یادداشت|ادامه اختلافات اوجالان با قندیل

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، بعد از مدتی طولانی از عدم ملاقات میان عبدالله اوجالان سرکرده گروه پ.ک.ک و وکلای او و البته توقف پروسه آتش‌بس و مذاکرات صلح میان دولت ترکیه و سران گروه پ.ک.ک مستقر در کوهستان قندیل، که منجر به جنگ‌های خونین شهری و کوهستانی و حتی فرامرزی میان پ.ک.ک و ارتش ترکیه (در مناطق کردنشین سوریه و میان عناصر وابسته به پ.ک.ک و نیروهای دولت ترکیه) شد؛ سرانجام دولت ترکیه اجازه ملاقات اوجالان با دو وکیل خود را صادر کرد.

علاوه بر خود دیدار میان وکلا و موکل، پیام اوجالان حامل نکات مهمی است که بار دیگر گمانه‌زنی‌ها در مورد چرایی این اقدام دولت ترکیه و احتمال وجود اختلافات جدی میان اوجالان و سایر اعضای شورای راهبری پ.ک.ک را سبب شد.

پس از دیدار فوق، بیانیه‌ای از سوی تیم وکلای اوجالان منتشر شد. همچنین بعد از انتشار بیانیه وکلای اوجالان، ریاست مشترک KCK (شورای رهبری پ.ک.ک در غیاب اوجالان و مستقر در کوه‌های قندیل) با صدور اعلامیه‌ای که واجد برخی مغایرت‌ها با بیانیه وکلای اوجالان بود، باعث تقویت گمانه‌زنی‌ها در مورد اختلاف با اوجالان شد.

اما مهمترین نکات بیانیه وکلای اوجالان که در واقع نظرات وی هستند و دلیل اختلافات احتمالی و البته جدی میان سران پ.ک.ک و اوجالان چیست؟

تحولات گذشته

دولت ترکیه چه هدفی را از صدور اجازه ملاقات برای اوجالان دنبال می‌کند؟

برای درک هرچه بهتر تحولات و پاسخ به سوالات مذکور، باید به چند نکته توجه کرد:

اول؛ در طول مدت زندانی شدن اوجالان و عدم ملاقات وی با هواداران، خبرنگاران و وکلا، مساله «حصر» وی از سوی تیم رسانه‌ای پ.ک.ک با شدت هرچه بیشتر، بازتاب رسانه‌ای داشت. در پی این اقدام، برخی هواداران اوجالان و پ.ک.ک با هدف انتقاد از دولت ترکیه و تحت فشار گذاشتن اردوغان و حزب عدالت و توسعه، اقدام به اعتصاب غذا کردند. این واکنش آنها با ضریب رسانه‌ای تیم رسانه‌ای پ.ک.ک، مخالفان دولت ترکیه در داخل و خارج و برخی دولت‌های اروپایی همراه شد و فشار فراوانی علیه دولت ترکیه فراهم آورد.

دوم؛ صلاح‌الدین دمیرتاش رئیس سابق و زندانی حزب دموکراتیک خلق‌ها (شاخه سیاسی پ.ک.ک در ترکیه) که اکنون به دلیل حمایت از اقدامات ستیزه‌جویانه و خشن پ.ک.ک در بازداشت دولت ترکیه است، چندی پیش ضمن مخالفت جدی با اعتصاب غذای هواداران پ.ک.ک، به شدت از این اقدام که مورد حمایت سران پ.ک.ک است، انتقاد کرده بود.

سوم؛ دولت ترکیه در فقره انتخابات شهرداری‌ها، علاوه بر رویکردهای سنتی رقبا، با مساله جدیدی نیز مواجه شده بود که البته تا حدودی مسبوق به سابقه نیز بود.

این رویکرد، درخواست سران حزب دموکراتیک خلق‌ها از هواداران خود به ویژه کردها برای رای به نامزد رقیب حزب عدالت و توسعه به ریاست اردوغان بود. به عبارت دیگر، حزب حزب دموکراتیک خلق‌ها در برخی شهرهای مهم از معرفی نامزد اجتناب کرده و هواداران خود را بسیج کرد تا صرفاً به رقبای اردوغان رای دهند و به این ترتیب باعث شد آکپارتی در استانبول متحمل شکست شود (هرچند این انتخابات با اعتراض اردوغان باطل شد).

