فروش اس ۴۰۰ روسیه به ترکیه و تغییر موازنه قدرت در غرب آسیا

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، روسیه برای قرن ها جهت تسلط مستقیم یا غیر مستقیم بر دو تنگه بسفر و داردانل دست به جنگ های مختلفی زده است یا تلاش کرده دولتی همراه در آناتولی بر سرکار آورد تا بتواند این دو گذرگاه آبی استراتژیک را کنترل کند و تنها کشتی های نظامی روسی اجازه تردد از این دو تنگه را داشته باشند. اهمیت کنترل این دو تنگه برای مسکو به این دلیل است که به این کشور اجازه می دهد تا دسترسی روسیه به منطقه مدیترانه تضمین شود و نیروهای روسی بتوانند به طور موثری در خطوط دفاعی جنوبی یعنی از آب های ساحلی نزدیک سوچی و تامان تا دریای اژه تردد کنند.

از قرن 15 میلادی روسیه خود را به عنوان یگانه جانشین حقیقی امپراتوری ارتدکس روم شرقی معرفی کرده است. در واقع، نشان عقاب دو سر بر روی البسه نظامی آخرین سلسله امپراتوری روم شرقی امروزه بر روی لباس های نظامی ارتش روسیه وجود دارد. طی چند قرن اخیر، بازپس گیری قسطنطنیه (استانبول)، بازگرداندن نشان صلیب ارتدوکس بر روی کلیسای سابق و مسجد ایاصوفیه، گرفتن دوباره دو تنگه بسفر و داردانل و در نهایت متحد کردن مردم مسیحی ارتدوکس ساکن در بالکان و خاورمیانه تحت سیطره روسیه جزء آرزوهای حکمرانان روس بوده است. اما هر بار که نیروهای روسیه به قسطنطنیه حمله کردند و یا قصد داشتند که سربازان خود را در تنگه بسفر پیاده کنند، اشتباهی رخ داده است. با این وجود، در سال 1833 میلادی، نیروی دریایی روسیه موفق به پیاده کردن حدود 30 هزار نیروی نظامی در تنگه بسفر برای متوقف کردن پیشروی نیروهای محمد علی حاکم مصر شد و در نهایت توانست سلطان محمود دوم پادشاه عثمانی را نجات دهد. نیروهای روسیه تنها پس از امضای یک توافقنامه دفاع متقابل به نام "معاهده اسکله خونکار" از عثمانی عقب نشینی کردند. به موجب این معاهده که در تاریخ هشتم ژوئیه 1833 میلادی امضا شد، دولت عثمانی موافقت کرد که دو تنگه بسفر و داردانل تنها به روی کشتی های جنگی روسیه باز باشد. اما در 16 ژوئیه سال 1840 معاهده جدیدی میان آلمان، اتریش و روسیه، فرانسه و انگلستان در مورد تنگه‌های بسفر و داردانل به امضا رسید. این پیمان به زیان روسیه یکی از امضاکنندگان آن و ناقض "معاهده اسکله خونکار" بود. طبق پیمان لندن، در زمانی که عثمانی در صلح بسر می‌برد، تنگه‌های یاد شده که میان دریاهای سیاه و اژه قرار دارند باید به روی کشتی‌های جنگی همه کشورها بسته باشند. این پیمان با تلاش هفت ساله وزیرخارجه وقت انگلستان که نمی‌خواست روسیه از امتیاز ویژه استفاده از این تنگه‌ها برخوردار باشد به امضا رسید. می توان پیمان بروز شده ای هم چون معاهده اسکله خونکار را جزء اهداف نهایی مسکو در سیاست های خاورمیانه اش دانست.

نهایی شدن معامله فروش سامانه دفاع موشکی اس 400 روسیه به ترکیه و تحویل این سامانه به آنکارا، به طرز قابل توجهی تنش های موجود میان ترکیه و امریکا را تشدید کرده است؛ فرصتی که مسکو می داند نباید آن را رها کند. از نظر کرملین، خرید سامانه اس 400 رویدادی موقت نیست، بلکه پایه ای است برای بازسازی روابط تاریخی ای که با آمدن غربی ها و هم چنین برخی سیاست های داخلی ترکیه تضعیف شده بود. در همین رابطه ئونید اسلوتسکی رئیس کمیته امور خارجی دومای روسیه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی راشا تودی گفت که صادرات اس 400 به ترکیه نخستین شلیک روسیه در منطقه بوده و مسکو به صادرات و فروش جنگ افزارهای خود به منطقه خاورمیانه ادامه خواهد داد. اسلوتسکی افزود: "ترکیه اولین نشانه است. سامانه اس 400 و سیستم های تسلیحاتی پیشرفته تر روسیه قطعا در منطقه ظاهر خواهند شد. ما با هم همکاری نزدیک خواهیم کرد و حجم این همکاری بسیار بزرگ خواهد بود. مطمئن هستم ما می بایست این گونه همکاری ها را به هر طریق ممکن افزایش دهیم" (1).

