چالش‌های ترکیه در اقلیم کردستان عراق

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ سفر مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه به اربیل٬ نشان داد که ترکیه قصد دارد در سال 2019 میلادی برای تقویت روابط خود با عراق گام‌های جدیدی بردارد و شاید این حوزه٬ علاوه بر مسائل سیاسی و امنیتی٬ دسترسی به منافع اقتصادی کلان٬ مهم‌تر از دیگر انگیزه‌ها است.

چاووش اوغلو در سفر به عراق خواهان آن شد که به زودی در شهرهای نجف و کرکوک٬ دو کنسولگری جدید برای مدیریت روابط اقتصادی ترکیه و عراق ایجاد شود. ظاهراً عراق در مورد ایجاد کنسولگری در نجف مشکلی ندارد، اما موضوع کرکوک به عنوان یک پرونده کُردی – ترکمانی و یکی از مناطق متنازع علیها٬ از سوی دولت مرکزی عراق٬ نیاز به تامل و بررسی بیشتری دارد.

چاووش اوغلو پس از دیدارهایی که در بغداد و بصره انجام داد٬ شبانه راهی اربیل شد و این در حالی است که او در سفر پیشین خود به عراق٬ به شکل ناگهانی از سفر به اربیل اعلام انصراف کرده بود و حالا می‌توان گفت با سفر او به اربیل٬ رفته رفته فضای سرد دوران پس از رفراندوم تغییر می‌کند.

دیدار چاوش اوغلو با سران ترکمان

نخستین دیدار رسمی چاووش اوغلو در اربیل٬ نشستی با سران جبهه‌ ترکمانی بود. وی پس از دیدرا با ترکمان‌ها٬ در توییتر نوشت: برادران ترکمان ما به عنوان سومین گروه قومیتی عراق و دومین گروه قومیتی مدیریت کُردی شمال عراق باید نمایندگی شوند.

موضوع ترکمان‌ها در عراق٬ هم در کرکوک و هم در اقلیم کردستان عراق برای ترکیه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و افرادی همچون ارشد صالحی و دیگر سران ترکمان‌ها با سفرهای مداوم به ترکیه٬ نشان  داده‌اند که ترکیه را به عنوان اصلی‌ترین حامی منطقه‌‌ای خود می شناسند و چنان چه در آینده در مورد سرنوشت سیاسی و حقوقی کرکوک٬ اقدامات جدیدی صورت بگیرد٬ ترکیه نیز در این پرونده زمینه‌هایی برای مداخله مستقیم یا غیرمستقیم خواهد داشت.

دیدار چاووش اوغلو با سه مقام کُرد

مولود چاووش اوغلو در دیدار با نیچیروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان در شرایطی دیدار کرد که موقعیت سیاسی و میزان قدرت نیچیروان در معادلات اقلیم در حال حاضر در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است. چرا که قرار است در تغییرات آتی٬ مسرور بارزانی فرزند ارشد مسعود بارزانی و رئیس کنونی سرویس اطلاعات اقلیم٬ پست نخست وزیری را در اختیار بگیرد و نیچیروان رئیس اقلیم شود.

اما هنوز مشخص نیست که رئیس اقلیم دقیقاً تا چه اندازه دارای قدرت خواهد بود و مسعود بارزانی هم از دور به چه شیوه‌ای بر تصمیمات کابینه تاثیر خواهد گذاشت.

در هر صورت نیچیروان فردی است که در توسعه روابط اربیل – آنکارا نقش مهمی ایفا کرده و با توجه به همکاری‌های اطلاعاتی و امنیتی بین ترکیه و اقلیم کردستان در پرونده پ.ک.ک٬ قطعاً شخص مسرور بارزانی هم روابط گسترده‌ای با مقامات ترکیه داشته و دارد.

به همین خاطر مولود چاووش اوغلو با این دو مقام کُرد که هر دو از اعضای حزب دمورکات کردستان (پارتی) هستند٬ به شکل جداگانه دیدار کرد. دیدار سوم نیز با قباد طالبانی بود. اگر چه قباد طالبانی پسر رئیس جمهور فقید عراق جلال طالبانی به عنوان معاون نخست وزیر با چاووش اوغلو دیدار کرد، اما اهمیت سیاسی این دیدار برای آنکارا٬ نه به خاطر پست اجرایی او بلکه به خاطر موقعیت حزبی اوست.

