گزارش| مشکلات مرزی تاجیکستان و قرقیزستان و افزایش خشونت‌ها

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، مرزها در آسیای مرکزی مدت ها است که به یک مشکل بزرگ تبدیل شده اند. این مرزها در دهه 1920  به عنوان بخشی از تلاش های ملت سازی توسط اتحاد جماهیر شوروی ترسیم شدند و این مرزهای اداری در طول دهه های بعد بارها تغییر کردند. با این حال در زمان شوروی این مرزها تاثیر کمی بر مردمی داشتند که از این مرزها عبور و مرور می کردند.

با این حال، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال جمهوری ها، دولت های منطقه در جریان برنامه های دولت سازی خود دنبال تقویت این مرزها بوده اند و با ایجاد مرزداری ها و کنترل رفت و آمد ها برای مردم محلی که پیش از این بدون مشکل قابل توجهی در میان این مرزها زندگی کرده و عبور و مرور می کردند مشکلات زیادی ایجاد کرده اند.

مشکلات مرزی در هیچ کجا هم چون مناطق مرزی میان تاجیکستان و قرقیزستان نبوده است.

سه عامل اصلی باعث تشدید اوضاع در مرز این دو کشور شده است. اول اینکه منطقه مرزی مشترک به دلیل وجود تعداد زیادی "درون بوم" رسمی و غیر رسمی حالت پیچیده ای دارد، به گونه ای که مردمان یکی از دولت به صورت کامل از سوی ملت دیگر محاصره می باشد.

درون‌بوم سرزمین یا بخشی از یک سرزمین است که کاملاً دربرگرفته قلمروی دولت دیگری است. نکته دوم این که با توجه به جمعیت های فزاینده و اقتصادهای ضعیف، هر دو کشور برای مقابله با گروه های جنایتکار سازمان یافته و هجوم افراطیون اسلام گرا از جنوب و از سمت افغانستان تلاش می کنند. عامل سوم این که تنش های مرزی مشترک به دلیل اختلافات ززبانی و فرهنگی میان دو ملت به سختی حل می شود؛ در یک طرف قرقیزها قرار دارند که به زبان های ترکی تکلم می کنند و در سوی دیگر تاجیک ها قرار دارند که به زبان فارسی سخن می گویند.

با وجود تلاش ها و اقدامات دو کشور برای تحدید مرزهای مشترک پس از پایان جنگ داخلی تاجیکستان در دهه 90 میلادی، تا کنون تنها 53.5 درصد از مرزهای مشترک به طول 520 کیلیومتر از 970 کیلومتر موجود تعیین و مشخص شده است. دو طرف اذعان دارند که 70 منطقه مشکل دار از جمله مناطقی که حالت درون بوم دارند، هنوز تعیین تکلیف نشده است. در نتیجه، مردم محلی بدون توجه به روندهای تکراری که مقامات دو کشور در حال پیگیری آن ها هستند، خودشان زمام امور را در دست گرفته اند.

از سال 2015 به این طرف بیش از 150 حادثه مرزی میان تاجیکستان و قرقیزستان روی داده است. اکثر این حوادث یا پرتاب سنگ بوده یا تغییر نام اماکن. اما از آغاز سال 2019 میلادی، این حوادث به طور فزاینده ای چهره ای خشونت آمیز به خود گرفته است، به گونه ای که هر دو طرف از اسلحه های شکاری استفاده می کنند، بسیاری زخمی شده اند و حتی در یک مورد یک نفر نیز جان خود را از دست داده است.

در آخرین درگیری مرزی که در تاریخ 22 و 23 ژوئیه در برون بوم واروخ اتفاق افتاد، یک نفر کشته و بیش از 30 نفر نیز زخمی شدند. برون‌بوم بخشی از کشور است که از دید جغرافیایی جداشده است و آن را خاکِ دیگری دربرگرفته است.

واروخ دوردست‌ترین جماعت ناحیه اسفره در ولایت سغد تاجیکستان است که از اسفره 40 کیلومتر فاصله دارد. واروخ 23٬121 نفر جمعیت دارد و از برون‌بوم‌های تاجیکستان است. برون‌بوم واروخ در قرقیزستان واقع شده‌است.

