خانواده مهدوی میل به ارزش‌های معنوی را در خود تقویت میکند / برتری خدمت به همسر نسبت به عبادت هزار ساله
محقق و پژوهشگر مهدویت معتقد است خانواده‌ای صالح است که در جهت اصلاح اعضای خود و جامعه گام بردارد؛ چرا که جامعه صالح در گروی تربیت افرادی است که زمینه آن در خانواده شکل می‌گیرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، اصلاح جامعه و پیشبرد آن به سوی ارزش‌های آسمانی در گروی تربیت افراد صالحی است که هسته اولیه آن در خانواده شکل می‌گیرد؛ لذا نقش والدین به خصوص مادران در درجه اول و بعد نقش مسئولان فرهنگی جامعه بسیار حائز اهمیت است. از این منظر توجه به شاخصه‌ها و معیارهای تربیت فرزند صالح بر اساس منابع قرآنی و روایی جایگاه بالایی پیدا میکند.
هر اندازه والدین به خصوص مادران با این شاخصه‌ها آشناتر باشند و توانایی پیادهسازی آنها را در محیط خانواده داشته باشند، علاوه بر اینکه فرزندانی نیکو برای خود و جامعه تربیت می‌کنند، یکی از مهم‌ترین واجبات شرعی خود را ادا می‌کنند. در این صورت این فرزندان صالح در آینده مدیرانی خواهند بود که توانایی اصلاح امور کشور و عبور آن از چالش‌های متعدد را خواهند داشت.
به مناسبت ایام ولادت با سعادت امام عصر(عج) با حجت‌الاسلام علی محمد باقی استاد حوزه و دانشگاه درباره موضوع «شاخصه‌های خانواده مهدوی» به گفت‌وگو نشستیم.
حجت‌الاسلام باقی به عنوان محقق و پژوهشگر مهدویت معتقد است صالحیت که بر اساس آیات قرآن از ویژگی‌های بارز یاوران مهدی(عج) است، باید از شاخصه‌های هر خانواده متدینی باشد. خانواده‌ای صالح است که در جهت اصلاح اعضای خود و جامعه گام بردارد؛ چرا که جامعه صالح در گروی تربیت افرادی است که زمینه آن در خانواده شکل می‌گیرد.
این استاد مرکز تخصصی اولین محور خانواده صالح را اقامه نماز معرفی میکند و می‌گوید: در خانواده مهدوی نماز و توجه به خداوند پررنگ است، همچنان که خداوند در آیه132 سوره طه می‌فرماید: «وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها؛ و خانوادهات را به نماز فرمان بده و خود نیز بر آن شکیبایى ورز.
مشروح گفت‌وگو را در ادامه بخوانید
خانواده علاوه بر نیاز مادی باید در تأمین نیاز معنوی کوشا باشد
* به نظر می‌رسد از مهم‌ترین بسترهای اجتماعی، بستر خانواده است؛ چرا که تربیت افراد از آنجا شکل می‌گیرد. ارزیابی شما درباره جایگاه خانواده در نظام هستی چیست؟
خانواده به گروهی گفته می‌شود که گرچه ممکن است سلایق مشترک نداشته باشند، اما در راستای هدف مشترک حرکت می‌کنند و آن هدف مشترک، تأمین نیازهای جسمی و روحی است. بنابراین همان گونه که باید برای تأمین نیازهای مادی در یک خانواده دغدغه وجود داشته باشد، باید برای تأمین نیازهای روحی، روانی و معنوی برنامه‌ریزی صورت بگیرد. زیرا انسان محدود به دنیا نیست. انسان یک جسم خاکی به نام تراب دارد. خداوند می‌فرماید: «هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ تُراب؛ او کسی است که شما را از خاک آفرید». همچنین یک حقیقت روحانی دارد که متعلق به آسمان است؛ در واقع انسان فطرت و طینت دارد و با بُعد روحانی خود به آسمان‌ها متصل است؛ لذا اصل انسان ابعاد روحانی اوست و نیازهای مادی باید برای تأمین این ابعاد به کار گرفته شوند؛ از این جهت است که باید نسبت به حلال و حرام دقت کرد. اگر رزق حرام وارد بُعد جسمانی ما شود، بر روح ما اثر منفی می‌گذارد و به مرور زمان باعث قطع اتصال معنوی انسان با خداوند می‌شود. جسم که آلوده حرام شود، قلب را قساوت فرا می‌گیرد.
