رمضان در اردبیل از پیشواز تا بدرقه + فیلم

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، ماه مبارک رمضان، ماه ضیافت الهی فصل برداشت از الطاف الهی است و از این رو پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله می‎فرماید: بدبخت کسی است که از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم بماند و نتواند خود را عوض کند و گناه و معصیت را کنار بگذارد.

به واسطه این ماه پرفیض، نگاه خیراندیشی در بلاد اسلامی گسترده‎تر و با بارش الطاف الهی تمامی مسلمانان و مومنان در راستای جلب حداکثری رضای الهی و همچنین شادی دل برادران دینی خود در مسیر حق قدم برداشته و نسبت به دستگیری از نیازمندان، کمک به مستضعفان، یاری مددخواهان و بسیاری از امور نیک و خداپسند اقدام می‌نمایند.

شمال یا غرب، جنوب یا شرق هیچ تفاوتی ندارد وقتی حرف از آئین و سنت آبا و اجدادمان در میان باشد، ماه رمضان هم همچون سایر اعیاد و مناسبتهای ملی و قومی، مناسبتی و دینی آئین و سنن خود را دارد که این آئینها در هر نقطه از جهان اسلامی به روشی ویژه و خاص نمود می‌یابد که همین امر سبب تمایز بین استانها، شهرها و روستاها در برپایی مراسم استقبال از ماه میهمانی خدا می‌گردد.

ماه رمضان در گوشه به گوشه دیار دارالارشاد مملو از آداب‌ و رسومی است که گرچه امروزه تنها یادگاری شیرین از برخی از آن آئین‌ها برجای مانده اما هنوز هم می‌توان صدای خدا را از بلندای ملکوت در این ماه زیبا در گوشه و کنار این شهر حسینی شنید، آئینهایی که در گذشته با بودنشان صفا و صمیمیت، دوستی و برادری و دلخوشی را میهمان هر روز و هر روزه سفره افطاری اردبیلی‌ها می‌کردند.

با مرور این آئین‌ها می‌توان آیینه آداب و رسوم قدیمی را که غبار فراموشی گرفته‌اند صیقل داد و پای سفره‌های ساده افطاری مردمان این دیار نشست و دعای سحر را در قلب پایتخت حسینیت زمزمه کرد، گرچه در این روزگار و روزگاران پاسداشت آئین های دیرین ماه رمضان ویژه خطه اردبیل دور از انتظار همه شده اما می‌توان با یادآوری و مرور آنها گاهی دلخوشی‌های گذشته را که یک به یک یادگار شده‌اند به یاد آورده و لحظاتی به یاد آنها شاد بود.

گرچه بسیاری از این آدابها در گذر زمان به فراموشی سپرده شدند، اما در استان اردبیل نیز همچون دیگر استان‎های کشور هنوز هم آداب و سنن خاصی برای ماه بندگی خدا وجود دارد و در برخی از روستاها این آداب و سنن هنوز ریشه‎دار و عمیق برگزار می‎شود و حتی رفته رفته به گستردگی این آداب و سنن افزوده می‌شود اما در روی دیگر سکه در مناطق شهری آنطور که در گذشته مرسوم بود، از آئین و آداب رمضان چندان استقبالی نمی‌شود.

قاباخلاما؛ رسم دیرینه اردبیلی‌ها در استقبال از ماه رمضان

مردم استان اردبیل همه ساله با فرا رسیدن ماه رمضان، ماه میهمانی خدا چند روزی مانده به آغاز این ماه با گرفتن نیت و به جا آوردن روزه خود به استقبال و پیشواز ماه صیام می‌روند و این آئین از دیرین تا به اکنون جزو معدود آئینهایی بوده که با گذشت زمان همچنان هم بر دفتر پربرگ معنوی رمضان خطه اردبیل سنجاق شده باقی مانده است و این رفتن به پیشواز رمضان در واقع ذوق ایمان مردم متدین اردبیل را نمایان می‌سازد.

مردم متدین اردبیل دو یا سه روز قبل از رویت هلال به پیشواز ماه رمضان می‌روند و روزه می‌گیرند که به آن " قاباخلاما" می‌گویند و در گذشته زمان رویت هلال ماه بزرگترها به چهره یک کودک معصوم یا یک فرد مومن و نمازخوان نگاه می‌کردند و اعتقاد داشتند که نگریستن به صورت انسان های پاک خوش یمنی پایدار را در طول ماه رمضان و حتی بعد از آن نیز در پی دارد.

