گزارش تسنیم| سالگرد تولد مختومقلی فراغی و ظرفیت‌های توسعه مناسبات فرهنگی با ترکمنستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، با نزدیک شدن به اردیبهشت ماه شور و شوق عجیبی در مناطق ترکمن‌نشین جمهوری اسلامی ایران در استان‌های گلستان و خراسان شمالی برپا می‌شود. چند سالی است که ترکمن‌های ایرانی همه ساله در این بازه همایش‌ها و مراسماتی را در جهت بزرگداشت این شاعر بزرگ ترکمن برگزار می‌کنند. به مناسبت 286مین سالگرد تولد این چهره ادبی و عرفانی ترکمن، به بررسی ظرفیت‌های مختومقلی در توسعه مناسبات فرهنگی ایران و ترکمنستان می‌پردازیم.

مختومقلی فراغی در میان ترکمن‌ها

مختومقلی فراغی 286 سال پیش در روستای آجی‌قوشان، در شمال شهر گنبدکاووس در استان گلستان امروزین چشم به جهان گشود. پدر او دولت‌ محمد آزادی نیز از چهره‌های سرشناس ترکمن محسوب می‌شود.

در جوانی و پس از تحصیل نزد پدرش، به شهر بخارا، به عنوان مرکز علمی و فرهنگی آن دوره برای ادامه تحصیلات خود می‌رود. وی با پایان تحصیل خود سفرهایی به مناطق پیرامونی ترکستان آن زمان، یعنی هند و افغانستان می‌رود و پس از بازگشت دوباره برای مدتی به تحصیل ادامه می‌دهد. در این دوره او در معروف‌ترین مدرسه خیوه که موسم به «شیرغازی‌خان» بود برای 3 سال تحصیل می‌کند.

مختومقلی را همه ترکمن‌ها به عنوان یک چهره‌ ادبی برجسته، به به تعابیری «فردوسی ترکمن‌ها» می‌خوانند. ریشه این جایگاه ادبی ترکمن را علاوه بر مسائل فنی، در رویدادهای تاریخی نیز می‌بایست جست‌و‌جو کرد.

مختومقلی فراغی زمانی سرودن اشعار به زبان ترکمنی را آغاز نمود که تا پیش از او عمده شعرای ترکمن اشعار خود را به زبان جغتایی، که زبان فرهنگی آن دوره در آسیای مرکزی بود می‌سرودند. این باعث شد تا فهم مردم از اشعار وی ارتقاء یافته و زبان مشترکی با مردم معاصر خود بیابد. از همین جهت بسیاری از ترکمن‌ها مختومقلی را احیاءکننده زبان و ادبیات ترکمنی می‌شناسند.

از سوی دیگر اما به لحاظ محتوایی نیز اشعار مختومقلی زبان‌زد است. وی با اهتمام خاصی که به مسائل اسلامی داشت و مسلط به طریقت‌های نقشبندیه و یسویه بود، توانست با ورود عرفان به ادبیات ترکمنی، بر غنای این حوزه بیفزاید.

علاوه بر این، رویکرد اسلامی و متصوفانه مختومقلی به نوعی بود که سازگار با عزلت‌نشینی‌های صوفیانه نبود و اشعار متعددی را نیز در باب مقاومت علیه بی‌عدالتی‌ها، مقابله با ظلم و نزول‌خواران می‌سرود. از همین جهت هم بود که وی نه‌تنها به عنوان یک شاعر، بلکه یک عارف نیز مورد توجه عامه مردم قرار گرفت.

نماد هویتی در ترکمنستان

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری‌های آسیای مرکزی، زیربنای مسائل سیاسی و امنیتی کشورهای منطقه هویت‌یابی ملی و فرهنگی بود. این جمهوری‌ها که برای 70 سال تحت سلطه کمونیست‌ها، هویت قومی خود را در خطر می‌دیدند، نخستین اقدام پس از استقلال را احیاء ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی خود قرار دادند.

در این دوره مختومقلی فراغی به عنوان شاخص‌ترین چهره ترکمن مورد توجه قرار گرفت. در این دوره سریعا نام مختومقلی در کنار برخی از دیگر چهره‌های تاریخی ترکمن مورد توجه قرار گرفت و مجسمه‌های وی در اقصی‌ نقاط این کشور ساخته شد.

اسکناس 10 ماناتی با تصویر مختومقلی فراغی

در دوره ریاست جمهوری قربانقلی بردی‌محمداف مختومقلی مورد توجه بیشتری از سوی ترکمنستان قرار گرفت. در این دوره تبلیغات دولتی در سطح ملی و بین‌المللی برای مختومقلی شدت یافت و نمادهای وی بیش از پیش در ترکمنستان به چشم می‌خورد.

نام مهم‌ترین خیابان عشق‌آباد مختومقلی فراغی است و عالی‌ترین نشان دولتی این کشور نیز موسوم به نام وی می‌باشد. در سال 2009 نیز زمانی که اسکناس‌های جدید ترکمنستان به چاپ رسید، بر روی اسکناس 10 ماناتی تمثال مختومقلی فراغی نقش بست. پیش از آن چهره صفرمراد نیازوف بر روی عمده اسکناس‌های این کشور وجود داشت.

مجسمه مختومقلی فراغی در عشق‌آباد

توسعه مناسبات فرهنگی با استفاده از ظرفیت‌‌های فرهنگی مختومقلی

برگزاری مشترک مراسم سالانه بزرگداشت مختومقلی فراغی در محل تولد وی در آجی‌قوشان در دهه 1380 صورت گرفت را می‌توان نقطه عطف توسعه مناسبات فرهنگی دو کشور در زمینه فرهنگی در نظر گرفت.

تلاش‌های محمدموسی هاشمی گلپایگانی در این راستا نیز موجب شد تا وی نشان عالی مختومقلی فراغی را از رئیس‌جمهور ترکمنستان دریافت کند. با پایه‌گذاری این مراسم سالانه، آرامگاه مختومقلی از سوی جمهوری اسلامی ایران بازسازی شد و اهتمام ویژه‌ای برای برگزاری گسترده‌تر این مراسم سالانه صورت گرفت. از این منظر شاهد توسعه روزافزون دایره این همایش‌ها و مراسمات به استان‌های همجوار و تهران بوده‌ایم.

بنای آرامگاه مختومقلی در زادگاهش

با این حال به دلیل برخی ملاحظات به ویژه در استان گلستان، شاهد  آن هستیم که ظرفیت‌های این شاعر و عارف بزرگ ترکمن آنطور که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است. تسهیل حضور مهمانان ترکمنستانی، برگزاری مراسمات مشابه در ترکمنستان با حضور میهمانان ایرانی، تسری حوزه مختومقلی‌شناسی به مختومقلی‌ پژوهی با همکاری دانشگاه‌ها و ... از جمله اقداماتی است که می‌تواند در این زمینه صورت پذیرد.

گزارش تسنیم | نگاهی به مشاهیر مشترک ایران و ترکمنستان

انتهای پیام/