گزارش تسنیم|گذار پرچالش قدرت در قزاقستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، مجله «یوریژیان دیلی مانیتور» در شماره 72 خود در مقاله‌ای به قلم پائول گلوب به بررسی چالش‌های پیش روی انتقال قدرت در قزاقستان می‌پردازد و شکل‌گیری یک اپوزوسیون واقعی در مقابل توکایف در انتخابات 9 ژوئن را یک چالش جدی برای ثبات قزاقستان مطرح می‌کند. در ادامه این مقاله را می‌خوانید.

هیچ کس، حتی نورسلطان نظربایف هم انتظار نداشت انتقال قدرت در قزاقستان پس از 30 سال به آسانی صورت بگیرد. در حقیقت، به رغم ترک پست ریاست جمهوری، رهبر باتجربه قزاقستان هنوز به عنوان قدرت مسلط این کشور محسوب می‌شود تا تضمین کند که بدترین وضعیت ممکن قرار نیست در این کشور به وقوع بپیوندد.

اما حوادث روی داده در 19 مارس، زمانی که نظربایف استعفا داد و قاسم ژومارت توکایف رئیس‌جمهور موقت قزاقستان شد (در ارتباط با انتخابات 9 ژوئن)، شکاف‌های عمیق موجود در این جمهوری آسیای مرکزی را برجسته کرد.

وضعیت فعلی نشانگر مشکلات حل نشده در حکومت قزاقستان و آمادگی بازیگران سیاسی و مذهبی برای به کار انداختن این نقصان‌ها است. اکنون نظربایف و توکایف هر دو بیش از پیش به کنترل این وضعیت همت خواهند گذارد. اما در بلندمدت آن‌ها با چالش‌های بزرگتری مواجه خواهند شد.

طی چند هفته اخیر، اعتراضات در پایتخت و دیگر شهرهای بزرگ قزاقستان به خیابان‌ها کشیده شده و معترضین خواهان تغییر هستند. برخی تظاهرکنندگان نسبت به اقدام توکایف برای نام‌گذاری پایتخت این کشور به نام نظربایف (نورسلطان، نام جدید شهر آستانه است) معترض هستند؛ اما عمده اعتراضات آنها نسبت به تداوم سیاست‌های نظربایف در این کشور توسط رئیس‌جمهور جدید است.

علاوه بر این، رئیس‌جمهور موقت قزاقستان نام مستعار «نظربایف کوچک» را در محافل غیررسمی با خود به یدک می‌کشد؛ به این معنا که توکایف دقیقا در همان جایگاه اما با سطح متفاوتی از قدرت قرار دارد. یکی از تحلیل‌گران در این زمینه می گوید، توکایف کسی است که مدیریت «ناامید کردن عملی همه کسانی که منتظر خروج نظربایف از چرخه قدرت بودند» را بر عهده دارد.

اعتراضاتی که مقامات قزاقزستانی می‌گویند توسط اپوزوسیون خارج‌نشین، مختار آبلیازوف سازماندهی شده، پس از بازداشت‌های متعدد فرونشانده شده است. البته باید اشاره داشت که آبلیازوف هرگونه ارتباط با این اعتراضات را رد کرده است.

دولت حتی فراتر از این رفته و دسترسی به اینترنت را به منظور پیشگیری از سازماندهی منسجم مخالفین، محدود نموده است. مقامات قزاق تاکنون به دستگیری 80 نفر از تظاهرکنندگان (که عمدتا افراد جوان و زنانی همراه با فرزندانشان بودند که سوبسیدهایی را برای زندگی بهتر از دولت می خواستند) اعتراف کرده‌اند. اما اکتیویست‌های قزاق معتقدند شمار واقعی دستگیرشدگان بسیار بیشتر است و این شمار مخفی شده تا تا میزان مخالفین دولت جدید پنهان بماند.

پس از نظربایف بسیاری از قزاق‌ها انتظار میزان مشخصی از دموکراسی، ولو به صورت نمادین، همانند آنچه در دیگر جمهوری‌های پساشوروی اتفاق افتاد را داشتند. با این حال این ام به وقوع نپیوسته است. به جای آن، توکایف، نظام پیشینِ مدیریتی نظربایف را تنها با تغییراتی جزئی، ابقا کرده است؛ و بسیاری از این تغییرات در جهت منفی بوده‌اند.

به عنوان مثال، توکایف شماری از اقدامات پوپولیستی را برای تضمین وفاداری پلیس، از طریق افزایش حقوق آنها و نیز تاخیر در برگزاری مراسم تحلیف که نظربایف پیش‌تر خواهان برگزاری سریع آن شده بود، صورت داده است. حتی برخی تحلیل‌گران می‌گویند توکایف تا زمانی که در انتخابات پیروز شود، زمان کافی برای نشان دادن خود نخواهد داشت. 

اما برخی بر این اعتقادند که توکایف هیچگاه مستقل نخواهد شد؛ حداقل مادامی که نظربایف و خانواده اش از جمله دریغه نظربایوا در حوزه‌های کلیدی قدرت در قزاقستان باقی می‌مانند.