خدمت به همسر برتر از عبادت هزار ساله
از این سو خانواده بستری است که هم باید پاسخگوی نیازهای مادی و هم نیازهای معنوی انسان باشد؛ لذا آینده و عاقبت انسان در بستر خانواده شکل می‌گیرد. شاید آن دسته از روایاتی که می‌فرماید اگر کسی ازدواج کند، نصف دیگر دینش کامل می‌شود، از همین جهت باشد. یا امام رضا(ع) کار جهت تأمین رزق در خانواده را مساوی با جهاد در راه خداوند قرار داد و فرمود: «کسی که خود را برای روزی خانواده‌اش به زحمت می‌اندازد و کار میکند مانند رزمنده است که در راه خدا می‌جنگد؛ اَلکادُّ عَلَی عِیالِهِ کَالْمُجاهِدِ فی سَبیلِ اللهِ».
یا پیامبر(ص) در روایتی خطاب به امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «ای علی، یک ساعت خدمت کردن به همسر در کارهای خانه بهتر از عبادت هزار سال و هزار حج و هزار عمره و بهتر از آزادی هزار بنده در راه خدا و هزار جنگ در راه دین و عیادت از هزار مریض و هزار نماز جمعه و هزار تشییع جنازه و هزار گرسنه‌ای که برای رضای خداوند رحمان سیر شود و هزار برهنه را پوشاند و هزار اسب در راه پروردگار دادن و برایش بهتر از هزار دینار به مستمندان صدقه دادن و بهتر از تلاوت تورات و انجیل و زبور و قرآن است و بهتر از آزاد کردن هزار اسیر و بخشیدن هزار شتر به فقراست و چنین مرد خدمتکار به همسر از دنیا بیرون نمی رود مگر این که جایگاه خوب خود را در بهشت ببیند.»
این دست روایات نشان می‌دهد خانواده از مهم‌ترین بستر برای رشد معنوی افراد و عامل تکامل آن‌هاست. خداوند در قرآن رسولانی را معرفی میکند که پس از ازدواج به درجات بالاتر دست یافتند. با این نگاه در می‌یابیم که نباید در محیط خانواده به نیازهای مادی اکتفا کرد بلکه باید برای اعضای آن برنامه‌ریزی‌های معرفتی و معنوی داشته باشیم. انسانی که به خانواده اهمیت دهد، می‌تواند به حریم الهی دست یابد و در واقع مقدمه ورود به حریم خداوند بها دادن به خانواده است. با این تعاریف خانواده سکوی پرتاب به سوی آسمان معنویت‌هاست.
زمینه جامعه سالم از بستر خانواده شکل می‌گیرد
* اکنون در برهه‌ای هستیم که دشمنان با استفاده از ابزار رسانه و ... زمینه‌های فساد و گناه را در محیط خانواده ایجاد کرده‌اند. به نظر شما در چنین شرایطی سرپرستان خانواده باید چه شاخصه‌هایی را رعایت کنند؟
یکی از شاخصه‌های مطلوبی که خانواده‌ها باید پایبند آن باشند، صالحیت است. خانواده‌ای صالح است که در جهت اصلاح اعضای خود و جامعه گام بردارد؛ چرا که جامعه صالح در گروی تربیت افرادی است که زمینه آن در خانواده شکل می‌گیرد. صالحیت به قدری اهمیت دارد که از صفات بارز حضرت ولی عصر(عج) شناخته می‌شود. یکی از القابی که به ایشان اختصاص دارد، «أبا صالح» است. یعنی حضرت در اوج صالحیت هستند.
خانواده‌ای که قصد دارد مصلح باشد، باید تقید به یکسری شاخصه‌ها داشته باشد. خداوند در آیه41 سوره حج می‌فرماید: «الَّذینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّکاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور؛ همانان که اگر آنان را در زمین قدرت و تمکّن دهیم، نماز را برپا مىدارند و زکات مىپردازند و مردم را به کارهاى پسندیده وا مىدارند و از کارهاى زشت باز مىدارند؛ و عاقبت همه کارها فقط در اختیار خداست».