نگاه کردن به ‌آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین برخی از زنان و مردان سالخورده مناطق روستایی و عشایری استان مرسوم است و مردم این خطه معتقدند دل مومن باید در ماه مهمانی خدا همچون آینه از آلودگی و گناه پاک و صیقل داده شود که اردبیلیها این کار را با فرستادن سلام و صلوات بر محمد(ص) و خاندان او انجام می دهند.

رفت و روب مساجد در آستانه رمضان

در این ماه تمام مساجد، تکایا و حسینیه‌ها در سطح شهر اردبیل رنگ صیام به خود می‌گیرند، از تدارک انواع مرباها، شیرینیها، فطیر سنتی و محلی، آرد کردن برنج و رفت و شست منازل و خانه تکانی تا پرچم زدن حسینیه‌ها و مساجد محلات همه و همه نشان از آماده شدن مردم استان اردبیل برای استقبال باشکوه از ماه میهمانی خداست که علاوه بر آن برپایی مجالس قرآن، خواندن زیارتهای ویژه ماه رمضان به ویژه در شبهای جمعه و شبهای قدر که شکوه معنوی خاصی دارد همه و همه از جمله آئینهایی است که هنوز هم با شنیدن صوت ربنا در دم افطار و ندای اللهم در وقت سحر برای اردبیلی ها شکوهی وصف‌ناپذیر را به ارمغان می‌آورد.

اما یک ماه تمام بندگی و عبادت، شب زنده‌داری و زمزمه کردن دعای سحر زیر لب، گشودن سفره پربرکت افطاری و دستگیری از مستمندان و نیازمندان بالاخره در اوج باور مردم اردبیل به پایان می‌رسد و کم کم مردم این خطه خود را برای بدرقه رمضان مهیا می‌سازند و با برپایی یک آئین دیرین و سنتی به نام "گؤروش گونی" در روز عید فطر آداب ویژه رمضان را به سر رسانده و برای عمری طولانی و مستفیض شدن از برکات ماه میهمانی خدا در سال بعد از خداوند طلب عمر طولانی می‌کنند.

در واپسین ساعتهای ماه مبارک رمضان، اردبیلیها هم همچون سایر مسلمانان حلول ماه شوال را به نظاره می‌نشینند و باور دارند هرکس با چشم خود حلول ماه شوال را مشاهده کند ثواب بیشتری کسب می کند که با گذر زمان لذت عینی تماشای حلول ماه شوال جای خود را به تماشا از پای گیرنده ها و حتی نظاره مجازی داده است.

لحظات معنوی سحری در اردبیل

 و سحری در استان اردبیل همچون سایر نقاط دنیا آداب خاصی دارد که اهالی این منطقه از نیمه‌های شب به منظور عبادت و ذکر دعا و خوردن سحری و خواندن نماز اول وقت صبح از خواب بیدار می‌شوند.

بیدار کردن همسایه‌ها برای سحری از دید مردم متدین و خونگرم اردبیل ثواب کثیری دارد به طوری که در گذشته به دلیل نبود امکانات امروزه از آئین "دق‌الباب کردن" خانه‌ها و جارزدن در کوی و برزن و حتی شلیک توپ در میدان اصلی برای بیدار کردن همسایه ها برای سحری استفاده می‌کردند که این نشان دهنده روح همبستگی وهمدلی افراد این منطقه بود که اکنون نیز این رسم کماکان در برخی روستاهای این استان ادامه دارد البته با اندکی تفاوت که هنوز هم در برخی روستاهای و مناطق عشایری با سر دادن اذان و نوای ربنا یا اللهم دیگران را از موعد سحری خبردار می کنند که این آئین منحصربفرد بوده و مختص خطه اردبیل است.

ماه رمضان در دیار دارالارشاد به ماه مبارک نام برده می‌شود چون ماه تهذیب نفس و اخلاق است و همه سعی دارند که با ادای فرایض دینی و برپایی نماز جماعت از ثواب این ماه بیشتر بهره‌مند شوند. در این ماه صله رحم را به جای آورده و به فقرا و محرومان و آشنایان افطاری می‌دهند اما از این میان برپایی مراسم هرچند ساده و بی آلایش سحری در کنار خانواده خود یکی از لحظات عرفانی و ناب ماه رمضان است که در دل شب دلها با بانگ اذان به معبود خود گره می‌خورند و این اوج لذت ماه میهمانی خداست.

