واکنش آذربایجان و ارمنستان به افزایش فعالیت ایالات متحده در قفقاز جنوبی

به گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، به نقل از وستنیک قفقاز، وزارت امور خارجه هر دو کشور قفقاز جنوبی گزارش دادند که این نشست درباره حل و فصل مناقشات قره باغ و بحث و تبادل نظر در مورد وضعیت خاورمیانه بود (سرویس خبری BBC News، 21 ژوئن). این نشست به میانجیگری گروه همکاری مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا برگزار شد (Trend ، 20 ژوئن). برای اولین بار از سال 2009 بود که، مذاکرات در این قالب در ایالات متحده برگزار شد (BBC News Russian Service، 21 ژوئن)، و مشارکت شخصی بولتون در این روند نشان دهنده افزایش علاقه ایالات متحده به قفقاز جنوبی بود.

به گزارش بنیاد "جیمزتاون" در مقاله: Azerbaijan, Armenia Respond to Growing US Engagement in South Caucasus ، این رویدادهای اخیر در روابط روسیه و آمریکا تحت تأثیر قرار داده است. در برخی محافل، همکاری بین مسکو و واشنگتن (همراه با اتحادیه اروپا) به منظور حل مسالمت آمیز بحران سیاسی اخیر در مولداوی (EDM، 10 ژوئن) امید به هماهنگی مشابه روسیه و آمریکا در حل مساله قره باغ را ایجاد کرد.

تعامل نزدیک‌تر میان واشنگتن و قفقاز جنوبی، یکی از عناصر سیاست دولت دونالد ترامپ بوده است (EDM، 11 ژوئن). جان بولتون پس از دیدار با رئیس جمهور ولادیمیر پوتین در کرملین در ماه اکتبر 2018 از تمامی سه جمهوری قفقاز جنوبی بازدید کرد (EDM، 29 اکتبر 2018). در طول سفر، بولتون از دولت جدید تشکیل شده ارمنستان از نخست وزیر نیکول پاشینیان خواست تا اقدامات سازنده‌ای در حل و فصل مناقشات قره باغ انجام دهد. با این وجود، ایروان در آن زمان مخالفت خود را ابراز کرد و پاشینیان گفت: "بولتون یا هر کس دیگری نمی‌تواند از طرف من صحبت کند" (Asbarez ، 29 اکتبر 2018).

مذاکرات اخیر بولتون، محمد یاروف و مناتساکانیان در پایان ماه ژوئن، و همچنین نشست وزیران خارجه در واشنگتن با واسطه‌گری گروه مینسک، نتایج قابل ملاحظه‌ای در حل مناقشات نداشته است. از جمله، در بیانیه مشترک روسای گروه مینسک (روسیه، ایالات متحده آمریکا و فرانسه)، بر اساس نتایج جلسه سه ساعته، هیچ چیز جدید یا امیدوار کننده‌ای وجود نداشت (Trend، Vestnikavkaza.net، 21 ژوئن). وزیر امور خارجه آذربایجان پس از دیدار با همتای ارمنی خود به خبرنگاران گفت: "اختلافات جدی میان ما [باکو و یوروان] وجود دارد. پیشنهادات همانند قبل هستند. ما 15 سال است که ایده مشابه ایده‌های سال‌های قبل را می‌بینیم  ( Azadliq.org, ، 21 ژوئن).

علاقه رو به رشد ایالات متحده به قفقاز جنوبی (و شاید عمدتا) نیز به دلیل تنش‌های رو به رشد بین واشنگتن و تهران است. ایالات متحده آمریکا بارها از کشورهای منطقه، به ویژه جمهوری آذربایجان و ارمنستان، که مرز با ایران دارند درخواست حمایت از سیاست‌های واشنگتن در قبال جمهوری اسلامی کرده است (EurActiv، 24 اکتبر 2018). بدیهی است که این موضوع در جلسه بولتون با محمدیاروف و مناتساکانیان در هفته گذشته مورد بحث قرار گرفته است. و با توجه به سخنان سفیر سابق آمریکا در ارمنستان جان ایوانز، شاید که این قضیه، موضوع اصلی این مذاکرات بوده باشد، او به خبرنگاران گفت: "بولتون کاری به پرونده قره باغ کوهستانی ندارد، تمرکز او بر ایران واقع شده است." (سرویس خبری بی بی سی روسی ، 21 ژوئن).