چرا که قباد طالبانی در حال حاضر در کنار مادرش هیرو ابراهیم٬ بخش مهمی از قدرت حزب اتحادیه میهنی را در اختیار دارند و این حزب اگر چه در شرایط خوب و ایده آلی به سر نمی‌برد، اما در استان‌های سلیمانیه و حلبچه و همچنین در کرکوک از موقعیت خوبی برخوردار است و بیشترین و اصلی‌ترین قرارگاه‌های سران پ.ک.ک در کوهستان اقلیم٬ در قلمرو حزب اتحادیه میهنی است و این حزب بر خلاف حزب دموکرات یا پارتی٬ روابط حسنه‌ای با پ.ک.ک دارد.

اما در ماه‌های اخیر٬ اتحادیه میهنی هم به منظور ترمیم روابط اقتصادی با ترکیه و بازگشایی خط پرواز بین سلیمانیه و استانبول٬ محدودیت‌هایی بر سر راه فعالیت نهادهای اقماری پ.ک.ک در شهر سلیمانیه و رانیه به وجود آورد.

ترکیه هنوز هم فراموش نکرده که در روز روشن٬ دو تن از ماموران سرویس اطلاعاتی میت در شهر رانیه توسط اعضای پ.ک.ک دستگیر شده و به کوهستان قندیل برده شدند و آنکارا تلاش می‌کند برای جلوگیری از تکرار چنین رویدادهایی٬ با اعطای برخی امتیازات سیاسی و اقتصادی٬ اتحادیه میهنی را به نقطه‌ای بکشاند که مانع از تحرک نیروهای پ.ک.ک در مناطق شهری و روستایی شود. 

در هر صورت اگر ترکیه بخواهد در آینده در مورد کوهستان قندیل و سران پ.ک.ک دست به یک اقدام جدی و تعیین کننده بزند٬ نیازمند آن است که با اتحادیه میهنی٬ در اوج هماهنگی باشد.

گذرگاه جدید٬ به ضرر اقلیم به نفع ترکمان‌ها

یکی از گلایه‌های اقتصادی ترکیه از مقامات اقلیم کردستان این است که ورود کالا از ترکیه به شهرهای عراق٬ مستلزم پرداخت دو بار هزینه گمرکی است. یک بار در گذرگاه مرزی ترکیه و اقلیم کردستان و یک بار از اقلیم به داخل استان‌های عراق.

حالا ترکیه به دنبال آن است تا با گشودن یک گذرگاه مرزی جدید در منطقه اُواکوی٬ کاری کند که کالای ترکیه‌ای از مرز عراق وارد تلعفر و موصل شود و نیازی به عبور از قلمرو اقلیم کردستان نداشته باشد. چنین اقدامی علاوه بر آن که می‌تواند منافع اقتصادی کلانی برای ترکمان‌های تلعفر و اطراف آن به وجود بیاورد٬ ترکیه را به موصل و بغداد وصل می‌کند و معنی واضح آن٬ این است که ترکیه چندین نشان را با یک تیر زده و علاوه بر حمایت از ترکمان و اهل سنت٬ در بازار عراق نیز از نفوذ و قدرت مانور بیشتری برخوردار خواهد شود. قاعدتاً مقامات اقلیم کردستان عراق از چنین وضعیتی و از اتخاذ این تصمیم راضی نیستند اما راهی هم برای مخالفت با آن ندارند و توافق دولت مرکزی بغداد و آنکارا٬ نهایتاً منجر به ایجاد این گذرگاه جدید خواهد بود و در این صورت گذرگاه خابور در نقطه ورود به اقلیم کردستان تا حد زیادی اهمیت و درامد خود را از دست خواهد داد.

خط لوله گاز در ابهام

ترکیه پیش‌تر به دنبال آن بود که با احداث یک خط لوله مستقل٬ گاز اقلیم کردستان را نهایتاً تا پایان سال 2019 میلادی به داخل خاک خود منتقل کند، اما علاوه بر مساله رفراندوم و تنش در روابط آنکارا – اربیل٬ برخی بحران‌های اقتصادی و خرابکاری‌های پ.ک.ک نیز بر این روند تاثیر منفی گذاشته و منجر به توقف این پروژه شد.

در شرایط فعلی هم مقامات اقلیم کردستان خواهان افزایش سطح روابط خود با ترکیه و طرح مجدد همکاری‌های نفتی و گازی هستند، اما شواهد نشان می‌دهد که اردوغان نمی‌خواهد همچون گذشته در این حوزه با شتاب پیش برود.

انتهای پیام/