تجربیات درخشان معماری اعتاب مقدسه در دوران معاصر مرور می‌شود

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، نشست خبری دومین همایش هنر و معماری اعتاب مقدسه با حضور اکبر زرگر؛ دبیر کمیته علمی بخش معماری همایش و حسن بلخاری؛ دبیر بخش تزئینات معماری این همایش صبح امروز در دفتر مرکزی آستان قدس رضوی در تهران برگزار شد.

در آغاز این نشست، زرگر با اشاره به هدف برگزاری این همایش گفت: آستان مقدس رضوی به دنبال تاملی درباره فعالیت‌های عمرانی و معماری خود است و با توجه به این که ما در کشورمان مهمترین بناهای معماری را در آستان مقدس رضوی داریم، بایسته است که شایسته‌ترین و فاخرترین معماری‌ها را در آن مکان ببینیم؛ از این رو برای مرور تجربیات موجود در حوزه معماری، تولیت محترم آستان قدس رضوی تصمیم گرفت همایشی را در این راستا برگزار کند تا از تجربیاتی که در کشور خودمان و کشورهای دیگر در حوزه معماری اعتاب مقدسه شیعی وجود دارد، بهره‌مند شویم؛ خصوصا تجربیاتی که از سال 2003 به بعد؛ پس از سقوط صدام در عتبات عالیات به دست آمد؛ تا از این رهگذر بتوانیم نقاط ضعف و قوت کار خود را بشناسیم و آن‌ها را به نقد و تبادل نظر بگذاریم.

وی ادامه داد: اسفند سال گذشته؛ همزمان با میلاد با سعادت حضرت زهرا(س) نخستین همایش هنر و معماری اعتاب مقدسه برگزار شد و در آن حدودا 50 نفر از استادکاران و دانشگاهیان گردهم آمدند و طی دو روز جلسات سخنرانی‌ را در مشهد مقدس برگزار کردیم. در اوایل سال جاری،کمیته علمی همایش در تهران تشکیل شد که مرکب از 10 نفر از اساتید دانشگاه و نمایندگان تولیت آستان قدس رضوی بود و در این راستا 6 جلسه به منظور بررسی محورهای همایش دوم برگزار شد.

زرگر افزود: در جمع‌بندی نهایی کمیته علمی، تصمیم بر این شد که به جای سخنرانی و برگزاری همایش به شیوه آکادمیک، از تجربه طراحان و استادکارانی که سابقه خلق آثار درخشانی را در حوزه معماری اعتاب مقدسه شیعی دارند، استفاده کنیم و این طراحان در این همایش دو روزه پروژه‌هایشان را ارائه دهند و چالش‌های موجود بر سر راه‌شان را به بحث و تبادل نظر بگذارند. بدین ترتیب؛ این الگو دنبال شد و مقرر شد طراحانی که در پروژه‌های مختلف معماری اعتاب مقدسه از جمله طرح توسعه صحن حضرت زهرا(س) در حرم امیرالمومنین(ع) حضور داشته‌اند و همچنین طراحان اعتاب مقدسی چون حضرت عبدالعظیم(ع)، شاهچراغ(ع) و... گردهم آیند و به معرفی پروژه‌هایشان بپردازند.

دبیر کمیته علمی بخش معماری همایش هنر و معماری اعتاب مقدسه ادامه داد: به جز حرم حضرت معصومه(س) که امکان دسترسی به طراحان آن را نداشتیم، توانستیم طراحان دیگر را برای حضور در همایش دعوت کنیم و حدودا 10 سخنرانی با موضوع ارائه گزارش‌های انجام پروژه‌ها داشته باشیم. روال بحث در این همایش نظری و آکادمیک نیست و قرار بر این است که هر طراح ابتدا پروژه‌اش را معرفی کند و در ادامه مجال بحث و تبادل نظر درباره پروژه میان او و مدعوین فراهم شود تا بتوانیم در پایان درسی بیاموزیم.

زرگر با اشاره به حضور دانشجویان در این همایش گفت: یکی از تاکیداتی که در برگزاری همایش داشتیم این بود که امکان حضور دانشجویان خصوصا دانشجویان معماری را در همایش فراهم کنیم و در این راستا حدود 150 نفر میهمان برای حضور در همایش به مشهد مقدس دعوت شده‌اند که در این میان 50 دانشجو در مقاطع ارشد و دکتری در همایش حاضر خواهند بود و بستری برای یادگیری دانشجویان و گفت‌وگوی آنها با اساتید و استادکاران فراهم خواهد شد.

