ماهیان خاویاری خزر در لیست کتاب قرمز انقراض؛ خطر امواج دریایی برای زیست‌مندان خزر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، پهنه بزرگ خزر دارای تنوع زیستی منحصر به‌فردی است اما این گستره چشم‌نواز با مخاطراتی دست و پنجه نرم می‌کند، از کاهش جمعیت آبزیان و افزایش آلودگی‌های زیستی تا تهدید جمعیت ماهیان خاویاری به‌طوری‌که تمام پنج گونه آن در دریای خزر، به لیست قرمز یعنی گونه‌های رو به انقراض پیوستند.

سوم مارس در تقویم جهان به نام روز حیات وحش به ثبت رسیده است با توجه به اینکه جمعیت آبزیان دریاها و اقیانوس‌ها رو به کاهش بوده و آلودگی‌های نفتی، مغناطیسی، پساب‌های صنعتی و خانگی و شیرابه زباله‌ها جان منابع آبی در پهنه‌های گسترده را به لب رسانده است، لذا سازمان ملل متحد (UN) شعار امسال در روز حیات وحش را «حیات زیر آب برای مردم، برای سیاره» انتخاب کرده است تا حساسیت نسبت به مخاطرات دریایی برای زیست‌مندان آن بیشتر شود.

دریای خزر دارای گونه‌های ارزشمندی از ذخایر زیستی است که شاخص‌ترین آنها ماهیان خاویاری و فوک خزری (سمبل دریای خزر) است، از این‌رو سلامت این دریا مساوی است با سلامت آبزیان، و سلامت انسان که از نعمت‌های آن بهره‌مند می‌شود.

برای بررسی تنوع زیستی و مخاطرات دریایی خزر به سراغ پژوهشکده اکولوژی خزر رفتیم، رئیس بخش اکولوژی پژوهشکده اکولوژی دریای خزر با بیان اینکه تنوع زیستی فراوانی یا گوناگونی جامع زندگی از گیاه و جانور تا زندگی میکروبی اعم از تنوع ژنتیکی، تنوع گونه‌ای و تنوع بوم‌سازگان را شامل می‌شود اظهار داشت: همه این موارد عامل سلامت و احیای محیط زیست هستند بنابراین تنوع زیستی در جمعیت‌های بزرگ‌تر بیشتر از جمعیت‌های کوچکتر است.

محمدعلی افرائی‌بندپی با اشاره به اینکه دریای خزر بزرگ‌ترین دریاچه جهان است و به‌دلیل برخورداری از گونه‌های خاص جانوری بهویژه فوک خزری و ماهیان خاویاری و داشتن حداکثر عمق 1025 متر در بخش جنوبی متمایز از سایر دریاچه‌های جهان است گفت: در این دریا و حوزه آبریز آن حدود 123 گونه ماهی از خانواده‌های مختلف زیست می‌کنند که از نظر تنوع زیستی بسیار هستند.

ثبت تمام‌ گونه‌های ماهیان خاویاری خزر در لیست کتاب قرمز

وی درباره ماهیان خاویاری که در دریای خزر زیست‌مند هستند، بیان کرد: پنج گونه ماهیان خاویاری در خزر داریم اما متاسفانه همه گونه‌های آنها در لیست کتاب قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارند که جای نگرانی است.

رئیس بخش اکولوژی پژوهشکده اکولوژی دریای خزر درباره مخاطرات دریایی با اعلام اینکه این مخاطرات شامل مجموعه عواملی است که سبب تغییراتی در یک بوم‌سازگان می‌شوند، تصریح کرد: این تغییرات در نهایت سبب حذف و اضافه‌شدن برخی گونه‌ها، خسارت جبران‌ناپذیر اقتصادی و اجتماعی و اثر بر روی بهداشت سلامت و امنیت غذایی می‌شوند. ازجمله این مخاطرات دریایی، آلودگی‌های زیست‌محیطی اعم از آلودگی‌های زیستی و غیرزیستی هستند.

وی ادامه داد: از آلودگی‌های زیستی می‌توان حضور گونه‌های غیربومی و شکوفایی جلبکی را نام برد که در دریای خزر این اتفاق در سال‌های اخیر افتاده است، از حضور گونه غیربومی شانه‌دار که زیستگاه اصلی آن در اقیانوس اطلس است اما از طریق آب توازن کشتی‌ها وارد شد و خسارات زیادی را در دهه 1380 به جوامع صیادی به‌خصوص صیادان کیلکاگیر زده است و خسارات جبران‌ناپذیری دیگری را نیز ایجاد کرد.

