گزارش| اردوغان٬ شرق فرات و بیانیه آستانه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ دیروز و در جریان مراسم افتتاح بهره‌برداری از بزرگراه استانبول – ازمیر٬ قدرت‌نمایی رئیس جمهور ترکیه٬ جلب توجه کرد و اغلب رسانه‌های ترکیه این جملات اردوغان را تیتر کردند: «وارد عفرین و الباب شدیم و حالا وارد شرق فرات می‌شویم و این موضوع را با آمریکا و روسیه نیز در میان گذاشته‌ایم.»

این در حالی است که ترکیه در روز جمعه هفته گذشته و در پایان دور جدید مذاکرات آستانه٬ بیانیه‌ای را امضا کرده که با ورود غیرقانونی و اشغالگری در تضاد است. اما آیا واقعاً اردوغان همچنان که اعلام کرده٬ نیروهای خود را به شرق فرات می‌فرستد؟

همزمانی معنی‌دار

10 روز پیش٬ جیمز جفری نماینده ویژه ترامپ در امور سوریه در سفری سه روزه به آنکارا با مقامات سیاسی٬ امنیتی و نظامی ترکیه دیدار کرد و پس از بازگشت به واشنگتن در نشست شورای آتلانتیک گفت: «در مورد ایجاد منطقه امن در شمال سوریه با ترکیه به نتیجه نرسیده‌ایم. چرا که تعریف آنان از منطقه امن٬ یک گستره جغرافیایی بسیار عمیق و وسیع است.»

جفری همچنین از مواضع تند ژنرال خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه نیز گلایه کرد. اما دیروز٬ یک هیات نظامی از واشنگتن به آنکارا رفت و ظاهراً قرار است این موضوع٬ فقط توسط نظامیان بررسی شود. اردوغان همزمان با حضور هیات آمریکایی در ترکیه٬ شاخ و شانه کشیده و به دو موضوع مهم اشاره کرد:

1.تا زمانی که آنها (شبه نظامیان وابسته به پ.ک.ک) بخواهند از دور به سوی مواضع و نیروهای ما و همچنین مناطق مسکونی مرزهای ما تیراندازی کنند یا راکت پرتاب شود٬ حملات بی‌امان ما ادامه خواهد داشت.

2.ما قبلاً وارد عفرین و الباب شدیم و حالا وارد شرق فرات می‌شویم و این موضوع را با آمریکا و روسیه نیز در میان گذاشته‌ایم.

در توضیح بند اول می‌توان گفت: احتمالاً اردوغان با بیان این نکته٬ درها را برای مذاکره و چانه‌زنی باز گذاشته است و می‌خواهد به آمریکا‌یی‌ها پیام دهد که اگر کردهای تحت امر پ.ک.ک و تحت حمایت خود را کنترل کنید ما نیازی به حمله نمی‌بینیم.

اردوغان خود نیز به درستی می‌داند که شبه نظامیان تحت امر پ.ک.ک٬ به سوی ترکیه تیراندازی نمی‌کنند اما می‌خواهد با طرح این موضوع٬ به احتمال مداخله در شرق فرات٬ ابعاد حقوقی بدهد.

در عین حال با توجه به اختلافات عمیق ترکیه و آمریکا در مورد اس 400 و اف 35 احتمال این وجود دارد که آنکارا بخواهد از واشنگتن امتیازگیری کند و در قبال آن٬ یا از حمله به شرق فرات صرف نظر کند و یا این که حمله٬ در ابعادی محدود باشد.

اما در مورد بند 2 می‌توان چنین گفت:

الف) اساساً موضوع عفرین و الباب با مسئله شرق فرات تفاوتی جدی دارد. چرا که حمله به عفرین به مثابه قسمتی از سوریه که در آنجا شبه نظامیان کُرد وابسته به پ.ک.ک حضور کمرنگی داشتند و نیز از نواحی غرب فرات و تحت تسلط روسیه بود٬ کار سختی نبود.

اما در شرق فرات و با در نظر گرفتن چند فاکتور مهم از جمله حضور آمریکایی‌ها و ساخت چند پایگاه زمینی و هوایی و حمایت آنها از کردهای وابسته به پ.ک.ک در این منطقه و شمار بالای نیروهای کُرد و عرب سوریه دموکراتیک٬ حمله به شرق فرات دشوارتر خواهد بود و قطعاً چنین عملیاتی به آسانی حمله به عفرین نیست.

از لحاظ جغرافیایی اغلب مناطق شرق فرات دارای دشت‌های مسطحی هستند که ورود یگان‌های زرهی را آسان می‌کند در حالی که در عفرین٬ تپه‌های ماهوری مانع از ورود یگان‌های زرهی شده بود اما در هر حال شمار نفرات انسانی و حضور آمریکا٬ مانع مهمی برای چنین عملیاتی است.

