جیره‌بندی‌های ۱۲ ساعته آب مشهد فراموش شدنی نیست
قائم مقام آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: با توجه به پروژه‌های سدسازی که برای ساخته شدن در خراسان رضوی پیشنهاد داده شده بود باید گفت که ما در این استان بیشتر سدها را نساخته‌ایم و بیشتر سدنساز بوده‌ایم تا سدساز.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهد مقدس، خراسان رضوی یکی از استان‌های بسیار پرمخاطره در حوزه آب است و هر ساله به مشکلات آن افزوده می‌شود گرچه میزان بارندگی امسال نسبتا مناسب بوده اما همچنان وضعیت دارای دشواری‌های زیادی است.
خبرنگار خبرگزاری تسنیم در مشهد مقدس گفت‌وگویی با علیرضا طاهری قائم مقام آب منطقه‌ای خراسان رضوی داشته که در آن به برخی از مشکلات تأمین آب استان اشاره شده که مشر وح آن در زیر آمده است.
تسنیم: شما در گفته‌های خود بارها به ضرورت انتقال آب از دریای عمان به استان‌های شرقی کشور به ویژه استان خراسان رضوی تأکید داشته‌اید امکان دارید به عنوان یک مخالف این امر را برای بنده توضیح دهید؟
طاهری: در ابتدا باید این را بگویم حتی اگر حداکثر صرفه‌جویی، حداقل اسراف و بیشترین بهره‌وری را هم داشته باشیم باز هم در افق حدود 15 تا 20 سال آینده آب کم می‌آوریم درست است که این آب بسیار گران است اما برای آن مصرف کشاورزی را مطرح نکرده‌ایم و تنها موارد مطرح شده شرب و صنعت بوده‌اند.
تسنیم: با توجه به اینکه سهم مصرف شرب و صنعت نسبت به کشاورزی بسیار پایین است فکر می‌کنید انتقال در این فاصله توجیه اقتصادی داشته باشد؟
طاهری: بله؛ چراکه حجم آبی که می‌خواهیم انتقال بدهیم هم متناسب با همین امر است بنده هم با شما هم نظر هستم که انتقال آب از دریای عمان برای مصارف کشاورزی به هیچ عنوان منطقی نیست و نباید انجام شود اما اجازه دهید که من از شما سؤالی بپرسم ما هم اکنون در مشهد 457 حلقه چاه آب داریم فرض را بر این بگیرید که دیگر این چاه‌ها آبدهی نداشته باشد شما از من مسئول چه انتظاری دارید؟ آیا انتظار ندارید به هر ترتیب هست نیاز آبی شما را رفع کنم؟
تسنیم: شاید من نتوانستم منظور خود را درست به شما برسانم من نمی‌گویم که مسئولان ما اشتباه می‌کنند می می‌گویم ما مردم اشتباه می‌کنیم به علت نوع مصرف اشتباهی که داریم اما سوال من از شما به عنوان مسئول این است ما چرا بازار آب نداریم یک متر مکعب آی در استانی کم آب مانند خراسان رضوی که آب دارای ارزش بسیاری است حدود 3 تن گندم و 1 تن کاه تولید می‌کند یعنی 4 تن ماده خشک با قدری ضریب خطا در کشورهای دیگر این رقم بسیار بالاتر است چرا ما آب را در اختیار افرادی قرار نمی‌دهیم که می‌توانند تولید ماده غذایی بیشتری داشته باشند اصلا چرا ما باید برای اشتغالزایی روستایی حتما کشاورزی را در نظر بگیریم در منطقه‌ای مانند رشتخوار با این خشکسالی و این میزان از تبخیر و تعرق چرا باید این همه آب صرف اشتغال در بخش کشاورزی شود در حالیکه ظرفیتی مانند معادن در این منطقه وجود دارد چرا ما نباید بازار آبی منطقی با توجه به ارزش واقعی آب داشته باشیم تا خود به خود در مصرف آب صرف جویی شود؟
طاهری: ما هم با نظر شما موافقیم و تا حدودی هم از آن استفاده کرده‌ایم.
تسنیم: چگونه آن را اجرا کرده‌اید چرا آثار آن دیده نمی‌شود؟
طاهری: تصور کنید شما به عنوان یک صنعت‌گر به آب منطقه‌ای مراجعه می‌کنید یا من به عنوان مسئول در آن منطقه مورد نظر شما آب دارم و آن را به شما می‌دهم و یا ندارم و شما باید بروید با هماهنگی، منبع دیگری را خریداری کنید و برای امور مورد نیاز خود از آن استفاده کنید و در واقع این همان بازار آب است.