با این وجود، رهبران ارمنستان و آذربایجان تا به حال تمایلی به شرکت در سیاست ضد ایرانی ایالات متحده یا اینکه ایالات متحده بتواند برای عملیات نظامی احتمالی از خاک آنها علیه تهران تدارک ببیند، نشان نداده‌اند. در مورد آذربایجان، همکاری با ایالات متحده در مورد منافع و نگرانی متقابل بسیار مهم است (EDM، 11 ژوئن). اما رهبری سیاسی در باکو نمی‌خواهد این همکاری را به قیمت یک رابطه دوستانه با تهران گسترش دهد. قابل توجه است که هرگونه بی ثباتی در روابط با تهران، پروژه‌های زیربنایی با مبلغ چند میلیارد دلاری آذربایجان را با همسایه جنوبی خود (به عنوان مثال، کوریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال- جنوب) تهدید خواهد کرد. و بی ثباتی جدی در ایران احتمالا منجر به افزایش جریان پناهندگان مرزی، به ویژه اقوام آذربایجانی که در شمال ایران زندگی می‌کنند، خواهد شد، که ثبات اجتماعی و اقتصادی این کشور کوچک را تهدید خواهد کرد (EDM، 20 مارس).

درخواست دولت ترامپ از ارمنستان برای رعایت تحریم‌های آمریکا علیه ایران در اکتبر سال گذشته زمانی که بولتون در ایروان به سر می‌برد، با سردی مواجه شد. پاشینیان برا هیئت آمریکایی روشن ساخت که برای کشوری چون ارمنستان که هیچ راه خروجی به دریا ندارد، با دو مرز بسته از چهار مرزش با کشورهای همسایه، هیچ گزینه‌ای جز حفظ روابط ویژه با ایران ندارد (RFE / RL، 2 نوامبر 2018) . پس از خروج بولتون، اعضای  جامعه سیاسیو کارشناسی ارمنی به شدت از بیانیه نماینده آمریکا انتقاد کردند. ویگن سارگسیان، وزیر دفاع سابق ارمنستان، اظهارات هیئت آمریکایی را محکوم کرده و اظهار داشت که "به نظر می‌آمد که بولتون مشاور رئیس جمهور ایالات متحده نیست، بلکه نخست وزیر ارمنستان است و برای این آمده بود تا بگوید که چه کاری انجام دهیم و چه کاری نکنیم Caucasuswatch.de، 31 اکتبر 2018). یکی دیگر از موانع، تصمیم حکومت ارمنستان برای فرستادن نیروهایی حافظ صلح به سوریه بود. این اقدام به منظور حمایت سیاسی از حضور روسیه در آن کشور بود. ایالات متحده این حرکت را مورد انتقاد قرار داد، اما دولت پاشینیان به شدت درخواست‌های واشنگتن را رد کرد (EurasiaNet، 14 فوریه 2019؛ Armenian Weekly ، 19 فوریه 2019).

طبیعتا، علاقه رو به رشد واشنگتن به قفقاز جنوبی در باکو و ایروان مورد استقبال قرار می‌گیرد. اما در مورد حل و فصل نهایی مساله چندین ساله قره باغ، مشارکت فعالانه ایالات متحده تا کنون نتوانسته است دو طرف متخاصم را به توافق نزدیک‌تر کند. در ضمن، نگرانی فعلی دولت ترامپ در مورد ایران مساله ای نیست که بتواند از ارمنستان و آذربایجان انتظار حمایت کامل را داشته باشد. با این وجود، دیگر زمینه‌ها، از جمله ثبات منطقه‌ای، همکاری های ضد تروریسم یا امنیت انرژی، گزینه‌های زیادی برای همکاری متقابل را فراهم می‌کنند.

انتهای پیام/