گزارش تسنیم|چالش گرجستان و روسیه بر سر پروژه بندر آناکلیا

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، حدود سه هفته قبل در تاریخ 6 مه، مقامات ترکیه، جمهوری آذربایجان و روسیه در آنکارا گردهم آمدند و یادداشت مشترکی در خصوص تغییر مسیر پروژه راه آهن باکو-تفلیس-کارس صادر کردند. مقامات گرجستان نیز به طور صریح از این توافق سه جانبه که بدون کسب رضایت آنها امضا شده بود اعلام ناخرسندی کردند.

با این حال، این مورد تنها تلاش مسکو برای تحت تاثیر قرار دادن پروژه های زیربنایی استراتژیک در منطقه قفقاز جنوبی از طریق ایجاد شکاف بین شرکت کنندگان یا کم کردن سرعت اجرای پروژه ها نبوده است. از دیگر اقدامات مسکو در این زمینه می توان به پروژه بندر آناکلیا در سواحل دریای سیاه در گرجستان اشاره کرد.

ایده ساخت یک بندر جدید در دریای سیاه که قادر به پذیرش کشتی هایی با محموله های بزرگ در سال 2012 از سوی دهمین رئیس جمهور گرجستان میخائیل ساکاشویلی مطرح شد. بر اساس این پروژه تا سال 2030 این بندر جدید قادر خواهد بود تا سالانه 100 میلیون تن کالا دریافت کند.

ساکاشویلی مطمئن بود که تاسیسات و امکانات این بندر جدید شهر مجاورش یعنی لازیکا (در نزدیکی مرز گرجستان و آبخازیا) را سنگاپور یا هنگ کنگ قفقاز تبدیل کرده و این بندر بزرگ تبدیل به بزرگترین مرکز مسیر ترانزیتی شرق و غرب و متصل کننده چین و اروپا خواهد شد (1).

ساکاشویلی با پایان دوره ریاست جمهوری خود در سال 2013 گرجستان را ترک کرد و وارد عرصه سیاست در اوکراین شد. با این حال، ایده ساخت این بندر از سوی میلیاردر معروف و عضو حزب رویای گرجستان بیدزینا ایوانیشویلی که در نتیجه انتخابات پارلمانی سال 2012 به قدرت رسیده بود نیز ادامه یافت.

مقامات جدید تنها نام این پروژه را به بندر آناکلیا تغییر داده و ترجیح دادند به لازیکا اشاره ای نکنند. اما تا همین اواخر عوامل داخلی مانع توسعه این پروژه بلندپروازانه نشد.

در سال 2016 کنسرسیوم آناکلیا به همراه شریک اصلی اش یعنی هولدینگ TBC (شامل بانک TBC بزرگترین بانک گرجستان) در مناقصه دولتی برای ساخت این بندر پیروز شده و با دولت گرجستان قرارداد امضا کردند.

کنسرسیوم آناکلیا ساخت و ساز تاسیسات زیربنایی را در بندر آناکلیا آغاز کرد اما به زودی این پروژه با مشکلات مهمی روبرو شد. مقامات دولتی گرجستان علی رغم حمایت های قبلی خود از اجرای این پروژه شروع به ابراز شک و تردید درباره امکان پذیری و قابلیت تحقق این پروژه کردند.

از ژوئن 2018 چهار سازمان دولتی تحقیقات همزمانی را علیه ماموکا خازارادزه یکی از بنیان گذاران بانک TBC که تا همین اواخر رئیس هیات مدیره این بانک بود آغاز کردند. در ژانویه 2019 دادستانی گرجستان اعلام کرد که تحقیقاتی را در ارتباط با اتهام پولشویی علیه خازارادزه شروع کرده است.

پس از این ماجرا خازارادزه مجبور شد که از ریاست هیات مدیره بانک TBC استعفا دهد. مایا تسکیتیشویلی وزیر امور زیربنایی گرجستان دو ماه قبل اعلام کرد که کنسرسیوم آناکلیا در جذب 2.5 میلیارد دلار سرمایه جهت ساخت و ساز در پروژه بندر آناکلیا حتی پیش از آغاز بازرسی ها با مشکل روبرو شده است. اما بسیاری از ناظرین در تفلیس شک دارند که تنها مسائل مالی در پشت پرده مشکلات پروژه بندر آناکلیا وجود داشته باشد (2).