تیم وکلای اوجالان در حال قرائت بیانیه

پیام‌های یک دیدار ویژه

با توجه به سه نکته مهم فوق به نظر می‌رسد دیدار اوجالان با وکیل خود صرفاً یک دیدار عادی و دوره‌ای نبوده (زیرا این دیدار، پس از مدتی طولانی و در شرایط و زمان کاملاً خاص انجام شده) و واجد پیام‌های مهم سیاسی نیز است.

درست در روزی که رسانه‌ها منتظر اعلام خبر و نظر قطعی شورای عالی انتخابات ترکیه در مورد انتخابات شهرداری‌ استانبول بودند، خبر مهم دیگری نیز مخابره شد: «دیدار اوجالان با وکلای خود».

مسلماً هدف از این دیدار و قصد دولت ترکیه از صدور اجازه این ملاقات، تاثیرگذاری بر روند تحولات داخلی و منطقه‌ای است که پ.ک.ک به عنوان گروهی مسلح نقش مهم یا حداقل قابل تاملی در آن ایفا می‌کند.

شاید به راحتی نتوان این ملاقات را صرفاً چراغ سبز دولت ترکیه برای آغاز مذاکرات صلح توصیف کرد، اما برداشت افکار عمومی، احتمالاً آغاز مذاکرات محرمانه و یا احتمال صدور پیام‌های اوجالان به نفع دولت ترکیه و اردوغان است. هر چند که دولت ترکیه اعطای وقت ملاقات به وکلای اوجالان و بیانیه آنها را شروعی برای مذاکرات ندانسته و آن را رد کرده­ باشد.

اما این دیدار در یک زمان خاص در سپهر سیاسی ترکیه حامل چه پیام‌هایی است؟

اول؛ می‌توان اینگونه تفسیر کرد که دولت از اوجالان انتظار دارد کردها و هواداران پ.ک.ک را از بازی انتخابات شهرداری استانبول خارج کند.

شاید عده‌ای تحلیل کنند که تعداد هواداران پ.ک.ک در استانبول قابل توجه نیست و رویکرد خشن این گروه، کردها را آزار داده است. اما همان تعداد اندک نیز، می‌توانند سرنوشت انتخابات را تغییر دهند.

دولت ترکیه و اردوغان و دستگاه امنیتی احتمالاً این انتظار را دارند که اوجالان باید به هواداران خود و همچنین حزب حزب دموکراتیک خلق‌ها این دستور ساده را مخابره کند: «از نامزدهای مخالف اردوغان و حزب او، حمایت نکنید» و یا «حزب دموکراتیک خلق‌ها باید به طور جداگانه نامزد مشخصی را برای انتخابات شهرداری‌ استانبول، معرفی کند».

همین دستور، می‌تواند شکاف جدی در جبهه مخالفان اردوغان و آرای آنها ایجاد کند و وی و حزب متبوعش مجدداً سکان هدایت استانبول را در اختیار بگیرند.

دوم؛ گفته شد که «نمایش» اعتصاب غذا، هزینه‌های سیاسی و رسانه‌ای و حیثیتی برای دولت ترکیه به بار آورده است. پیام اوجالان در این مورد از طریق وکلا کاملاً شفاف و روشن است: «پرهیز از هرگونه اعتصاب غذای مخاطره آمیز».

به این ترتیب، اگر هواداران اوجالان واقعاً برای نجات وی از آنچه «حصر» می‌نامند، صادق باشند باید به نمایش خاتمه و جان خود را نجات دهند. در این صورت دولت ترکیه از فشار رسانه‌ای و سیاسی خارج شده و امتیاز مهم دیگری از اوجالان گرفته است. اما اگر، اعتصاب غذا پایان نیابد، این امر نشان دهنده اختلاف جدی میان اوجالان و سایر سران پ.ک.ک خواهد بود.

احتمال دوم، در روزهای اخیر تقویت شده است. زیرا از سویی اعتصابیون به این بیانیه وکلای آپو (لقب اوجالان) پاسخی مثبت نداده‌اند، و از سوی دیگر بیانیه سران پ.ک.ک نشان از عدم تمایل آنها به پایان اعتصاب غذا دارد.

بدین ترتیب این فرضیه که پ.ک.ک دچار اختلافات جدی و علنی درونی است، بیش از پیش قوت می‌گیرد.

