باشد. البته این به این معنا نیست که کشور نیاز به قوانین مبارزه با پول شویی ندارد، بلکه در این باره می‌بایست اقدامات جدی انجام داد. اما چنانچه با هر مصلحتی قرار است نقدها نادیده‌انگاشته شود و مجمع قصد تصویب آن را دارد، تصویب آن را منوط به حصول اطمینان ایران از کارآمدی Instex نماید و تصویب آن را حداقل به دو سال آینده موکول کنند. چرا که در این دو سال می‌توان از حسن نیت اروپا و امکان اجرایی شدن Instex اطمینان حاصل کرد.

انتهای پیام/*