ب) اردوغان قصد دارد در آغاز پاییز پیش رو٬ کنگره حزب عدالت و توسعه را برگزار کرده و تغییرات عمده‌ای در حزب و کابینه بدهد. در چنین شرایطی٬  بازتاب منطقه‌ای و خبری و تاثیرگذاری حمله به شرق فرات بر افکار عمومی و همچنین واکنش کردها ترکیه به این موضوع٬ فاکتورهایی هستند که نمی‌توان ساده از کنار آنها گذشت.

ج) دولت سوریه هنوز هم بابت مساله عفرین٬ به ترکیه معترض است و آن را مصداق اشغال‌گری می‌داند و انجام یک حمله اشغال‌گرانه دیگر٬ بر روند مذاکرات آستانه٬ آتش‌بس ادلب و مذاکرات سطح پایین ترکیه و سوریه٬ تاثیر منفی خواهد گذاشت.

آستانه٬ شرق فرات را چگونه می‌بیند؟

دو بند بیانیه پایانی نشست آستانه نکاتی درج شده که ارتباط مستقیمی با شرق فرات٬ کردهای وابسته به پ.ک.ک و تصمیمات اردوغان دارد.

بندهای 4 و 5 این بیانیه می‌گوید:

بند چهارم: «وضعیت در شمال شرق سوریه را مورد بررسی قرار داده و تاکید کردند که امنیت و ثبات بلند مدت در این منطقه تنها از طریقاحترام به حاکمیت و تمامیت ارضی آن کشور قابل دستیابی است.»

بند پنجم: «در این زمینه،‌ تمامی تلاش‌ها برای ایجاد واقعیت‌های جدید میدانی به بهانه مبارزه با تروریسم از جمله ابتکارات غیرمشروع خودمختاریرا رد کرده، و عزم خود برای مقابله با دستور کارهای جدایی طلبانه با هدف تضعیف حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه و نیز تهدید امنیت ملی کشورهای همسایه را ابراز کردند.»

روسیه٬ ایران٬ ترکیه و خود سوریه با حضور دو مهمان جدید یعنی عراق و لبنان در این دو بند٬ به مواردی اشاره کرده‌اند که اقدامات آمریکا و شبه نظامیان وابسته به پ.ک.ک را در شمال سوریه به چالش می‌کشد و در عین حال ترکیه را نیز بهاحترام به حاکمیت و تمامیت ارضی دعوت می‌کند.

در این دو بند٬ به شکلی هوشمندانه٬ پ.ک.ک به تهدید امنیت ملی ترکیه و عراق متهم شده و با گنجاندن عبارت مهم تمامیت ارضی و احترام به حاکمیت٬ ترکیه نیز به ارتباط با سوریه و استفاده از ابزار مذاکره دعوت شده است.

سوریه چه می‌گوید؟

واقعیت این است که دمشق از رویدادهای شمال سوریه و قدرت گرفتن نهادهای نظامی٬ سیاسی و اجرایی تحت کنترل پ.ک.ک خشنود نیست. اما در عین حال٬ از ترکیه نیز به شدت گله‌مند است.

به همین خاطر بشار الجعفری، نماینده دائم سوریه در سازمان ملل و رئیس هیئت مشارکت کننده دمشق در سیزدهمین دور نشست روند آستانه اعلام کرد: «توافقات آستانه و سوچی بر عقب‌نشینی گروه‌های تروریستی تا عمق 20 کیلومتری و خارج کردن سلاح‌های سنگین و نیمه سنگین از ادلب تأکید دارد. ولی ما ندیدیم که ترکیه، این را به شکل صادقانه و بی‌طرفانه اجرا کند.»

جعفری در مورد شرق فرات نیز گفت: «نه ترکیه و نه آمریکا حق اظهار نظر درباره یک وجب از خاک سوریه را ندارند. آنها با حضور غیرقانونی در سوریه حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل را نقض می‌کنند. دولت سوریه هرگونه درخواست جدایی طلبی از سوی هر طرفی و با هر بهانه‌ای را رد می‌کند، چراکه وحدت ملت سوریه و هماهنگی با دولت آن پایه و اساس مقابله با تروریسم است.»

جعفری همچنین ترکیه را به حمایت از تروریست‌هایی متهم کرده که آثار باستانی شهر اشغال‌ شده عفرین را تاراج کرده‌اند.

توپ در زمین کیست؟

بیانیه نشست اخیر آستانه در مورد شرق فرات و رویدادهای شمال سوریه٬ مواضع روشنی اتخاذ کرده، اما حالا توپ در زمین ترکیه و آمریکا است.

باید دید فرجام رایزنی و چانه زنی‌های ترکیه و آمریکا به کجا می‌کشد. اگر ترکیه بخواهد بی‌توجه به بیانیه آستانه وارد شرق فرات شود٬ در این صورت٬ این اقدام باید در فرجام مذاکرات آنکارا – واشنگتن روشن شود و بنابراین می‌توان گفت: ترکیه در پرونده سوریه همچنان به بازی دوگانه خود ادامه می‌دهد و ظاهراً در همه صفوف٬ زنبیل گذاشته است.

انتهای پیام/