گزارش تسنیم|اما و اگرهای پیوستن ازبکستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، شوکت میرضیائف رئیس جمهور ازبکستان در سخنرانی خود در مجلس سنای این کشور در تاریخ 21 ژوئن با ابراز نگرانی اعلام کرد که ممکن است تولیدکنندگان این کشور در دسترسی به بازارهای صادراتی سنتی خود با مشکلاتی مواجه شوند.

با وجود غافلگیری عده ای، وی پیشنهاد کرد که راه حل این موضوع پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا به عنوان یک بلوک اقتصادی منطقه ای تحت سلطه روسیه می باشد.

میرضیائف خاطر نشان کرد که روسیه و دیگر کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان، 70 درصد از تجارت خارجی ازبکستان را تشکیل می دهند.

وی با نگرانی اعلام کرد که به زودی اتحادیه اقتصادی اوراسیا استاندارهای تجاری و تولیدی مخصوص به خود را تصویب خواهد کرد و از این رو ممکن است کالاهای تولیدی ازبکستان با مشکلات و محدودیت های بیش تری موجه شوند.

رئیس جمهور ازبکستان افزود که دولت قبل از تصمیم گیری های نهایی باید این موضوع را مستقیما مطالعه کند چرا که پیوستن به اتحادیه اقتصادی اوراسیا بدون تهیه پیش نویس می تواند به عواقب ناگواری منجر شود (1).

واقعیت امر این است که تصمیم احتمالی شوکت میرضیائف برای پیوستن ازبکستان به این بلوک اقتصادی منطقه ای تحت سلطه روسیه، تغییری بزرگ از سیاست سابق تاشکند برای دور ماندن از سازمان هایی است که از سوی مسکو مدیریت می شوند.

سلف میرضیائف یعنی اسلام کریموف با وجود این که از مقامات رده بالای اتحاد جماهیر شوروی بود عمیقا نسبت به روسیه سوءظن داشت و در نتیجه از پیوستن به اتحادیه های منطقه ای تحت نفوذ روسیه امتناع می ورزید.

با روی کار آمدن شوکت میرضیائف در ازبکستان و اتخاذ رویکرد جدید در سیاست خارجی این کشور، روابط مسکو و تاشکند نیز بهبود یافت. سفر میرضیائف به مسکو در آوریل 2017 و هم چنین سفر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به تاشکند در اکتبر 2018 سرآغازی بر روابط جدید و نزدیک نظامی میان مسکو و تاشکند شد (2).

تا همین اواخر مقامات ارشد دولت میرضیائف به ویژه عبدالعزیز کامیلوف وزیر امور خارجه چندین بار تاکید کرده بوند که ازبکستان قصد ندارد به اتحادیه اقتصادی اوراسیا بپیوندد و چنین گام هایی جزء اولویت های سیاست خارجی این کشور نیست. حتی شوکت تولیاگانوف معاون سابق وزیر تجارت خارجی اعلام کرده بود که عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای ازبکستان سودمند نخواهد بود.

با این حال، صحبت های ماه گذششته میرضیائف در مجلس سنا نشان می دهد که بیرون ماندن این کشور از اتحادیه اقتصادی اوراسیا باعث افزایش زیان اقتصاد داخلی ازبکستان خواهد شد.

به این نکته نیز باید توجه داشت که در طول سه سال گذشته ازبکستان بسیاری از موانع توسعه روابط تجاری با کشورهای کلیدی عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا یعنی روسیه، قزاقستان و بلاروس را از میان برداشته است. به طور خاص، همکاری ها با روسیه در بخش هایی چون ساخت نیروگاه هسته ای و خرید تجهیزات نظامی در حال گسترش است.

میرضیائف در جریان نخستین سفر خود به روسیه به عنوان رئیس جمهور در آوریل 2017 اعلام کرد که ازبکستان عوارض گمرکی را برای بسیاری از محصولات تولیدی روسیه برخواهد داشت. در مقابل مسکو نیز معافیت های گمرکی برای محصولات کشاورزی ازبکستان اعمال کرد و بعدها صادرات محصولات نساجی نیز شامل این معافیت ها گردید.

تاکنون روسیه و دیگر کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا بازارهای خود بر روی محصولات ازبکستان را بر اساس معاهدات دوجانبه باز کرده اند. به گونه ای که پوتین یک بار اظهار داشته بود که کامیون هایی که محصولات کشاورزی ازبکستان را به روسیه می آورند باید با محصولات روسی پر شده و به مبدا برگردند.