رصد جدی و عمیق و تحلیل محتوای رسانه‌های پ.ک.ک نشان می‌دهد که برخی از اعتصاب کنندگان ضمن رد تلویحی پیام اوجالان، وارد فاز جدیدی به نام «روزه مرگ» شده‌اند که نشان از عدم تمکین از دستورات اوجالان دارد.

به عبارت دیگر، دستور صریح اوجالان توسط کادرهای رده‌پایین نیز مورد اطاعت قرار نمی‌گیرد و آنها احتمالاً از قندیل خط می‌گیرند نه از آپو. این مدل از خودکشی، در پ.ک.ک و گروه‌های مشابه، «عملیات فدایی» نام دارد که در این گروهک به یک روال عادی تبدیل شده است.

به عبارت دیگر، ظاهراً اعضا به نام و برای اوجالان می‌میرند و عده‌ای دیگر در قندیل و اروپا، سود آن را دریافت می‌کنند. حتی کار به جایی رسیده است که دانشجویان آکادمی علوم اجتماعی عبدالله اوجالان (که مشخص نیست دقیقاً چه وظیفه‌ای بر عهده دارد و چه چیزی را تدریس می‌کند) در نامه‌ای از ادامه اعتصاب غذا حمایت کرده‌اند.

سوم؛ اوجالان به وکلای خود گفته است که حساسیت‌های ترکیه (مشخصاً دولت این کشور) باید در بحران سوریه و مخاصامات مسلحانه داخل ترکیه، مورد توجه قرار بگیرد.

این پیام، یک عقب نشینی آشکار برای پ.ک.ک و سران آن در قندیل است. حساسیت‌های ترکیه در مناطق کردنشین این کشور، خروج پ.ک.ک و نیروهای آن از این کشور و عدم انجام عملیات تروریستی و مسلحانه است.

نگرانی ترکیه در سوریه نیز قدرت گرفتن‌‎ کردهای نزدیک به پ.ک.ک در مناطق کردنشین سوریه می‌باشد. فراموش نکنیم ترکیه به بهانه حضور پ.ک.ک، بارها مناطق کردنشین سوریه و عراق را بمباران و حتی شهر کردنشین عفرین در سوریه را اشغال کرده است.

آنکارا به طور جدی تهدید کرده که به شرق فرات و سایر مناطق کردنشین سوریه حمله خواهد کرد و اصولاً به همین دلیل وارد تنش جدی با آمریکا شد؛ تا بدان حد که ترامپ تهدید کرد اگر ترکیه به سوریه حمله کند، اقتصاد ترکیه نابود خواهد شد. لذا مساله نیروهای وابسته به پ.ک.ک در سوریه و مرزهای ترکیه، یک موضوع مهم و مرتبط با امنیت ملی ترکیه است که آنکارا حاضر است برای آن هزینه‌های گزافی بپردازد.

حال اگر قرار باشد عناصر پ.ک.ک به حساسیت‌های ترکیه احترام بگذارند، در واقع بازی را باخته‌اند و باید مناطق کردنشین سوریه را ترک کنند.

تشدید تناقض و اختلاف در پ.ک.ک

با عنایت به سه نکته فوق، بدیهی است که دیدار اوجالان و بیانیه وکلای وی در مجموع باعث عقب‌نشینی و اختلاف بیشتر در ساختار رهبری پ.ک.ک شده و دولت ترکیه نیز این موضوع را درک کرده است. به همین خاطر، باید دولت ترکیه را پیروز نهایی رخدادهای هفته اخیر، ارزیابی کرد.

تاکید اوجالان بر قطعنامه نوروز سال 2013 خود و اینکه «سلاح باید زمین گذاشته شود و مبنای امور، راه حل سیاسی باشد و نیروهای پ.ک.ک باید از خاک ترکیه خارج شوند»؛ نشان از پیام روشن و چراغ سبز آشکار اوجالان به دولت ترکیه می‌باشد که منجر به مخالفت قندیل و تشدید اختلافات داخلی پ.ک.ک شده است.

بدیهی است پ.ک.ک و شاخه‌های اقماری آن به راحتی و با مذاکره و پیام اوجالان، حساسیت ترکیه در سوریه را مد نظر قرار نخواهند داد و دست از جنگ داخلی و ترور بر نخواهند داشت. ادامه حمله به سربازان ارتش ترکیه و همچنین تقویت مواضع در مناطق کردنشین سوریه، ادامه خواهد داشت و همین امر نشانه اختلاف و شکست سلسله مراتب در ساختار پ.ک.ک است.