گزارش های اولیه درباره مذاکرات روسیه و ترکیه برای خرید سامانه اس 400 در نوامبر 2016 به بیرون درز کرد. در نهایت ترکیه در دسامبر سال 2017 قرادادی به ارزش 2.5 میلیارد دلار برای خرید چهار واحد از سامانه‌های پدافند هوایی اس 400 با روسیه منعقد کرد. بخشی از این قرارداد به صورت نقدی از سوی ترکیه پرداخت شد و باقی آن به صورت گرفتن وام از دولت روسیه تامین شد. این معامله بزرگترین قراداد تسلیحاتی بین مسکو و آنکارا از سال 2008 به اینطرف می باشد. این معامله نشان دهنده توسعه همکاری های استراتژیک روسیه و ترکیه پس از تنش های شدید میان دو کشور در اواخر سال 2015 میلادی و پس از اسقاط یک هواپیمای جنگی روسی از سوی ترکیه که در حال ماموریت در سوریه بود می باشد. مقامات واشنگتن و ناتو طی چند ماه اخیر مکرراً اعلام کردند که تجهیزات نظامی ساخت روسیه با سیستم‌های ناتو هماهنگی نداشته و تحویل موشک‌های اس-400 به ترکیه، به تحریم‌های قابل توجهی علیه آنکارا منجر خواهد شد. علاوه بر این این سامانه روسی می تواند یک خطر امنیتی درباره جمع آوری و انتقال اطلاعات پیرامون جنگنده های پیشرفته اف 35 باشد. از این رو در مقر ناتو در بروکسل اعلام شد که نگرانی‌های عمیقی در رابطه با تحویل موشک‌های اس 400 به ترکیه بوجود آمده است. دفتر مطبوعاتی ناتو اعلام کرد، همانطور که "ینس استولتنبرگ" دبیر کل این سازمان پیشتر گفته، اعضای ناتو این حق را دارند که به طور مستقل درباره استفاده از انواع تسلیحات نظامی تصمیم‌گیری کنند ولی سامانه‌های موشکی روسیه  با سامانه‌های سپر ضد موشکی ناتو هماهنگی و هم‌گرایی نداشته و این مسئله یک مشکل جدی بشمار می رود. "واسیلی کاشین" کارشناس ارشد مدرسه اقتصاد دانشگاه دولتی مسکو نیز در گفت‌وگویی گفت: «اگر کشوری متحد آمریکا نباشد، اصلاً نمی تواند جنگنده‌های اف-35 را خریداری کند و به محض اینکه کشوری روابطش با واشنگتن تیره شود، این هواپیماها به امریکا بازگردانده می‌شوند. سیستم جنگنده‌های اف-35 فناوری دارد که به فروشنده اجازه می دهد تا اطلاعات مربوط به وضعیت هواپیما، تعداد و مدت پروازهای آنها را ارسال می کند. بدین ترتیب اگر ترکیه در هر صورت این جنگنده‌ها را دریافت کند، عملاً به آمریکا وابسته خواهد بود» (2).

ایالات متحده روز چهارشنبه هفته گذشته اعلام کرد که ترکیه را از برنامه جنگنده های اف 35 حذف کرده است. الن لورد معاون وزیر دفاع آمریکا در این باره گفت: "ایالات متحده و سایر شرکای برنامه اف 35 در تصمیم مربوط به تعلیق ترکیه از این برنامه و روند حذف کامل این کشور از برنامه جنگنده های اف 35 اتفاق نظر دارند. ترکیه بیش از 900 قطعه از جنگنده اف 35 را تولید می کند و با حذف ترکیه از این برنامه، چرخه تولید تجهیزات مورد نیاز اف 35 به سایر کارخانه ها که عمدتا در خاک آمریکا است، منتقل خواهد شد. ترکیه قطعا فرصت های شغلی زیادی را از دست خواهد داد و با این تصمیم از فرصت های اقتصادی زیادی در آینده محروم خواهد شد". پس از اعلام تصمیم وزارت دفاع آمریکا، وزارت خارجه ترکیه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: "از آمریکا می خواهیم تا در این اشتباه تجدیدنظر کند چرا که این تصمیم می تواند به ضرر روابط راهبردی دو کشور باشد". رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه پیش از این اقدام آمریکا، عدم تحویل جنگنده های اف 35 را دزدی آشکار ارزیابی کرده بود (3).

