گزارش تسنیم|شایعات درگذشت بردی‌محمداف و چند سوال جدی
در حالی که شایعات درگذشت رئیس‌جمهور ترکمنستان تکذیب شده، مساله عملکرد رسانه‌های روس در رسمیت‌بخشی نسبی به این شایعات، عدم حضور بردی‌محمداف مقابل رسانه‌ها و چرایی وجود این شایعات همچنان محل ابهام است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، قربانقلی بردی‌محمداف، رئیس‌جمهور 62 ساله ترکمنستان از 21 دسامبر سال 2006 در پی مرگ رئیس‌جمهور فقید ترکمنستان، صفرمراد نیازوف، به قدرت رسید.
وی که به عنوان پزشک نیازوف نیز شناخته می‌شد، در بازه سال‌های 2001 تا 2006 در سمت معاون نخست‌وزیر ترکمنستان مشغول به کار بود. از آن زمان تاکنون که بیش از 13 سال می‌گذرد، بر پایه سنت‌های سیاسی این جمهوری بی‌طرف و به شدت بسته آسیای مرکزی، وی همچنان بر مسند قدرت تکیه زده است.
با این حال، از حوالی شنبه شب اخبار و شایعاتی غیر رسمی در شبکه‌های اجتماعی به ویژه میان اپوزیسیون ترکمن دست به دست شده و خبرها حاکی از درگذشت وی بر اثر بیماری داشت. با این حال سفارتخانه‌های ترکمنستان در روسیه و قرقیزستان سریعا با انتشار بیانیه‌هایی چنین اخباری را دروغ توصیف کرده و اظهار داشتند که رئیس‌جمهور ترکمنستان زنده است.
نقش جدی روس‌ها
به رغم گذشت مدتی از انتشار این شایعه، همچون شایعات متعدد پیشین کسی آن را جدی نمی‌گرفت. در فضای به شدت بسته ترکمنستان که رسانه‌ها معمولاً با تاخیری قابل توجه اخبار را منتشر می‌کنند، و با توجه به فرهنگ سیاسی مبتنی بر شایعات در این کشور، پذیرش چنین اخباری دور از منطق و عقلانیت در نظر گرفته می‌شد.
با این حال، زمانی چنین گمانه‌زنی‌هایی جدی شد که رسانه‌های روس وارد این بازی شدند. پس از آن بود که شاهد آن بودیم در رسانه‌های غربی نیز این موضوع جدی‌تر گرفته شده و تحلیل‌ها و بررسی‌ها آغاز شد.
هنوز مشخص نیست که روس‌ها با دسترسی به منابعی موثق دست به چنین اقدامی زده، این صرفاً یک بازی رسانه‌ای است و یا یک اشتباه فاحش توسط یک مدیر آماتور چنین رویدادی صورت گرفته است. استناد این اخبار نیز پس از منابع اپوزیسیون ترکمن همچون رادیو ارکین، شخصی به نام اصلان روبایف، کارشناس مسائل سیاسی و مدیر مرکز نظارت بر مشکلات اوراسیا عنوان شده است.
شایعات پیشین بیماری
این شایعات نخستین بار نیست که در ترکمنستان اتفاق می‌افتد. در حقیقت ترکمنستان در آسیای مرکزی به فضای شایعه پراکنی مساعدی که دارد معروف است.
چندی پیش بود که شایعه بیماری سخت بردی‌محمداف نیز مطرح شده بود. در آن شایعات اخباری مبنی بر بیماری رئیس‌جمهور ترکمنستان، سفر وی به ترکیه برای مداوا و حضور پزشکان مطرح جهان در محل زندگی وی عنوان شد.
با این حال در آن زمان نیز دولت ترکمنستان این خبر را نیز رد کرد و برخی منابع اعلام کردند که رفت و آمد پزشکان مربوط به بیماری مادر بردی‌محمداف بوده و نه خود وی. پیش از آن نیز بارها شاهد ترویج چنین شایعاتی در ترکمنستان بوده‌ایم که البته برخی از آن‌ها به زودی تبدیل به حقیقت شده و شماری نیز بر مبنای گمانه‌زنی‌ها و حدس‌ها صورت گرفته بود.
عدم ظهور بردی‌محمداف و تشدید شایعات
موضوع مهمی که در دور مورد اخیر شایعه‌پراکنی‌ها به وضوح قابل مشاهده بود، عملکرد ضعیف دولت ترکمنستان است.