برپایی مراسم و محافل سخنرانی و معنوی

همه‌ساله همزمان با ماه مبارک رمضان در اردبیل محافل و مجالس سخنرانی و معنوی با سخنرانی امام جمعه این شهر برگزار می‌شود که در طول ماه رمضان استقبال خوبی از سوی اهالی متدین و نمازگزار این دیار از این مجالس صورت می‌گیرد.

برپایی مجالس سخنرانی عالمان بزرگ اردبیل بعد از نماز ظهر و عصر در محل مساجد سرچشمه و اعظم از جمله برنامه‌هایی است که سال‌هاست مردم این منطقه به ویژه جوانان را با عشق به مساجد کشانده و با گره زدن دل به موسم الطاف الهی باعث زدودن هرگونه آلایش دنیوی و گناهان از دلهای معنوی و روزه‌دار آنها می‌شود.

امام جمعه اردبیل با اشاره به فرصت مغتنم یک ماه رمضان برای رهایی از بند نفس و ورود به دنیایی سالم به خبرنگار تسنیم گفت: حیا، ادب، ایثار، انتخاب و اعتدال همه اینها مختص انسان است مشخصه‌هایی که فرق بین انسان و حیوان را مبرهن می‌سازد، توجه به همین ویژگی‌ها می‌باشد.

آیت الله سیدحسن عاملی بیان کرد: قرآن عنایت تربیتی به بشریت است که اگر خدا قرآن را به بشر نمی‌داد در واقع از عنایت تربیتی به بشر چیزی نداده بود که در همین کتاب آسمانی خداوند تاکید ویژه‌ای به ماه مبارک رمضان و حفظ نفس انسان از گناه در طول ایام عمر به ویژه دراین ایام دارد.

وی ضمن تاکید بر حفظ نفس از آلودگی به لذات مادی و دنیوی در ماه مبارک رمضان اظهار داشت: خداوند در ابتدای ماه رمضان به حرمت قرآن میلیونها انسان را که مستحق آتش هستند از عذاب نجات می‌بخشد و این یعنی همان برکت آشکار کتاب آسمانی که اغلب بشر از آن غافل است.

نماینده ولی فقیه در استان به نقش، موضوع و هدف اصلی قرآن در تربیت انسان اشاره کرد و یادآور شد: در واقع موضوع بحث قرآن انسان است که این تربیت و هدایت از حیث هدایت و ظلالت، شقاوت و سعادت در قرآن به کرات به بشر گوش‌زد شده است و حال آنکه این انسان از ذکر خود در کتاب آسمانی اعراض می‌کند.

رئیس شورای فرهنگ عمومی استان ادامه داد: خداوند انسان را به رمضان فرامی‌خواند و در کنار آن به راه راست، چرا که هزاران مذهب کلامی و عرفانی و فقهی هست که بشر را به راه راست هدایت می‌کند و در انتخاب مسیر درست حق و باطل او را مردد می‌سازد.

سنت حسنه ضیافت افطاری

یکی از سنتهای زیبای ماه مبارک رمضان در استان اردبیل، برپایی سفره‌های افطاری است، سفره هایی که در کنار عبادت بندگان به درگاه خداوند، می‌تواند جلوه‌ای زیبا از این ماه پرفضیلت و معنوی باشد.

در این سنت حسنه که همه‌ساله توسط عده‌ای از مردم متدین استان اردبیل برگزار می‌شود، خیران نیز جزو پیشگامان هستند و مردم این استان با برپایی سفره‌های ساده افطاری نسبت به تداوم این سنت حسنه اطعام در کنار تبیین ارزش این آئین اقدام می‌نمایند.

برپایی ایستگاه‌های صلواتی و پذیرایی از روزه‌داران اردبیل با اکرام چای، شربت، فطیر و سایر اقلام خوراکی از دیگر آئین‌های زیبای شهر اردبیل در ماه رمضان می‌باشد که علاوه بر ثواب اخروی برای برپا کنندگان این ایستگاه‌های، دم‌دمای غروب جلوه خاصی به شهر اردبیل می‌بخشد.

امسال نیز در یک اقدام متفاوت شهرداری اردبیل ضیافت افطاری ساده در مکان‌ها و خیابان‌های پرتردد شهر اردبیل راه‌اندازی کرد تا بدین گونه هم این سنت حسنه تداوم داشته و هم مردم استان برای انجام چنین اقدامات خداپسندانه‌ای ترغیب شوند.