تسنیم: می‌دانید ایراد این امر چیست در واقع اصلا نمی‌توان به آن گفت بازار آب؛ چراکه ارزش آب در دشت‌های مختلف با هم تفاوت دارد شما در نظر بگیرید در دشت مشهد و خواف ارزش آب یکسان در نظر گرفته می‌شود یک چاه یک چاه است در حالیکه اینگونه نیست بنا به ظرفیت تولید ارزش افزوده آب در هر دشت ارزش ریالی آن باید تفاوت داشته باشد اما این مسئله نه تنها در خراسان رضوی بلکه در تمام کشور اجرا نمی‌شود.
طاهری: البته این مسئله به این صورت که شما می‌گویید نیست ما 34 دشت در خراسان رضوی و شما اگر بخواهید صنعتی را دریک دشت راه‌اندازی کنید باید یک چاه در همان دشت را کاندید کنید اگر چاه دارای پروانه باشد و باقی شرایط را هم داشته باشد؛ می‌توانید فعالیت خود را آغاز کنید؛ اصلا اصل ایده تعادل بخشی به دشت‌ها بر اساس همین گذاشته شده که ارزش آب با توجه به ارزش افزوده تولید شده و میزان دسترسی تفاوت دارد و با توجه به همین مبنا حد کجاز تعیین شده برای دشت‌های مختلف برداشت برای دشت‌های مختلف استان فرق دارد.
تسنیم: و شما هم این را تصدیق می‌کنید که هیچ دشتی در استان نیست که اضافه برداشت نداشته باشد؛ درست است؟
طاهری: در استان اکثرا همه اضافه برداشت دارند متأسفانه اما با کنتورهایی که ما قرار داده‌ایم روند اضافه برداشت در حال کاهش است و من می‌توانم این قول را به شما بدهم که در حدود 2 تا 3 سال دیگر اضافه برداشت ما در دشت‌ها به صفر برسد.
یک مثال ساده بزنم سابق بر این گله‌های گوسفند از چاه‌ها آب می‌خوردند اما حالا چاه‌دارها اجارزه این امر را به آنها نمی‌دهند چراکه سهمیه مشخصی برای آنها تعیین شده و میل دارند برای کار خود این میزان را مصرف کنند.
البته درست این است که کشاورزان در این بین گلایه‌هایی دارند اما باید این را پذیرفت که کنار گذاشتن عادات قدیمی به طور کل بسیار سخت است ولی با توجه به وضعیت اضطراری موجود باید برای بهبود وضعیت از همه ظرفیت‌ها استفاده کرد.
ما باید بتوانیم بهره‌وری را بالا برده و مصرف را کم کنیم و روش آن هم استفاده از تجهیزات جدید است در حوزه کشاورزی گفته می‌شود که توسعه گلخانه‌ها می‌تواند مصرف آب را کاهش دهد و تولید را بالا ببرد و همچنین اشتغال را افزایش دهد.
تسنیم: شما برای اصلاح عادات قدیمی ما در حوزه مصرف چه کارهایی انجام داده‌اید؟
طاهری: سابق بر این میزان مصرف آب در خراسان رضوی 250 لیتر در روزط به ازای هر نفر بود ما با استفاده از طرح همیاران آب آن را به 220 لیتر رساندیم مصوب وزارت نیرو برای مصرف سرانه 208 لیتر است و قصد ما این است که ما آن را به 180 لیتر برسانیم البته این میزان در کشررهای مختلف بسیار متفاوت است.
تسنیم: سؤال دیگری می‌خواهم از شما بپرسم در مورد سدسازی؛ استان خراسان رضوی استانی است که میزان تبخیر و تعرق 7 به یک است یعنی یعنی بیشتر بارندگی ما تبخیر می‌شود فکر نمی‌کنید در این استان ساختن سد کاری غیرمنطقی است؟
طاهری: به علت اینکه من از نزدیک در ساخت بسیاری از این سدها بوده‌ام باید این را به شما تأکید کنم که ما بیشتر اینکه سدساز بوده باشیم سدنساز بوده‌ایم یعنی چیزی که همین حالا تازه به زبان می‌آورند 20 تا 25 سال پیش اساتید ما در آب منطقه‌ای به ما می‌گفتند در هنگام احداث سد باید دقت داشته باشیم که هم اثرات بالادست و هم اثرات پایین‌دست سدسازی را ما مطالعه کنیم و ما حتی برای ساخت تعداد زیادی از سدها مطالعات ژئوتکنیک داشتیم که مطالعات بسیار گران قیمتی هستند و در انتها به این نتیجه رسیدیم که این سدها را نسازیم ازغند توبت حیدریه، فریزی، فاروج، ماه نسا، و چندین مثال دیگر نمونه‌هایی از آنها هستند به عبارت دیگر سدهایی که نساخته‌ایم از آنهایی که ساخته‌ایم بسیار بیشتر است.