«تاکید بر گفت و گوی دموکراتیک، دوری از مخاصمه و جنگ، توسل به عقل و سیاست و فرهنگ به جای انتحار، خودسوزی و تفنگ و تاکید بر حل همزمان مسائل کردهای سوریه و حساسیت‌‎های ترکیه»، اهم موارد مطرح در بیانیه اوجالان است.

این در حالی است که 40 سال از تاسیس پ.ک.ک می‌گذرد، این گروه برای جدایی از ترکیه و تشکیل کشور بزرگ کردستان، 40 هزار نفر که اکثر آنها غیرنظامیان کُرد بودند را به کشتن داده است. همه موارد مطرح شده در پیام اوجالان، یک عقب‌نشینی آشکار از تمام شعارهای پیشین است که طبیعتاً به راحتی مورد پذیرش اعضای پ.ک.ک و سران آن قرار نخواهد گرفت. زیرا نمی‌توان دولت قانونی ترکیه را فاشیستی توصیف کرد و از سوی دیگر بر رعایت حساسیت‌های ترکیه تاکید داشت.

نیروهای وابسته به پ.ک.ک در سوریه، در برخی مناطق کردنشین قدرت را در اختیار دارند، از حمایت آمریکا و غرب برای شکست داعش بهره برده‌اند و عملاً به نیروی زمینی ائتلاف آمریکا تبدیل شده‌اند؛ رسانه‌های غربی نقض گسترده حقوق بشر و استفاده از کودکان به عنوان سرباز توسط یگان‌های مدافع خلق (شاخه نظامی پ.ک.ک در سوریه) را عملاً پوشش نمی‌دهند.

حال چگونه باید اعضا، بدنه هوادار و نیروی انسانی پ.ک.ک را توجیه کرد که باید با دولت ترکیه سازش کرد، عملاً سوریه را ترک کَرد (زیرا آنکارا فقط به ترک سوریه توسط پ.ک.ک رضایت خواهد داد)، به نمایش اعتصاب غذا پایان داد و سلاح را زمین گذاشت؟ بدیهی است که دستورات اوجالان چه در صورت اجرا و چه در صورت تمرد، موجب بروز اختلافات گسترده در پ.ک.ک خواهد شد و حتی شده است.

همچنین بازی پ.ک.ک و کُردها به نفع دولت ترکیه و نامزد مورد نظر اردوغان در انتخابات شهرداری استانبول، یکی از پیامدهای احتمالی دیدار اوجالان با وکلا و یکی از درخواست‌های احتمالی وی می‌تواند باشد؛ از قضا این امر نیز با مخالفت پ.ک.ک مواجه شده است.

به عبارت دیگر، در گروه پ.ک.ک و سران مستقر در قندیل، سخن احتمالی رئیس محبوس در ایمرالی (جزیره محل حبس اوجالان) را به هیچ انگاشته‌‌اند. زیرا چندی پیش، سزایی تمللی رهبر حزب دموکراتیک خلق‌ها اعلام کرد که این حزب در انتخابات پیشِ رو نیز مانند انتخابات قبلی اقدام خواهد کرد.

در همین حال دو تن از اعضای شورای رهبری پ.ک.ک از هواداران خود خواستند در انتخابات پیش رو به اکرم امام اوغلو (که نامزد حزب دموکرتیک خلق‌ها نیست) رای دهند.

بسه هوزات عضو شورای رهبری پ.ک.ک اعلام کرد: ائتلاف حزب عدالت و توسعه، در واقع ائتلاف فاشیسم است و کردها باید به نامزد جبهه دموکراسی یعنی اکرم امام اوغلو رای دهند. دوران کالکان از دیگر اعضای شورای رهبری پ.ک.ک نیز در این خصوص گفت: امام اوغلو نباید رای دهندگانش را فراموش کند.

این مواضع نشان می‌دهد پ.ک.ک و حزب دموکراتیک خلق‌ها بلافاصله پس از دیدار اوجالان با وکلا، یکی از پیام‌های احتمالی وی را درک کرده‌اند و سریعاً علیه آن موضع گرفته‌اند. این موضوع، بیش از پیش نشان‌دهنده اختلاف در شورای رهبری پ.ک.ک است.