شب‌های قدر و اوج معنویت در رمضان

در شبهای قدر آوای سوزناک «سبحانک یا لا اله الا انت، الغوث الغوث خلصنا من النار یا رب» هر اردبیلی برای رسیدن به کمال به اوج خود می‌رسد، خانواده‌ها با شور تمام در صفهای فشرده شب زنده داران حاضر شده و قرآن به سر می‌گیرند و از درگاه خداوند متعال برای پاک شدن از هر نوع گناهی طلب آمرزش و مغفرت می‌کنند.

از 18 تا 23 ماه رمضان شهر اردبیل از هر روز دیگر در این ماه شلوغ تر می‌شود و مردم این منطقه ماه رمضان را ماه قرآن و حضرت علی(ع) می‌نامند و همزمان با فرا رسیدن شبهای قدر و شب ضربت خوردن مولای متقیان با مرثیه سرایی و سینه زنی برای آن حضرت به سوگواری می پردازند.

بسیاری از مردم اردبیل نذورات خود را در این شبها ادا می‌کنند که بخش عمده‌ای از این نذرها را غذاهای سنتی این استان از جمله حلوا و آش رشته تشکیل می‌دهد.

در این شب‌ها مساجد با استقبال بیشتر مردم برای شب زنده داری و خلوت کردن با معبود بی همتا مواجه می‌شود، زن و مرد، دختر و پسر، پیر و جوان در غم شهادت مظلومانه پدر یتیمان با خاموش کردن چراغ مساجد و منازل، و قرآن به سرگرفتن و دعا و توبه به درگاه حق و همچنین گریه و زاری در غم ضربت خوردن مولای یتیمان ندای الغوث الغوث خود را به عرش اعلای رب کریم می‌رسانند و اینگونه سه شب مبارک قدر را با بندگی حضرت حق شب به صبح گره می زنند.

عید فطر و شیرینی گرفتن عیدی از دست بزرگ‌ترها

پدران و پدربزرگان و یا سایر بزرگان خانواده در استان اردبیل به محض رویت حلول ماه شوال سهم عید فطر هر یک از اعضای خانواده را سوا کرده و به آنها تقدیم می‌کنند و در این صورت هر یک از اعضای خانواده اولین هدیه عید فطر خود را از دست بزرگ خانواده خود دریافت می‌کنند.

علاوه بر آن بانوان اردبیلی هم در عید فطر مشغول پختن حلوا می‌شوند تا با این حلوا از میهمانان خود پذیرایی کنند، البته بنا به رسم دیگری که در قدیم بین اردبیلیها رواج داشته حلوایی که به مناسبت عید فطر پخته می شود بین هفت خانواده پخش می شده که طبق این آیین دادن حلوا به همسایه‌ها در اولویت است و البته این رسم امروز هم در بین برخی خانواده‌های اردبیلی به رسم دیرین انجام می‌گیرد.

از گذشته رسم بر این بوده که برای شادباش عید فطر خانوداه‌هایی که پسران دم بخت دارند هدایایی را به عنوان خونچه عید به همراه سینی حلوایی که برای عید فطر پخته می‌شود و با تزئینات خاص به خانواده عروس پیشکش می‌کنند و در این مراسم از دوستان و فامیل هم دعوت می‌شود که اردبیلی ها هنوز هم با انجام این کار در واقع آئین و سنت دیرینه "فیطیر بایراملیقی" را به جا می‌آورند.

از دیگر رسوم معمول عید فطر که در اردبیل معمولا صبح عید فطر انجام می‌شود دیدار از بزرگان فامیل و خانواده‌های عزادار اقوام و فامیل است و معمولا خانوده‌هایی که در فاصله عید فطر و یکی از اعیاد رسمی قبل از آن یکی از عزیزان خود را از دست داده‌اند صبح روز عید مراسمی ساده را یا در مسجد و یا در منزل متوفی برگزار و از میهمانان با چای و حلوا و خرما پذیرایی می‌کنند.

برپایی و به جا آوردن نماز عید فطر، دید و بازدید خانواده های اردبیلی و دادن نذورات و شربت و شیرینی از دیگر آئینهایی است که مردم متدین خطه اردبیل با انجام آنها عید فطر خود را رنگ و طعمی زیبا می‌بخشند.

انتهای پیام/ش