این استاد دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: فاخرترین و شاخص‌ترین آثار هنری و معماری ما در اتباع مقدسه قرار دارد که استادکاران سنتی در خلق این آثار نقش کلیدی دارند. در همایش سال گذشته، استادکاران سنتی در کنار ما حضور داشتند و امسال نیز در کنار ما حاضر خواهند بود. همچنین آستان مقدس رضوی تلاش کرد برخی مسئولان فنی کشور عراق را نیز به همایش دعوت کند که در این راستا حضور مسئولان فنی از شهرهای کاظمین و نجف تاکنون قطعی شده و رایزنی با مسئولان فنی شهر کربلا نیز ادامه دارد تا بتوانیم مسئولین بخش فنی زیارتگاهای شاخص را در همایش داشته باشیم و بدین وسیله از تجربیات‌شان بهره‌مند شویم.

 زرگر با اشاره به اینکه دبیرخانه دائمی این همایش در مشهد دایر خواهد شد گفت: طراحی اعتاب مقدس کار بسیار پیچیده‌ای است و ممکن است تصور آن در ظاهر آسان به نظر برسد اما در عمل بسیار دشوار و پیچیده است. متاسفانه در بسیاری از مواقع معماری ما از سطح آجر و کاشی جلوتر نمی‌رود؛ در حالیکه فرایند کار از حیث مفهومی بسیار پیچیده‌تر از اینهاست و اهلیت پیدا کردن طراح یا معمار برای ساخت بناهای مذهبی کار ساده‌ای نیست. سختی کار طراحی زیارتگاه‌ها از خوانشی که گذشتگان برای ما خلق کردند نزد ما آشکار می‌شود. به این ترتیب؛ برای خلق آثار شاخص و ماندگار معماری در حوزه اعتاب مقدس شیعی طراح به تحصیل معارف و کسب مقدماتی نیاز دارد.

دبیر کمیته علمی بخش معماری همایش هنر و معماری اعتاب مقدسه در پایان خاطرنشان کرد: مجموعه گزارش‌های ارائه شده در این همایش به صورت یک مجلد چاپ می‌شود و در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

در ادامه این نشست حسن بلخاری؛ دبیر بخش تزئینات معماری همایش گفت: هدف نهایی این همایش این است که از مجموعه کارها و مطالعاتی که ظرف 10 سال گذشته در حوزه اعتاب مقدس شیعی ایران انجام شده، اطلاعات جامعی را جمع‌آوری کنیم. در این راستا به طور مشخص 3 هدف را از برگزاری همایش دنبال می‌کنیم؛ نخست؛ تجمیع اطلاعات؛ به این معنا که می‌خواهیم بدانیم ظرف 100 سال گذشته در شهرهای مقدسی چون قم،؛ کربلا، نجف، سامرا، کاظمین، شیراز و... که نقاط اصلی اعتاب اصلی مقدس شیعه محسوب می‌شود، چه دستاوردها و اتفاق‌هایی رخ داده است. بدین ترتیب در این همایش دو روزه 10 سخنرانی خواهیم داشت که در آن طراحان در نیم ساعت گزارش‌ کارهایشان را ارائه می‌دهند. دوم؛ تحلیل و آسیب‌شناسی فعالیت‌های انجام شده است که این بخش بسیار مهم است. بدین ترتیب؛ بررسی جامع و کامل فعالیت‌های انجام شده در حوزه معماری اعتاب شیعی با حضور استادکاران حوزه هنرهای سنتی و تئوری‌پردازان حوزه معماری انجام خواهد شد و اطلاعات جمع شده مورد تحلیل و بررسی قرار خواهد گرفت. سومین هدف؛ ترویج آثار شاخص معماری اعتاب مقدسه شیعی است. بی شک همزمان با نو شدن جهان و مدرن شدن ابزار و مصالح معماری و همچنین افزایش جمعیت، با توسیع اعتاب مقدسه روبه‌رو خواهیم بود. بنابراین بسیار ضروری است که این توسیع براساس مبانی نظری خودمان انجام شود.

