یادداشت/ استفاده از عفو گسترده برای بازسازگاری اجتماعی مجرمان

خبرگزاری تسنیم، گروه اجتماعی؛

«عفو» از دستورات خداوند به رسول رحمت است، باری تعالی در آیه 199 سوره مبارکه اعراف خطاب به پیامبر اعظم محمد مصطفی صلی‌الله علیه و آله فرمود «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ؛ گذشت پیشه کن و به [کار] پسندیده فرمان ده و از نادانان رخ برتاب»

دهه فجر امسال و در چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی ایران 50 هزار نفر از محکومان زندانی، با پیشنهاد رییس قوه قضائیه و موافقت رهبر معظم انقلاب مشمول رأفت اسلامی شده و تاکنون بیش از 22 هزار نفر آنها آزاد و به عرصه زندگی اجتماعی خود بازگشته‌اند.

یکی از مسائلی که درباره این عفو گسترده مطرح است، امکان ارتکاب جرم مجدد توسط افراد آزاد شده و احتمال وجود عوامل جرم‌زا و برطرف نشدن حالت خطرناک برخی از آنان است؛ تا جایی که معاون اول و سخنگوی قوه قضائیه در نشست خبری اخیر خود به مشمولان عفو نسبت به ارتکاب و تکرار جرم پس از آزادی هشدار داد و از خانواده‌های آنها نیز خواست مراقبت کنند این افراد دوباره مرتکب جرم نشوند زیرا در غیر اینصورت علاوه بر اینکه دیگر مشمول عفو نخواهند شد، راه عفو بقیه را نیز مسدود خواهند کرد.

اینک به آیه دستوری ابتدای این یادداشت باز می‌گردیم تا موضوع عفو اخیر را در بستر این آیه شریفه بررسی کنیم. در این آیه سه موضوع در ارتباط با یکدیگر مطرح شده است «التزام به عفو» «امر به معروف» و «رویگردانی از جاهلان»

آنچه از ترتیب موجود در این آیه برداشت می‌شود این است که «عفو» و «امر به معروف» اجزای یک فرمول و لازم و ملزوم یکدیگرند. این نوع برداشت از آیه دو حالت را پدید می‌آورد، در حالت اول چنانچه عفوی رخ دهد متعاقب آن، امر به معروف مَعفُو لازم می‌افتد و و در حالت دوم چنانچه قصد بر این بود که فردی ابتدائاً امر به معروف شود، پیشتر باید نسبت به خطا، اشتباه و جرم او گذشتی صورت بگیرد تا زمینه پذیرش حق در او تقویت شود که اکنون با اجرای عفو عمومی گسترده اخیر، حالت اول رخ داده و امر به معروف این افراد لازمه و تکمیل‌کننده پروسه عفو و رأفت اسلامی است.

اما توجه به یک نکته در این بین ضروری است و آن اینکه دقت شود پس از عفو باید «امر به معروف» صورت بگیرد و نه «نهی از منکر» چرا که منکر رخ داده به هر دلیل مورد عفو قرار گرفته است و نهی از آن پس از عفو، کارایی چندانی نخواهد داشت؛ زیرا به نظر می‌رسد آیه شریفه با ظرافت تمام و با توجه به شرایط روانی پس از عفو و خوشحالی حاصل از رهایی از مجازات، با اجتناب از یادآوری فضای ناراحت کننده منکر در صدد است از آمادگی افراد برای پذیرش حق و آغاز مسیری متفاوت بهره بجوید و به همین دلیل منحصرا امر به معروف را مورد توجه قرار داده و آن را مکمل عفو و مناسب برای بازسازگاری اجتماعی فرد تشخیص داده است و با توجه به اینکه امر به معروف و نهی از منکر در غالب موارد با هم ذکر می‌شوند، انحصار آیه در امر به معروف شاید نوعی تاکید در این زمینه باشد که در این مقام از نهی از منکر اجتناب شود.

پس آنچه ما در این یادداشت از آن سخن می‌گوییم متفاوت از هشدار مقتدرانه سخنگوی قوه قضائیه است که دلسوزانه در خصوص عدم ارتکاب مجدد جرم هشدار داد و بیشتر وجه «نهی از منکر» داشت.

اولین تفاوت در همان است که ذکر شد یعنی اینکه پس از عفو باید امر به معروف صورت بگیرد، یعنی به جای نهی از مسیر غلط قبلی راه‌های زندگی و سلوک اجتماعی صحیح به افراد نشان داده شود.

تفاوت دوم نیز در این است که گستردگی این عفو و ورود یکباره 50 هزار محکوم زندانی به جامعه می‌طلبد که علاوه بر هشدار معاون اول قوه قضائیه اقدامات گسترده‌ای در زمینه امر به معروف این افراد صورت بگیرد. بهتر بود که این اقدامات پیش از عفو به صورت پیوست این طرح تهیه و طبق آن عمل می‌شد اما اینک نیز می‌شود با تعریف مأموریت برای نهادهایی همچون ستاد امر به معروف و نهی از منکر، بهزیستی، ائمه جمعه، امور مساجد و ائمه جماعات و... ترتیبی اتخاذ کرد که با دعوت افراد آزاد شده ضمن رسیدگی به مشکلات آنها و رفع عوامل جرم‌زایی همچون بیکاری و... آگاهی‌هاو آموزش‌های لازم را در خصوص ادامه زندگی به صورت شرافتمندانه به افراد آزاد شده بدهند تا دیگر بازگشتی به زندان اتفاق نیفتد. «بعون الله و فضله».  

مهدی خدایی

انتهای پیام/