بسیاری از تظاهرکنندگان در شهرهای قزاقستان به نظر می‌رسد افرادی هستند که خواستار یک قزاقستانِ دموکراتیک و سکولار می‌باشند. اما سه گروه دیگر همچنان حضور دارند که در دوره گذار و انتقال قدرت امیدوار به اعمال فشار برای تحقق خواسته‌هایشان هستند.

نخستین گروه مسلمانان قزاق‌اند که به ویژه در مناطق روستایی به طرز فزاینده‌ای در حال فعال شدن می‌باشند. در پاسخ به این شرایط، اداره معنویت مسلمانان قزاقستان، ساختار ترکیبی مذهبی دولتی که اسلام رسمی را در زندگی روزمره این کشور نظارت می‌کند، با انتشار بیانیه‌ای به مسلمانانی که در ماه مبارک رمضان دست به اقدامات افراط‌گرایانه ضددولتی بزنند هشدار داده است.

این اداره در خصوص افراد جوان، به دلیل کم‌تجربگی و احتمال افتادن در مسیر اشتباه اظهار نگرانی جدی کرده است؛ ساختار دینی این کشور همچنین از تمام قزاقستانی ها خواسته تا نسبت به خواسته‌های دینی هوشیار باشند تا هیچ ابزاری برای کمک به پیامبران دروغین (منظور مخالفین دولت) فراهم نیاورند.

ملی‌گرایان قزاق دومین گروهی هستند که در این زمینه فعال شده‌اند. آن‌ها اخیرا از فیلم جدیدی که رنج و مصیبت‌های اجداد آنان از یک قحطی ناشی از مدیریت مسکو نشان می‌داد، بسیار متاثر شده‌اند.

این واقعه در دهه 1930 اتفاق افتاده است، زمانی که در پی عملیات اتحاد جماهیر شوروی در اوکراین، قحطی و گرسنگی موجب کشته شدن شمار زیادی از قزاق‌ها، حتی بیشتر از اوکراینی‌ها گردید. برخی مقامات نسبت به احتمال بروز برخی تنش‌ها میان قزاق‌ها و روس‌تبارها در این کشور در نتیجه نمایش این فیلم اظهار نگرانی کرده‌اند.

سومین و آخرین گروه شامل اقلیت قومی روس‌تبارها می‌شود. اگرچه جامعه روس در قزاقستان با مهاجرت بسیاری از آنها همچنان در حال کوچک‌تر شدن است، اما همچنان یک گروه قابل توجه هم در سطح داخلی و هم بین المللی به شمار می‌روند.

کارشناسان قزاق بر این امر اصرار دارند که این گروه در جامعه قزاقستان نسبتا خوب ادغام شده‌اند و مسکو نگاه فعالی مبنی بر تقویت «ستون پنجم» خود از طریق این افراد ندارد. اما در عین حال در خصوص احتمال تغییرات شدید و ناگهانی با انتقال قدرت از نظربایف و متعاقب آن تغییر این موضع و بسیج یک شبه اقوام روس‌تبار در این کشور هشدار داده‌اند.

ترکیب تمام این مشکلات در انتخابات ریاست جمهوری 9 ژوئن مشاهده خواهد شد. رقابت پیش رو که در آن 6 کاندیدا در مقابل توکایف قرار دارند، منجر به تقویت مسائل سیستمیک اجتماعی- سیاسی شده است؛ و مباحث پیش‌رو مسائل بیشتری را نمایان خواهند کرد. در حقیقت این رقابت نوعی مقابله میان توکایف و پشتیبان اصلی او، نظربایف با یک چالش واحد محسوب می‌شود.

قزاقستان اکنون نخستین انتخاباتی را طی چند دهه اخیر برگزار می‌کند که نظربایف در آن حضور ندارد. در گذشته رئیس‌جمهور سابق این کشور معمولا با آراء 90 درصدی یا بیشتر تمامی انتخابات‌ها را پیروز می‌شد.

توکایف که اکنون می‌تواند رو منابع دولتی خود برای تضمین پیروزی‌اش در انتخابات حساب کند، هیچوقت نمی‌تواند پیروزی‌ای نظیر نظربایف را به دست آورد و حتی رویکردی مشابه او را در پیش بگیرد. انجام چنین کاری می‌تواند نوعی توهین به نظربایف تلقی شده و حتی عصبانیت آنهایی که انتظار تغییر و پیشرفت را دارند در پیش داشته باشد.

اگرچه پیروزی قابل ملاحظه، شاید در یک رنج 65 تا 70 درصدی قابل انتظار باشد، اما می‌تواند در عین حال متضمن ریسک‌های دیگری هم باشد. نظیر آنکه مردم قزاقستان به این نتیجه برسند که یک اپوزوسیون واقعی در مقابل «تاج گذاری» توکایف (اشاره به عدم گردش نخبگان حاکم) وجود دارد و دوران انحصارگرایی به پایان رسیده است.

 لذا از این منظر می‌توان انتظار داشت که حتی پس از انتخابات نیز شاهد تظاهرات و اعتراضات بیشتری باشیم. و ثبات قزاقستان، که نظربایف این سال‌ها به سختی برای آن کار کرده است ممکن است توسط گروه‌های حاضر در این کشور و ذی‌نفعان خارجی، رو به زوال بگذارد.

انتهای پیام/