راهکارهای امام صادق(ع) برای بهره از معنویت روزه‌داری

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، رمضان ماهی است که به ماه مهمانی الهی شناخته می‌شود و بر اساس روایتی از پیامبر (ص)، ماهى است که ابتدایش رحمت، میانه‌‏اش مغفرت و پایانش اجابت و آزادى از آتش جهنم است.

خداوند در بخشی از آیه185 سوره بقره درباره ویژگی خاص این ماه می‌فرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ؛ رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده برای هدایت بشر و برای راهنمایی و امتیاز حق از باطل»؛‌ وجود چنین ویژگی‌هایی در این ماه مبارک باعث می‌شود ناخودآگاه توجه اهل ایمان به خداوند متعال و نعمات او بیش از گذشته جلب شود؛ لذا تقید به معارف و اخلاقیات و به ویژه مسائل شرعی مربوط به این ماه شریف افزایش می‌یابد؛ زیرا میزان مقبولیت روزه ماه مبارک رمضان بستگی به رعایت این مسائل اخلاقی و شرعی است.

امام صادق(ع)‌ در روایتی به برخی از مراقبت‌های اخلاقی این ماه پر عظمت اشاره فرمود. حضرت فرمود:

هنگام روزه سکوت و وقار و صبر و صدق خود را حفظ کنید و از اهل شر و فساد دوری کنید و از قول زور لهویات و موسیقی بنیان‌کن اخلاق، و دروغ، و فریفتن و گول زدن، و خصومت و دشمنی با همدیگر، و سوء ظن و بدگمانی نسبت به یکدیگر و غیبت و نمامی و فتنه‌انگیزی از کل این اوصاف ضد اخلاق پرهیز کنید و اجتناب کنید؛‌ وَ الْزَمُوا الصَّمْتَ وَ السُّكُوتَ وَ الْحِلْمَ وَ الصَّبْرَ وَ الصِّدْقَ وَ مُجَانَبَةَ أَهْلِ الشَّرِّ وَ اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ وَ الْكَذِبَ وَ الْفَرْیَ وَ الْخُصُومَةَ وَ ظَنَّ السَّوْءِ وَ الْغِیبَةَ وَ النَّمِیمَة

(در حال روزه‌داری) خود را مشرف بر آخرت کنید و منتظر ایامی (که در پیش دارید) و منتظر وعده‌های الهی باشید، و زاد و توشه خویش را برای ملاقات ذات اقدس الهی فراهم کنید و بر شما باد (در حال روزه) به سکینه و وقار، و خشوع و خضوع به پیشگاه حضرت احدیت چون بنده ذلیل خائف که از مولایش به شدت می‌هراسد، در حالی که آزادند و با اختیار خویش به پیشگاه مولا و آقای خود احساس خوف و رجا می‌کنند و خود را در ترس و رعب فرو برده و در عین حال عشق به مولا و ترس از او آنان را به خود مشغول کرده است و به حق قلوبتان را از عیبها تطهیر و باطنتان را از خبائث پاک می‌کند و جسمتان را از تمامی قاذورات و کثافات تمیز کرده و شما را از غیر خداوند، بری و بیزار می‌کند و شما را در روزه‌داری‌تان به وسیله سکوت به تمام جهات (از دروغ و غیبت و فتنه انگیزی و. . . ) متکی و نزدیک به خدا می‌کند از هر چیزی که در پنهان و آشکار نهی شده و در نهان و آشکار شما را به خوف و خشیت پروردگار مفتخر می‌کند؛ وَ كُونُوا مُشْرِفِینَ عَلَى الْآخِرَةِ مُنْتَظِرِینَ لِأَیَّامِكُمْ مُنْتَظِرِینَ لِمَا وَعَدَكُمُ اللَّهُ مُتَزَوِّدِینَ لِلِقَاءِ اللَّهِ وَ عَلَیْكُمُ السَّكِینَةُ وَ الْوَقَارُ وَ الْخُشُوعُ وَ الْخُضُوعُ وَ ذُلُّ الْعَبْدِ الْخَائِفِ مِنْ مَوْلَاهُ حَائِرِینَ خَائِفِینَ رَاجِینَ مَرْغُوبِینَ مَرْهُوبِینَ رَاغِبِینَ رَاهِبِینَ قَدْ طَهَّرْتُمُ الْقُلُوبَ‏ مِنَ الْعُیُوبِ وَ تَقَدَّسَتْ سَرَائِرُكُمْ مِنَ الْخَبَثِ وَ نَظَّفْتَ الْجِسْمَ مِنَ الْقَاذُورَاتِ وَ تَبَرَّأْتَ إِلَى اللَّهِ مِنْ عِدَاهُ وَ وَالَیْتَ اللَّهَ فِی صَوْمِكَ بِالصَّمْتِ مِنْ جَمِیعِ الْجِهَاتِ مِمَّا قَدْ نَهَاكَ اللَّهُ عَنْهُ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیَةِ وَ خَشِیتَ اللَّهَ حَقَّ خَشْیَتِهِ فِی سِرِّكَ وَ عَلَانِیَتِكَ