البته دستیابی به این توافقات دوجانبه همیشه امری آسان نبوده است. به عنوان مثال در ماه گذشته، فشارهای مسکو به تاشکند برای خرید 200 هزار تن شکر روسی جهت تزریق به بازار ازبکستان و هم چنین لغو مالیات غیرمستقیم بر تولیدات قنادی روسیه، ازبکستان را در وضعیت سختی قرار داد؛ چرا که قبول این کار به معنای تضعیف تولیدکنندگان داخلی این کشور بود.

از سویی نیز ازبکستان می توانست شکر را از کشورهایی مانند اوکراین، پاکستان یا بلاروس با قیمت هایی رقابتی تر تهیه کند. مورد دیگری که نشاندهنده وجود مشکلات برای دسترسی به بازارهای منطقه ای است، وضعیت شرکت خودروسازی Uzavtosanoat است.

این شرکت دولتی خودروسازی بازار فروش خود را از دو سال پیش در روسیه از دست داد، اما اکنون در حال برنامه ریزی برای تاسیس چندین مرکز مونتاژ خودرو در روسیه، قزاقستان و قرقیزستان است.

هدف از این کار این است که دسترسی به بازار کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا بهبود پیدا کند. اما سوال این است که در درازمدت این کار برای اقتصاد ازبکستان مفید خواهد بود یا نه؛ چرا که ازبکستان خود نیازمند سرمایه گذاری مستقیم خارجی است. از این رو این کشور آیا در موقعیتی قرار دارد که چنین سرمایه گذاری های سنگینی در خارج انجام دهد؟

با وجود گسترش روابط میان ازبکستان و کشورهای عضو اتحادیه، اما این کشور به دلیل بیرون بودن از این اتحادیه اقتصادی با محدودیت های بیشتری در حال مواجهه است. در نتیجه به نظر می رسد که سیاست فعلی تاشکند برای اجتناب از عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و تکیه بر توافقات دوجانبه امری نامطلوب و غیرعقلانی است، خصوصاً اگر این نکته را در نظر بگیریم که هم اکنون 2.5 میلیون کارگر مهاجر ازبکستانی در روسیه مشغول به کار هستند و فقط در سال 2018 حدود 4.2 میلیارد دلار به ازبکستان ارسال کردند. ده ها هزار نفر از این کارگران مهاجر هر ساله به دلیل مشکلات قانونی و مالی و نیز دسترسی آسان تر به بازار کار درخواست تابعیت روسیه می دهند.

اگر چه اخیراً برخی مقامات دولت میرضیائف نسبت به عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا ابراز تمایل کرده اند، اما برخی اقدامات موازی نیز نشان دهنده تصمیمی متضاد با این تمایل است. در عوض، دولت ازبکستان می توانست پس از آزادسازی های اقتصادی و اصلاحات مقررات تجارت خارجی که پس از روی کار آمدن میرضیائف صورت گرفت، به سمت سیاست های حمایتی بیشتری حرکت کند.

به طور مثال دولت تحت فشار تولیدکنندگان داخلی قصد دارد مقررات جدیدی برای افزایش متوسط عوارض گمرکی بر روی تمامی کالاهای وارداتی (از جمله کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا) و هم چنین کاهش تعداد کالاهای معاف از عوارض گمرکی به اجرا بگذارد. این اقدامات، به جای آن که ازبکستان را به استانداردهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا نزدیک سازد، شکاف ها را گسترش داده و موانع جدیدی را بین طرفین ایجاد خواهد کرد.

فراتر از بحث های تجاری و اقتصادی، عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا تاثیرات و خطرات سیاسی خاصی برای ازبکستان نیز خواهد داشت. چرا که ازبکستان می تواند بیش از پیش تحت سلطه مسکو و سیاست خارجی نسبتا غیرقابل پیش بینی آن قرار بگیرد و در نتیجه گزینه های محدودتری برای دفاع از منافع ملی خود داشته باشد.

حتی اگر صرفاً از منظر تجاری و اقتصادی نیز به این ماجرا نگریسته شود، مقامات ازبکستان با عضویت در این اتحادیه با چالش هایی جدی روبرو خواهند بود، خصوصاً که تولیدکنندگان داخلی هم چنان به دولت برای محدودکردن واردات و حمایت بیشتر از منافع داخلی فشار می آورند.

1. https://kun.uz/en/news/2019/06/22/shavkat-mirziyoyev-comments-on-pros-and-cons-of-uzbekistans-possible-joining-to-eeu
2. https://tn.ai/2060634

انتهای پیام /