در حالی که از حدود 30 ساعت پیش شایعات مرگ رئیس‌جمهور ترکمنستان منتشر شده است، یک حضور و سخنرانی کوتاه مدت زنده از وی می‌توانست به خوبی دست ردی بر تمام شایعات باشد. علاوه بر این، انتشار بیانیه‌هایی محکم‌تر و مستدل‌تر نسبت به چنین موضوعی می‌تواند نقش موثرتری داشته باشد.
انتشار تکذیبیه‌های بسیار مختصر و بدون اطلاعات جانبی از سوی مراکز تصمیم‌گیری درجه چندم همچون سفارتخانه‌های این کشور در کشورهای منطقه، خود تشدید کننده این شایعات به نظر می‌رسد. در موردهای پیشین نیز چنین رویکردی از سوی دولت صورت گرفته بود.
بسته بودن ترکمنستان و فقدان فعالیت رسانه‌ها
ترویج و بسط چنین شایعاتی جز به دلیل عدم فعالیت رسانه‌ها در ترکمنستان نیست. در عمده رده‌بندی‌های آزادی رسانه‌ای و فضای باز سیاسی، ترکمنستان در آخرین جایگاه در کنار کره شمالی قرار می‌گیرد. این فقدان حضور رسانه‌ها نیز فضا را برای محافل غیررسمی خبری همچون شبکه‌های اجماعی و ژورنالیسم غیرمستند فراهم می‌آورد.
طی دو روز گذشته بسیاری از رسانه‌های دنیا سعی در گرفتن یک ارتباط جزئی با مقامات ترکمنستان برای بررسی صحت و سقم اخبار و شایعات نمودند، با اینحال این امر مقدور نبوده است. همین موضوع نیز به شایعات موجود دامن زده است.
چرا شایعات فقط برای ترکمنستان وجود دارد؟
آسیای مرکزی عرصه حضور رهبران کهنسال و نظام‌های اقتدارگرای سیاسی بدون گردش آزاد نخبگان در سطوح حاکمیتی است. با این حال نکته جالب توجه این است که شایعات مرگ و بیماری رهبران معمولا فقط در ترکمنستان وجود داشته است.
در حالی که بردی‌محمداف تنها 62 سال دارد و در ویدئوهای جنجالی اقدام به تیراندازی از روی دوچرخه، رالی سرعت، اقدامات آکروباتیک کرده و نیز هر سال کتاب و موزیک‌های جدید ارائه می‌دهد با این شایعات مواجه است، اما به عنوان مثال برای نورسلطان نظربایف 79 ساله که به تازگی از ریاست‌جمهوری قزاقستان کناره‌گیری کرده، چنین مواردی در این سطح مشاهده نشده است.
حتی در مورد امامعلی رحمان در تاجیکستان نیز که 66 سال دارد هم تاکنون چنین شایعاتی دریافت نشده است. ترویج چنین اخباری می‌تواند هم ناشی از بسته بودن فضای سیاسی ترکمنستان باشد و هم حاکی از وجود حقایقی پنهان که شاید سال‌های بعد مشخص شوند.
انتقال قدرت، امنیت و انرژی؛ عامل اصلی نگرانی‌ها
طبیعتا هیچ یک از بازیگران بین‌المللی از روسیه و چین گرفته تا کشورهای غربی از سر دلسوزی و عواطف انسانی برای رئیس‌جمهور ترکمنستان و اخبار مربوطه نگران نیستند. ثبات و امنیت منطقه در ترکمنستانِ همسایه با افغانستان، اصلی‌ترین نگرانی بازیگران منطقه‌ای از جمله جمهوری اسلامی ایران است.
طبیعتاً به دلیل پیوندهای امنیتی و ژئوپلیتیکی، تهران بیش از هر بازیگر دیگری خواهان ثبات و امنیت در ترکمنستان است. روسیه نیز در وهله بعدی از تسری جریانات بی‌ثبات کننده از افغانستان به خارج نزدیکش در آسیای مرکزی به شدت نگران است.
از سوی دیگر کشورهای غربی اگرچه از ناامنی در مرزهای ایران و حوزه منافع استراتژیک روسیه حتی استقبال هم می‌کنند، اما منابع انرژی این جمهوری و به ویژه پروژه‌های انتقال نفت و گاز همچون ترانس خزر و تاپی، بیش از مسائل دیگر مورد توجه آن‌هاست.
انتهای پیام/