وی با اشاره به مخاطبان این همایش گفت: مخاطبان ما هم استادکاران هستند و هم دانشگاهیان. هدف صرف ما ارائه گزارش کار نیست بلکه پس از ارائه گزارش‌ها، نشست پرسش و پاسخ در دستور کار خواهد بود. البته قطعا دو روز برای برگزاری چنین همایش مهمی کافی نیست، اما فرصت خوبی برای طرح مسئله است و انشاءالله پس از شکل‌گیری دبیرخانه دائمی همایش، لازم است برنامه‌ریزی‌های مقتضی صورت پذیرد تا برگزاری این نشست‌ها در طول سال نیز تداوم یابد.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه از ساخت یک فیلم مستند درباره دو مدرسه دودر و پریزاد خبر داد و گفت: مستندی با محوریت مدارس دودر و پریزداد که از بناهای برجسته معماری آستان قدس رضوی هستند تدارک دیده شده است؛ به ویژه مدرسه پریزاد که بنابه روایت تاریخی، مصالح ساخت آن از باقی‌مانده مصالح مسجد گوهرشاد بوده و گوهرشادخانم به ندیمه‌اش پریزاد اجازه ساخت این مسجد را داده است.

وی با اشاره به برپایی نمایشگاه آثار خلق شده در حوزه معماری اعتاب شیعی گفت: در این همایش نمایشگاهی از آثار خلق شده توسط معماران و طراحان اعتاب مقدس شیعی خواهیم داشت که در آن نمونه‌کارهایی به صورت ماکت ارائه می‌شود و نقطه قوتی در راستای ارزیابی و تحلیل آثار شاخص معماری اعتاب مقدس شیعی خواهد بود. امیدواریم اهدافی که از سوی دبیرخانه همایش تدارک دیده شده است محقق شود و در سال‌های آینده شاهد تداوم کار در ابعاد گسترده‌تر باشیم.

وی با اشاره به تخصصی بودن فضای همایش گفت: ما به دنبال مخاطب عام نبودیم؛ چراکه یک کار فوق‌العاده تخصصی در دستور انجام بود. البته لازم است به این نکته اشاره کنم که ما نمی‌خواهیم هنر و معماری شیعی را در مقابل هنر و معماری اسلامی قرار دهیم؛ چراکه اساسا امکان چنین تفکیکی وجود ندارد. هدف ما به نوعی شکل‌گیری مکتب هنر و معماری شیعه در کنار در نظر گرفتن تجربیات عظیمی است که هنرمندان مسلمان در 60 سال اخیر در حوزه معماری اعتاب مقدس جهان اسلام رقم زده‌اند.

مدیر گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه تهران افزود: ما معتقدیم معمار اعتاب مقدس باید ویژگی‌های منحصر به فرد و ممتازی داشته باشد. برای مثال؛ در معماری دو نوع سبک معماری وجود دارد؛ نخست معماری نقطه‌ای و دیگری معماری خطی. معماری نقطه‌ای؛ معماری است که در روح طراح آرامش ایجاد می‌کند و از لحاظ روحی حس سکونت را به مخاطب القاء می‌کند. معماری مساجد از این نوع است و فضای آن به گونه‌ای است که شما میل ماندن و نشستن و تمرکز به عبادت را در مکان پیدا می‌کنید اما معماری خطی معماری است که از لحاظ روحی حس گذر و عبور کردن را به شما القاء می‌کند تا مایل به گذر کردن از مکان باشید. برای مثال؛ معماری بازارها از این دست هستند. همچنین در معماری اسلامی و شیعی آنچه مقدم است، مبانی است و در ادامه فُرم مطرح می‌شود؛ درست برخلاف آنچه در معماری مدرن وجود دارد. به این معنا؛ در معماری اسلامی فُرم ظرف تحقق مبانی است و مبانی بسیار مهم‌تر از فُرم است. آگاهی از این موارد، مستلزم داشتن ویژگیهای خاص و منحصر به فردی است که طراح و معمار اعتاب مقدس شیعی باید آنها را داشته باشد.

گفتنی است دومین همایش هنر معماری عتاب مقدسه  8 و 9 اسفند در سالن همایش‌های بنیاد پژوهش‌های علمی آستان قدس رضوی در شهر مقدس مشهد برگزار می‌شود.

انتهای پیام/