از این رو شاهد این هستیم که روابط ترکیه و آمریکا به شدت تیره شده است. معمولا معاملات تسلیحاتی روسیه و مفاد قراردادی آن به شدت محرمانه هستند. اما در این مورد به نظر می رسد دو طرف به طور عمدی جزئیات تحویل این سامانه موشکی از زمان بارگیری در روسیه تا تخلیه در ترکیه را با انتشار فیلم و عکس اطلاع رسانی می کنند. واحدهای سامانه اس 400 شامل چندین کامیون سنگین، حمل کننده های ویژه، رادارهای مختلف، تجهیزات، موشک ها، پرتاب کننده ها و لوازم دیگر است. اما با توجه به کوچک بودن هواپیماهای انتقال دهنده، این سامانه طی چند روز ارسال شد و هر دفعه آن به طور جداگانه اطلاع رسانی شد. انتقال این سامانه طی یک هفته و چهارده محموله هوایی ارسال شد تا هم در زمان انتقال آن تسریع صورت پذیرد و هم این که واشنگتن در لحظات آخر نتواند جلوی این معامله را بگیرد. طبیعتا ارسال سامانه اس 400 به شیوه سنتی ارزان تر و سریع تر می توانست باشد. در روش سنتی این سامانه با قطار به بندر دریای سیاه منتقل می شد و سپس با یک محموله و از طریق کشتی به طور مخفی و مستقیم به ترکیه ارسال می شد. اما به نظر می رسد مسکو قصد داشت تا حداکثر تبلیغات را پیرامون این معامله انجام دهد و از این طریق بتواند با تحریک واشنگتن شدیدترین تنش و اختلاف را میان اعضای ناتو ایجاد کند. تولید یک واحد کامل سامانه اس 400 به طور معمول نیاز به حدود 24 ماه از ابتدا تا انتها دارد. اما به گفته مدیرعامل شرکت فروشنده این سامانه، معامله اس 400 با ترکیه سبب جا به جا شدن این رکورد شد. معاون وزیر دفاع روسیه نیز اعلام کرد که تحویل تمامی اجزای سامانه اس 400 به ترکیه در سال 2019 تکمیل خواهد شد؛ هر چند آموزش نیروهای ترکیه برای استفاده از این سامانه به زمان بیشتری نیاز دارد (4).

ممکن است مسکو هر کاری انجام دهد تا معامله اش با اردوغان تحت فشارهای واشنگتن لغو نشود. حتی احتمال آن می رود که روسیه سامانه ای که به طور اختصاصی برای نیروهای دفاع هوایی خود طراحی کرده است را در اختیار ترکیه قرار دهد. در واقع ارزش اصلی معامله سامانه موشکی اس 400 برای پوتین تقویت همکاری میان روسیه و ترکیه نیست بلکه افزایش تنش میان آنکارا و واشنگتن است. یک روز پس از حذف شدن ترکیه از برنامه تولید اف-35، روسیه اعلام کرد برای مذاکره درباره فروش جنگنده‌های پیشرفته سوخو-35 به ترکیه آمادگی دارد. سخنگوی شرکت کمک به توسعه، تولید و صادرات محصولات صنعتی با فناوری پیشرفته (روستخ) که از بزرگترین شرکت‌های نظامی وابسته به دولت روسیه است روز پنج‌شنبه اعلام کرد "اگر همکاران ترکیه‌ای ما تمایل داشته باشند،‌ آماده‌ایم تا در مورد فروش جنگنده‌های سوخو-35 با آنها مذاکره کنیم"؛ اقدامی که می تواند به فاصله بیشتر آنکارا از واشنگتن منجر شود.

امیدها در مسکو روز به روز درباره ایجاد شکاف در ناتو بیش تر می شود و این امر به نوبه خود روسیه را یک قدم به هدف خود مبنی بر روی کار آمدن یک دولت دوست در آنکارا نزدیک تر می کند.

1. https://tn.ai/2053972
2. https://tn.ai/2053128
3. https://tn.ai/2058010
4. https://www.militarynews.ru/story.asp?rid=1&nid=512835

انتهای پیام /