نکته جالب همزمانی تحقیقات قضایی علیه خازارادزه با تلاش های روسیه برای دخالت در ساخت تاسیسات بندر آناکلیا است. برخی از فعالین سیاسی اپوزیسیون گرجستانی و همچینن خود خازارادزه به این نتیجه رسیده اند که علت تحقیقات دولت ممکن است از سوی بیدزینا ایوانیشویلی برای ایجاد مشکل بر سر راه پروژه ای باشد که موجب نارضایتی روسیه را فراهم کرده است.

برخی از ناظران معتقدند که روسیه به دنبال متوقف کردن کامل این پروژه یا به حداقل رساندن اهمیت استراتژیک آن از طریق کنترل غیر مستقیم آن است. این امر نیز تنها در صورتی ممکن است که دولت گرجستان به حدی ضعیف شود که تحت فشارهای روسیه یا پروژه را متوقف کند یا مشارکت مستقیم غربی ها از طریق سرمایه گذاری و اجرا را به حداقل برساند. یک کارشناس گرجستانی پیش بینی کرده که شرکت چینی COSCO که تولیدکننده اسلحه و نیز ناوگان های غول پیکر است جایگزین شرکت آمریکایی SSA Marine در کنسرسیوم آناکلیا خواهد شد.

او همچنین معتقد است که ساختار مدیریت بندر آناکلیا نیز به زودی تغییر خواهد کرد. این جایگزینی می تواند تاکتیک موثری برای رکود پروژه یا جلوگیری از سرمایه گذاری بیشتر غربی ها باشد و در نتیجه باعث خوشنودی روسیه خواهد شد (3).

تمایل روسیه برای توقف چنین پروژه های استراتژیک و اقتصادی می تواند فرآیند ادغام گرجستان در ساختارهای غربی و یوروآتلانتیک را تسریع کند. بندر آناکلیا پروژه ای اقتصادی-استراتژیک است که پیامدهای قابل توجه امنیتی برای گرجستان و همسایگان آن دارد.

این ایده زمانی مطرح شد که گرجستان از سال 2003 همراهی اش با اروپا را شتاب بخشید. چشم انداز توسعه این بندر از سوی کنسرسیوم آناکلیا کاملا با استراتژی غربی سازی گرجستان همراه است.

در عین حال گام های جدیدی که از سوی دولت گرجستان انجام شده نشان دهنده تمایل دولت به حذف کنسرسیوم و خازارادزه از این پروژه است. رسانه های حامی دولت حملات مختلفی را علیه خازارادزه و کنسرسیوم انجام می دهند. مذاکرات پیرامون پروژه همچنان در حال انجام است اما برخلاف مراحل اولیه، کمتر رسانه ای و عمومی می شود.  

بخشی از استراتژی که در حال پیاده سازی است جلوگیری از ادغام بیشتر گرجستان در ساختار اقتصادی و نظامی یوروآتلانتیک است. زیرساختهای لجستیکی استراتژیکی همچون بندر آناکلیا علاوه بر کارکرد اقتصادی دارای اهمیت نظامی است و به طور بالقوه حضور نظامی ایالات متحده و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را در منطقه تسهیل می کند. از سوی دیگر نیز جلوی توسعه نظامی روسیه در دریای سیاه و منطقه خاورمیانه را گرفته و بدین ترتیب امنیت اروپا را تقویت می کند.

روسیه پس از اشغال و ادغام مناطقی از خاک گرجستان و اوکراین (کریمه و آبخازیا) و افزایش حضور نظامی خود در خاورمیانه به دنبال تقویت زیرساخت های نظامی خود در این سرزمین ها است. از جمله این پروژه های روسیه، پایگاه نظامی گوداتا و بندر اوچامچیره در مناطق اشغالی آبخازیا است.

دولت گرجستان تمامی اتهامات پیرامون توقف پروژه بندر آناکلیا به دلیل دستورات مسکو را رد کرده است. تفاوت آشکاری میان گفته ها و اقدامات دولت گرجستان در رابطه با بندر آناکلیا وجود دارد. این را می توان از حمایت اولیه بیدزینا ایوانیشویلی از این پروژه و همچنین تاثیر روسیه بر تصمیمات شخصی وی فهمید. ایوانیشویلی، میلیاردری است که ثروت خود را در روسیه به‌دست آورده‌است.

وی در عرصه سیاسی خواستار بهبود روابط گرجستان با روسیه است. وی در عین حال بر هواداری حزب رویای گرجستان از سیاست‌های غرب‌گرایانه تأکید می‌کند و اعلام کرده که قصد دارد گرجستان را به سمت عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، و بعدها به سوی عضویت در اتحادیه اروپا ببرد.

1. http://anakliadevelopment.com/info/
2. http://www.agenda.ge/en/news/2019/659
3. https://civil.ge/archives/278241

انتهای پیام /