جهت خانواده را باید به سوی صالحیت سوق دهیم
همان گونه که در روایات آمده است، مصداق بارز این آیه به امام عصر(عج) و اصحاب ایشان تعلق دارد. امام باقر(ع) ذیل این آیه فرمود: «وَ هَذِهِ الْآیَةُ لِآلِ مُحَمَّدٍ ع وَ الْمَهْدِیُّ وَ أَصْحَابُهُ یُمَلِّکُهُمُ اللَّهُ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَارِبَهَا؛ این آیه مختص آل محمد(ص) و مهدی و اصحابش است که خداوند مشرق‌ها و مغرب‌های زمین را در مالکیت ایشان در می‌آورد». این مسئله نشان می‌دهد ما باید جهت خانواده و جامعه (به مثابه خانواده بزرگ) را به سوی صالحیت سوق دهیم تا شبیه یاران حضرت شویم. در واقع باید همواره سعی کنیم عمل خود را منطبق با اراده امام کنیم. بر اساس این آیه و برای دستیابی به چنین موقعیتی باید در چهار محور کار صورت گیرد:
اولین محور آن، اقامه نماز است. در خانواده مهدوی نماز و توجه به خداوند پررنگ است، همچنان که خداوند در آیه132 سوره طه می‌فرماید: «وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها؛ و خانوادهات را به نماز فرمان بده و خود نیز بر آن شکیبایى ورز».
اقامه نماز با چند امر محقق می‌شود. یکی از شرایطش موضوع حد و حدود نماز است. یعنی نماز را باید با آداب و شرایطش خواند. یکی از مهم‌ترین مستحبات نماز، اقامه آن در اول وقت است. در گام بعدی خانواده را باید به خواندن نماز در مکان مقدسی همچون مسجد عادت دهیم.
در بستر خانواده مبلّغ محبت‌های خداوند و اهل‌بیت(ع) باشیم
یکی دیگر از مسائلی که باعث می‌شود نماز در خانه محقق شود، رواج نگاه توحیدی در بستر خانواده است. وقتی سیره انبیاء را نگاه می‌کنیم، توجه به خداوند و تفکر توحیدی بسیار پررنگ است. ایشان رویدادهای مثبت زندگی را به خداوند نسبت می‌دادند. پیامبران به هر بهانه‌ای خانواده و قوم خود را با خدا انس می‌دادند.
خانواده صالحی که قصد دارد نماز در آن نهادینه شود، باید زیبایی‌های زندگی را از خدا و اهل‌بیت(ع) بداند و دائم مبلّغ نعمات ایشان باشد. اگر فرزند از مادر خود به خاطر پخت غذا تشکر میکند، مادر بلافاصله بگوید این از لطف خدا بود. الحمدلله که توانستم شما را خوشحال کنم. اگر فرزند از پدر خود بابت هدیه‌ای تشکر کرد، پدر بی‌درنگ آن را به محبت خدا نسبت دهد؛ مثلاً بگوید خدا رزق و روزی ما را تأمین کرد تا توانستم این هدیه را بگیرم. اگر خدا نمی‌خواست و امام زمان(عج) مجرای روزی خدا نبود، توانایی خرید نداشتم. چنین حالتی در خانواده میزان توجه به خدا را روز به روز بیشتر میکند.
خانواده مهدوی میل به ارزش‌ها را در خود تقویت میکند
مسئله بعدی که نیاز است در یک خانواده مهدوی و یا صالح نهادینه شود، بر اساس همان آیه41 سوره حج، زکات است؛ «وَ آتَوُا الزَّکاةَ». در زکات مسئله از خودگذشتگی و ایثار و خدمت به خلق خدا نهفته است. یا می‌توان گفت نماز، توجه به خدا و زکات، نمادی از بریدن از دنیا برای دستیابی به تزکیه است. در حقیقت خانواده‌ای که قصد حرکت به سوی زمینه‌سازی امر ظهور و خدمت به حریم امام خود را دارد، باید این مسئله را تمرین کند که «در دنیا باشیم اما آلوده آن نشویم». قآنی می‌گوید: «رسم عاشق نیست با یک دل دو دلبر داشتن ** یا ز جانان یا ز جان بایست دل برداشتن».