ما باید با توجه به علم برنامه‌زیری آب برای سدسازی اقدام کنیم و از آبهای پشت سدها تا قبل از گرمای شدی و به‌وجود آمدن تبخیر زیاد استفاده کنیم تا چاه‌ها بتوانند استراحت لازم را داشته باشند.
تسنیم: اجرای قانون توزیع عادلانه آب در خراسان رضوی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
طاهری: نه تنها این قانون بلکه همه امور بشر نسبی است، ما از این نارحت نمیشویم که انتقادهایی به ما وارد شود اما همه باید این را بندانند فرزندان ما برای اجرای این قانون زخمی شده و جان خود را از دست داده‌اند؛ در مقاطعی حتی برخی از مجموعه‌ها می‌خواستند جلوی اجرای قانون را بگیرند از جمله در سال 85؛ احتمالا نمی‌دانم شما در سال 85 شما جیره‌بندی بزرگ مشهد را به خاطر دارید که در مشهد مردم 12 ساعت آب نداشتند اینها را به خاطر بیاورید و بعد خود را به جای ما بگذارید و آزادی عمل ما را در نظر بگیرید اما این را بدانید اگر یک چاه در غرب مشهد هم اکنون قیمت بسیار بالایی دارد به این علت است که از آن محافظت شده و این یعنی که قانون توزیع عادلانه آب اجرای مناسبی داشته است.
تسنیم: شاید باید به جای اینکه عرضه را افزایش بدهید فرهنگ تقاضای محدود را گسترش دهید این همه مصرف آب تصفیه شده در یک شهر عجیب نیست و یا مواردی مانند آبیاری باغات با آب شهری و یا دادن آب روستایی تصفیه شده به دام‌ها میزان تقاضا را افزایش داده و مزید بر علت شده و به نظر می‌رسد که شما باید از این گونه موارد پیشگیری کنید.
طاهری: نمی‌توانیم؛ آیا شما می‌توانید به من قول دهید که شهر مشهد دیگر از این بزرگ‌تر نشود؟ اما من می‌خواهم به شما بگویم اگر بازار آب را اجرا کرده، مصرف را کنترل کنیم، باغات دیگر با آب شرب آبیاری نشوند و هزار مورد دیگر باز هم در چندین سال آینده آبی از دل زمین برای ما بیرون نمی‌آید؛ آن روز شما می‌گویید ما به شما تمام این پیشنهادات را دادیم اما در نهایت شما مسئول بودید و شما باید کار خود را می‌کردید و درست هم می‌گویید.
شما به بیرجند و سیستان و بلوچستان و سایر شهرهای جنوب شرقی رفته‌اید و دیده‌اید با چه سختی زندگی می‌کنند تصور می‌کنید که ما و زائران امام رضا (ع) با آنها فاصله‌ای داریم؟ ممکن است به ما بگویند مافیای آب اما اگر آبرسانی به این افراد مافیا است ما به این مافیا بودن افتخار می‌کنیم.
ما در سد دوستی 13 نفر کشته دادیم و همه مردم از آن استفاده می‌کنند ما سال 87 آب آن را به مشهد آوردیم و اولین جیره‌بندی بزرگ مشهد سال 83 بود برخی ما را متهم می‌کنند که سد دوستی را نباید می‌ساختیم پس ما باید چه کار میکردیم، این سد به اندازه 300 حلقه چاه به مشهد کمک می‌کند.
ما باید این را قبول کنیم که هم اکنون کشور ما 86 میلیون نفر جمعیت دارد و باید برخی از کارها را برای آبرسانی به این جمعیت انجام دهیم که شاید به نظر برخی اشتباه باشند.
ما نسبت به امکاناتی که داشته‌ایم سعی کرده‌ایم که قانون توزیع عادلانه آب را اجرا کنیم و تا حدود زیادی موفق بوده‌ایم اما نمی‌گوییم که صد درصد هم توانسته‌ایم آن را اجرا کنیم.
گفت‌وگو از شهرزاد حسینی قهستانی
انتهای پیام/ ت