و نفست را در حال روزه داریت به خدا بخشیده و دلت را برای او فارغ البال و خالی از هر چه که غیر او است مستعد و مهیا می‌کند و تو را برای خدا در آنچه به تو امر کرده و خوانده است منصوب می‌کند، (یعنی کاملاً مطیع و منقاد حضرت حق می‌شوی)؛ وَ وَهَبْتَ نَفْسَكَ لِلَّهِ فِی أَیَّامِ صَوْمِكَ وَ فَرَّغْتَ قَلْبَكَ لَهُ وَ وَهَبْتَ نَفْسَكَ لَهُ فِیمَا أَمَرَكَ وَ دَعَاكَ إِلَیْهِ

پس هر گاه تمامی این اوصاف مذکوره را به جای آوردی و خود را متصف به آن ساختی پس توبه حقیقت برای خدا روزه گرفتی و حق روزه را ادا کردی و انجام بده آنچه را که در (باره روزه) به تو فرموده است که هر چه را ناقص کنی و به جای نیاوری از اوصاف روزه و روزه‌داریت از آنچه که برایت روشن و آشکار است، پس به مقدار آنچه از اوصاف و فضائل روزه را کم کرده باشی از اجر و پاداش آن نیز کم می‌شود؛ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِكَ كُلَّهُ فَأَنْتَ صَائِمٌ لِلَّهِ بِحَقِیقَةِ صَوْمِهِ صَانِعٌ لِمَا أَمَرَكَ وَ كُلَّمَا أَنْقَصْتَ مِنْهَا شَیْئاً فِیمَا بَیَّنْتُ لَكَ فَقَدْ نَقَصَ مِنْ صَوْمِكَ بِمِقْدَارِ ذَلِكَ

و در آخرین بیان و توضیحات خویش حضرت صادق ( علیه السلام) از قول پدر بزرگوارش نقل می‌کند که فرمود: «پیامبر صلی الله علیه و آله از آن زنی که به جاریه‌اش سبّ و ناسزا می‌گفت (داستانش در همین بخش آمده) آنگاه پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: همانا روزه فقط پرهیز از طعام و شراب نیست، هر آینه خداوند خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها را حجاب و حائل از غیر این دو از فواحش و گناهانی چون دروغ و غیبت و زنا و ظلم از افعال و اقوال که باعث افطار روزه یا تقلیل کمال روزه می‌شود قرار داده است آنگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: چه کمند روزه داران واقعی، و چه زیادند گرسنگان روزه‌دار که حظی جز گرسنگی نمی‌برند؛‌إِنَّ أَبِی ع قَالَ سَمِعَ رَسُولُ اللَّهِ ص امْرَأَةً تُسَابُّ جَارِیَةً لَهَا وَ هِیَ صَائِمَةٌ فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ ص بِطَعَامٍ فَقَالَ لَهَا كُلِی فَقَالَتْ أَنَا صَائِمَةٌ یَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ كَیْفَ تَكُونِینَ صَائِمَةً وَ قَدْ سَبَبْتِ جَارِیَتَكِ إِنَّ الصَّوْمَ لَیْسَ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَ إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ ذَلِكَ حِجَاباً عَنْ سِوَاهُمَا مِنَ الْفَوَاحِشِ مِنَ الْفِعْلِ وَ الْقَوْلِ یُفَطِّرُ الصَّائِمَ مَا أَقَلَّ الصُّوَّامَ وَ أَكْثَرَ الْجُوَّاع‏.