در تاریخ 22 ژوئیه مردمان قرقیزتبارِ محلی، جاده ای که برون بوم واروخ را به مرز تاجیکستان متصل می کرد، مسدود کردند. این جاده هنوز مسدود است و از نظر بسیاری از مقامات دو کشور، اوضاع وخیم است. به نظر برخی از کارشناسان، این حادثه در نتیجه نزدیک شدن به انتخابات در قرقیزستان است، چرا که هر گونه اظهار نظر درباره مرزها می تواند در نتیجه آرا تاثیر گذار باشد. بنابر ایت به محض وقوع خشونت ها، دو کشور مقامات ارشد خود را به منطقه اعزام کردند تا اوضاع آرام شود. اما حتی پس از اعلام این که دو دولت گشت های مشترکی را برای برقراری ارامش ایجاد کردند، این نیروها از سوی مردم محلی اخراج شدند و حتی یک نیروی امنیتی نیز زخمی شد.

در تاریخ 26 ژوئیه روسای جمهور دو کشور یعنی امامعلی رحمان و سورونبای جنبکوف به واروخ آمدند و اعلام کردند مذاکرات راجع به تحدید مرزهای مشترک را تسریع خواهند کرد. با این حال، هر دو طرف نتوانستند درباره مساله واروخ که منجر به خشونت ها زیادی شد یا 70 درون بوم و برون بوم مورد مناقشه دیگر به پیشرفتی برسند.

به این ترتیب، دو کشور به جای ارائه راه حل جدید، همان الگوی سابق را اجرا کردند؛ انتظار برای وقوع خشونت، ابراز پشیمانی و در نهایت عدم رسیدگی فوری به مساله. در نتیجه، پیش بینی می شود که خشونت های بیشتری در پیش خواهد بود ، به ویژه آن که اکنون هر دو طرف از سلاح گرم استفاده می کنند و احتمال کشته شدن افراد بیش تر است.

درگیری های واروخ، دومین درگیری مرزی از ابتدای سال 2019 می باشد که منجر به کشته شدن یک نفر شده است. پنج سال پیش، تاجیکستان از قرقیزستان خواست تا یک جاده برای ارتباط مناسب برون بوم واروخ با تاجیکستان ایجاد شود.

در مقابل، دوشنبه اعلام کرد آماده است تا زمینی به همان اندازه را در نقطه مرزی در اختیار قرقیزستان دهد. چنین تغییراتی ممکن است تنش ها را کاهش دهد اما بیشکک به علت حساس بودن تغییرات مرزی خصوصا از زمان تحدید مرزهایش با چین، حتی حاضر نبوده که پیشنهادات تاجیکستان را در نظر بگیرد. دولت قرقیزستان معتقد است که مردمی که تحت تاثیر تغییرات مرزی قرار می گیرند، ممکن است حتی به صورت خشونت آمیز دست به اعتراض بزنند.

نکته ای که باعث پیچیده تر شدن اوضاع می شود این است که تاشکند نیز برون بوم هایی خصوصا در مرز تاجیکستان با استان بادکند قرقیزستان دارد. بادکند همواره استانی پر تنش بوده خصوصا در سال 1999 و 2000 نیروهای دولتی قرقیزستان با هجوم به این شهر نیروهای حزب حرکت اسلامی ازبکستان به رهبری جمعه‌بای نمنگانی را سرکوب کردند.

اگر مرز بین دو کشور مجدداً به گونه ای ترسیم و تعیین شود که کلیه برون بوم ها به یکباره حل و فصل شود، همکاری میان تاجیکستان و قرقیزستان در مسائل مختلف قطعا آسان تر خواهد شد. اما دلیل دیگری وجود دارد که هر دو طرف تمایلی به حرکت در این مسیر ندارند. برخی از گروه های سیاسی در هر دو کشور از مساله برون بوم ها برای دمیدن بر ناسیونالیسم قومی استفاده می کنند. این گروه ها هیچ علاقه ای به راه حل هایی ندارند که سبب تضعیفشان شود.

در نتیجه، علیرغم خشونت ها و فعالیت های روسای جمهور دو کشور، خشونت های بیشتر پیش از هرگونه راه حل سیاسی محتمل است؛ وضعیتی که بیش ترین نفع را برای قاچاقچیان مواد مخدر، شبه نظامیان اسلامگرا و قدرتهای خارجی خواهد داشت.

انتهای پیام /