 مخاطرات زیستی خزر

این کارشناس پژوهشکده اکولوژی دریای خزر از دیگر مخاطرات زیستی را شکوفایی جلبکی برخی از گونه فیتوپلانکتونی در دهه 80 عنوان کرد که در سال 1385 در سواحل غربی و مرکزی دریای خزر به‌عنوان شکوفایی شیری‌رنگ معروف است و ناشی از رشد زیاد گونه فیتوپلانکتونی نودولاریا که از گروه سیانوفیتا بوده و به‌عنوان یکی از مخاطرات مهم زیست‌محیطی اکوسیستم‌های آبی مطرح است.

وی ادامه داد: حضور گونه‌های غیربومی از ماهیان که از طریق کانال ولگادن وارد دریای خزر شدند می‌توان به ماهی تیزه کولی، سه‌خاره ماهیان، آمورچه اشاره کرد که همه این ماهیان غیربومی هستند و به‌عنوان رقیب غذایی برای سایر گونه‌های بومی محسوب می‌شوند و اکنون برخی از این گونه مثل تیزه‌کولی و آمورچه در تمام نقاط ایران پراکنش آن گسترش پیدا کرده است.

رئیس بخش اکولوژی پژوهشکده اکولوژی دریای خزر از مخاطرات غیرزیستی به آلودگی‌های نفتی ناشی از تردد کشتی‌ها در دریای خزر، ورود شوینده‌ها از صنایع روستایی، ورود سموم کشاورزی از صنایع کشاورزی و فلزات سنگین در بهداشت امنیت غذایی اشاره و بیان کرد: خطرات ناشی از این آلاینده‌ها بیشتر بر روی جوامع انسانی به‌خصوص برای ساحل‌نشینان که بیشتر از ماهیان استفاده می‌کنند تأثیرگذار است.

افرائی‌بندپی افزود: بنابراین یکی از موارد بسیار مهم، جلوگیری و کنترل این مجموعه عوامل زیست‌محیطی است که می‌تواند در زنجیره غذایی و مصرف غذایی مهم باشد البته و خوشبختانه میزان عناصر فلزی و آلاینده‌های نفتی در بافت خوراکی ماهیان بررسی‌شده در پژوهشکده اکولوژی دریای خزر بالاتر از حد مجاز نبوده است و برای مصرف انسانی مشکل ایجاد نمی‌کند.

خطر امواج دریایی برای زیست‌مندان خزر

وی ازجمله مخاطرات دریایی در دریای خزر، تغییرات اقلیمی جهانی را نام برد که کشور ما از این موضوع مستثنی نبوده است و نمونه بارز آن را نیز افزایش سطح تراز آب دریای خزر و پیشروی آب تا 500 متر در دو دهه گذشته اعلام کرد که خساراتی به ساحل‌نشینان و تاسیسات شیلاتی وارد کرده بود.

این کارشناس پژوهشکده اکولوژی خزر از جمله مخاطرات دریایی در دریای خزر که می‌تواند سبب خسارت جبران‌ناپذیر به بخش شیلاتی به‌خصوص پرورش‌دهندگان ماهی در قفس شود را وجود امواج دریایی در ساحل جنوبی دریای خزر عنوان کرد که سابقه طول این امواج به 12 متر هم می‌رسد.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه شیلات ایران در دهه 90 فعالیت آبزی‌پروری دریایی را جهت توسعه آبزی‌پروری در بخش جنوبی دریای خزر در دستور کار خود قرار داد بنابراین جلوگیری از خسارت ناشی از پارگی تور قفس، از بین رفتن قفس‌ها در مقابل امواج و نیز برخورد کشتی‌های باری با این قفس‌ها را باید به‌جد پیگیری کند تا فعالان این نوع صنایع جدید دچار خسارت کمتری شوند.

رئیس بخش اکولوژی پژوهشکده اکولوژی دریای خزر با اعلام اینکه یکی از راه‌های مهم جهت کنترل مخاطرات دریایی پیش‌بینی وقوع مخاطرات دریایی است، گفت: هدف از پیش‌بینی مخاطرات دریایی کاهش اثرات زیان‌بار ناشی از مسائل اقتصادی - اجتماعی، زیست‌محیطی و جلوگیری از خسارت سازه‌‌ای دریایی به‌ویژه قفس‌های پرورش ماهی است.

مصاحبه از آزاده بابانژاد

انتهای پیام/ح