بُن بست در ساختار پ.ک.ک

مخالفت سران پ.ک.ک مستقر در قندیل با پیام‌های دیدار اوجالان با وکلای خود و همچنین بیانیه تیم وکلای اوجالان، بن بست رهبری و هدایت پ.ک.ک را نشان می‌دهد و عملاً ثابت می‌کند اختلاف قندیل و آپو، بسیار جدی است.

حال اگر قرار باشد حساسیت‌های ترکیه در مورد مناطق کردنشین سوریه مورد توجه قرار بگیرد، بدیهی است دولت ترکیه در حداقل انتظار خود جابه‌جایی نیروهای پ.ک.ک و خلع قدرت آنها را خواستار است.

این امر، پس از آن صورت می‌گیرد که پ.ک.ک در مقطع مبارزه با داعش، عملاً نیروی زمینی آمریکا در سوریه بود و اکنون باید تمام دستاوردها و تلاش خود را تقدیم ترکیه کند.

این بن‌بست در تفکرات اوجالان، پ.ک.ک و سایر سران و اعضای این گروه تروریستی، عملاً باعث شده است نوعی سردرگمی و بی عملی بر این گروه و ایدئولوژی آن حاکم شود. رسانه‌های پ.ک.ک دولت ترکیه را فاشیستی توصیف می‌کنند، اما در برابر ملاقات رئیس خود با دستگاه اطلاعاتی دولت ترکیه و خواسته اوجالان برای به رسمیت شناخته شدن حساسیت‌های ترکیه، سکوت پیشه کرده‌اند.

گروهی که روزی کردستان بزرگ و تجزیه 4 کشور ایران، ترکیه، سوریه و عراق را هدف خود قرار داده بود و برای این 4 کشور شاخه اقماری تاسیس کرده بود (پژاک در ایران و حزب اتحاد دموکراتیک در سوریه)؛ اکنون به آزادی دموکراتیک در ترکیه برای کردها بسنده کرده است.

روزی عملیات مسلحانه علیه نیروهای رسمی این 4 کشور استراتژی پ.ک.ک و شاخه‌های آن بود، در حالی که امروز به چارچوب‌های ترکیه و سوریه اعلام پایبندی می‌کنند و پاسخی برای تناقض و رفتار آونگی خود ندارند.

همین شعارهای پ.ک.ک باعث مرگ 40 هزار نفر شده است و مردم مناطق کُردنشین ترکیه، اصلی‌ترین قربانی سیاست‌های غلط اوجالان و پ.ک.ک هستند. اکنون نیز روزی نیست که خبری از حملات چریکی به ارتش ترکیه در عفرین و سایر مناطق منتشر نشود، مشخص نیست چگونه این گروه می‌خواهد به حساسیت‌های دولت ترکیه احترام بگذارد.

البته تغییرات ناگهانی اوجالان، امری غیرعادی نیست. وی اصولاً مرد معامله با دولت ترکیه به بهای نابودی اعضا و تفکرات آنهاست.

روزی کمالیسم تُرکی را فاشیستی توصیف می‌کرد، اما پس از دستگیری از آن حمایت کرد. ادعای حمایت از فرهنگ و زبان کردی داشت، اما کتب، روزنامه رسمی و زبان رسمی پ.ک.ک، تُرکی است! این تضادها را تنها با نظریه «فرقه بودن پ.ک.ک» می‌توان توصیف کرد.

در فرقه، رئیس، آنچنان مقدس است که مخالفت با وی گناهی نابشخودنی است و همه باید برای وی از جان خود نیز بگذرند. به محض بروز اولین نشانه عدم اطاعت، ساختار روانی و ذهنی شکسته شده و اعضا قدرت اخذ تصمیم مستقل و توجیه آن را ندارند. بدین ترتیب عده‌ای همچنان به فرقه و رئیس آن وفادار می‌مانند و عده‌ای نیز در پی مخالفت با آن خواهند بود. وضعیت امروز پ.ک.ک نیز به همین شکل است.

نکته مهم دیگر که در تحلیل‌ها نباید فراموش شود، همکاری اوجالان با سازمان اطلاعات ترکیه (میت) است. تمام اقدامات و تناقض‌های اخیر اوجالان، به نفع دولت ترکیه تمام و همین امر موجب تقویت ظن همکاری جدی وی با دولت ترکیه شده است.

بهنام خسروی- کارشناس ارشد دیپلماسی و سازمان‌های بین‌المللی

انتهای پیام/