خانواده‌ای که غرق در دنیا شده است، نمی‌تواند با خداوند انس بگیرد، نمی‌تواند با امام خویش ارتباط برقرار کند در نتیجه توانایی اقامه صلات را نخواهد داشت. چرا که دل گنجایش یک محبت بیشتر را ندارد. خداوند در آیه4 سوره احزاب می‌فرماید: «ما جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَیْنِ فی جَوْفِه؛ خدا براى هیچ مردى در درونش دو قلب قرار نداده». در مسئله زکات تلاش می‌کنیم از محبت دنیا بریده شویم. خانواده‌ای که تلاش دارند در راه خدا انفاق کنند، مشخص است که میل به آخرت دارد. مهم‌ترین مصداق زکات هم زکات مالی است. جهاد با مال به قدری اهمیت دارد که خداوند در آیات قرآن آن را مقدم بر زکات جان کرده است. در آیه88 سوره توبه می‌خوانیم: «لکِنِ الرَّسُولُ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِم... ؛ ولى پیامبر و کسانى که با او ایمان آوردند با اموال و جان‌های‌شان جهاد کردند»
مسیر حرکت خانواده مهدوی بسترسازی امر ظهور امام عصر(عج) است
دغدغه خانواده مهدوی تنها سعادت فردی نیست بلکه تعاملات خود با دیگران را به گونه‌ای تعریف میکند که همه چیز در مسیر زمینه‌سازی ظهور باشد. در خانواده مهدوی، دغدغه اصلی، دغدغه امام است نه دغدغه خود.لذا هم به فکر اصلاح خود و هم اصلاح دیگران هستند. چنین اشخاصی به جای توجه به خود، توجه به امام را پرنگ می‌کنند. بر خلاف کسانی که از ابزار دین صرفاً جهت رشد خود استفاده می‌کنند و خیرشان به دیگران نمی‌رسد. انسان مهدوی و خانواده مهدی باید از خود مایه بگذارند تا موجب رفعت و رشد دین شوند. مخصوصاً در عصر غیبت، وظیفه خانواده‌های متدین سنگین می‌شود. خانواده مهدوی در صدد است تمام حرکات و سکناتش در مسیر حرکت به سوی دولتی باشد که خداوند به تمام انبیاء و اولیا وعده آن را داده است و بلکه هدف از خلقت بشریت، دستیابی به همان حکومت الهی در آخرالزمان است.
از این جهت در عصر غیبت، حزب شیطان با ترفندهای مختلف و آلودگی‌ها و فسادهایی که ایجاد میکند، مدام به دنبال تعویق این امر است. اما اراده خداوند آن است که صالحان را وارث اصلی زمین کند: «وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُون؛ و همانا ما پس از تورات در زبور نوشتیم که زمین را بندگان شایسته ما به میراث مىبرند». بنابراین در تمام ادیان آسمانی بحث مهدویت، منجی، آینده روشن، دولت کریمه و حتی سیر حوادث آخرالزمان وجود دارد؛ به همین دلیل سیاستِ کلی نظام و بستر خانواده باید در این راستا تعریف شود.
همچنین خداوند در آیه‌ای دیگر می‌فرماید اراده کرده دین اسلام را به تمام ادیان غلبه دهد: «هُوَ الَّذی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُون؛ اوست که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاد، تا آن را بر همه ادیان پیروز کند، هر چند مشرکان رضایت نداشته باشند» (33 توبه)
بر این مبنا اگر از خودگذشتی دارم، اگر به دنبال اصلاح خود، خانواده و جامعه هستم، دغدغه اصلی من باید رساندن و نزدیک کردن و تعجیل در فرج امام عصر(عج) باشد. اما اگر غیر از این باشد، زیاد توفیقی ندارد. کسی که تنها به فکر خود است، زندگی‌اش ثمره بایسته‌ای در راستای امر ظهور ندارد. در گام بعدی اگر کسی به طمع احسان معبود خود گامی در خیرات بردارد، زیاد بهره‌ای ندارد. سعدی زیبا می‌گوید: «گر از دور، چشمت به احسان اوست ** تو در بند خویشی نه در بند دوست».
انتهای‌پیام/
