گزارش| دلایل و پیامدهای بیکاری در قزاقستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، مرکز آسیای مرکزی برای گزارش های تحلیلی در گزارشی به بررسی دلایل و پیامدهای بیکاری در قزاقستان پرداخته است. یکی از اصلی ترین عواملی که هنگام تدوین راهبردهای توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها در نظر گرفته می شود، جمعیت توانمند اشتغال است. بر اساس آمار کمیته آمار وزارت اقتصاد قزاقستان در سال 2018 جمعیت شاغل در این کشور 8.7 میلیون نفر و جمعیت بیکاران نیز 444 هزار نفر بوده است.

در ادبیات اقتصادی تعاریف زیادی در مورد بیکاری در بازار کار ارائه شده است. طبق تعریف سازمان بین المللی کار، افراد بیکار کسانی هستند که 15 سال یا بیش تر داشته، از نظر اقتصادی فعال هستند، به دنبال شغل بوده و آماده شروع به کار هستند اما شغلی ندارند. کودکان و افراد مسن از آن جهت که قادر به انجام کار نیستند، جزو جمعیت فعال به حساب نمی‌آیند. زنان خانه‌دار و دانشجویان اگر جویای کار نباشند، و حتی کسانی که با وجود منبع در آمد کافی مشغول به انجام کاری نیستند نیز، جزو جمعیت فعال شمرده نمی‌شوند. اشتغال و بیکاری اصلی ترین ویژگی های بازار کار هستند. نظریه های مختلفی وجود دارد که دلایل و ماهیت بیکاری را توضیح می دهد. از این نظر، مشکل افزایش بیکاری به روش ها و رویکردهای جدیدی برای حل آن نیاز دارد. بنابراین، در بازار کار انواع بیکاری وجود دارد. یکی از گسترده ترین انواع عدم اشتغال، بیکاری طبیعی (اصطکاکی و ساختاری) و بیکاری چرخه ای-فصلی است.

در قزاقستان انواع بیکاری از جمله بیکاری طبیعی و چرخه ای وجود دارد. به دلیل عدم تطابق تقاضا برای یک تخصص در بازار کار این کشور، متقاضیان فرصتی برای یافتن شغل ندارند. تقاضاهای فصلی نیز در بخش های ساخت و ساز و کشاورزی نیز قابل توجه است. در سال 2018، نرخ بیکاری در قزاقستان 4.9 درصد اعلام شده است. تجریه و تحلیل شاخص ها نشان دهنده کاهش سالانه نرخ بیکاری در این کشور است. به طور کلی در بازه سال های 2001 تا 2018، بیش ترین جهش بیکاری در سال 2001 با 10.4 درصد بود. در سال 2017 این شاخص به 7.3 درصد کاهش یافت. در سال های 2008 و 2009 نیز تعداد نسبی بیکاران رقم 6.6 درصد را نشان داد. بنابراین ، طی 17 سال گذشته در قزاقستان افزایش نرخ بیکاری مشاهده نشده است، به جز سال 2015 که نرخ بیکاری به نسبت سال قبلش 0.01 درصد افزایش داشت.

از نظر منطقه ای و محلی وضعیت جمعیت بیکار بدین شرح است: بالاترین نرخ بیکاری رد سال 2018 در جنوب این کشور در استان های آلماتی، شیمکند و ترکستان با 5.2 درصد بوده است. این مناطق دچار مازاد نیروی کار هستند و در آن ها خوداشتغالی گسترده بوده و سطح آموزش جمعیت بیکار نیز با نیاز کارفرمایان مطابقت ندارد. در عین حال، نرخ بیکاری در غرب قزاقستان در مناطق آتیراو و مین قشلاق 4.6 درصد و در منطقه قزاقستان شمالی نیز 4.5 درصد ثبت شد. تولید نفت و ساخت ماشین آلات نفتی و گازی عمدتا در این مناطق صورت می گیرد. در همین ارتباط، این مناطق یکی از مقاصد اصلی جذب سرمایه های خارجی و داخلی است که بخش اصلی آن نیز مربوط به صنایع نفت و گاز است.

علاوه بر این، در سال های 2010 تا 2017 بیش از 309 هزار کارگر ماهر از خارج از کشور به جمهوری قزاقستان جذب شده اند تا در پروژه های بزرگ بین المللی در صنعت ساختمان، معدن و تولید مشغول به کار شوند. علاوه بر این، جریان اصلی کارگران خارجی از چین وارد این کشور می شود. این امر به دلیل ساخت بزرگراه «اروپای غربی - چین غربی» است. علاوه بر این، در ساختار سرمایه گذاری مستقیم در بین کشورهای آسیایی در قزاقستان، سهم اصلی به چین تعلق دارد. 73 درصد از کارگران خارجی در مناطق آتیراو، نور سلطان، آلماتی و مین قشلاق مشغول به کار هستند.

توسعه اقتصادی مناطق قزاقستان به منابع طبیعی موجود و شرایط آب و هوایی منطقه بستگی دارد که به نوبه خود تأثیر قابل توجهی در سطح اشتغال و بیکاری گذاشته است. به عنوان مثال، قبل از شروع اصلاحات اقتصادی در مقیاس بزرگ در این کشور، هر منطقه دارای تخصص ویژه تری برای تولید بود. به عنوان مثال صنعت، معادن زغال سنگ و صنعت متالورژی در شمال و مرکز قزاقستان و صنایع شیمیایی سبک و کالاهای مصرفی در جنوب متمرکز بودند.

از نظر محل سکونت، سهم اصلی جمعیت بیکاران قزاقستان با 58 درصد در شهرها زندگی می کنند و 42 درصد باقی مانده نیز ساکن روستاها هستند. باید توجه داشت که نیروی کار شهری از سال 2010 به 742.3 هزار نفر افزایش یافته و 57 درصد از کل جمعیت فعال اقتصادی را تشکیل می دهد. در عین حال، نیروی کار روستایی در طی 8 سال اخیر به 183.6 هزار نفر یا 4.5 درصد کاهش یافته است. به عبارت دیگر، فرایندهای شهرنشینی در قزاقستان با رشد نیروی کار در شهرها به دلیل افزایش جریان مهاجرت روستایی و همچنین افزایش تعداد بیکاران در ساختار جمعیت شهری همراه بوده است.

از نظر جنسیت، در سال 2018 نسبت مردان در تعداد کل بیکاران 45 درصد (198500 نفر) و  زنان 55 درصد (243100 نفر) بود. علاوه بر این، نسبت جوانان بین 15 تا 28 سال به کل جمعیت قزاقستان 19 درصد بود. نرخ بیکاری این جوانان در این زده سنی نیز  در حدود 8/3 درصد بود. با این حال بیش ترین معیت بیکار را افراد با سن 29 تا 34 سال تشکیل می دهند و با 122900 نفر 28 درصد از کل بیکاران را شامل می شوند. در بین جمعیت بیکار ، 71 درصد دارای تحصیلات در موسسات آموزش عالی و فنی و حرفه ای هستند. 26 درصد دارای تحصیلات متوسطه و 2/2 درصد نیز آموزش عالی را انجام نداده اند. علاوه بر این، 26 درصد دارای آموزش عالی، 2.2 درصد آموزش عالی ناقص، 45 درصد آموزش متوسطه و ابتدایی و 27 درصد نیز  تحصیلات متوسطه هستند.

بر اساس نتایج مطالعه انجام شده توسط وزارت کار و حمایت اجتماعی جمهوری قزاقستان، از نظر جنسیت، زنان به نسبت مردان بیشتر تمایل دارند که حرفه ای را انجام دهند که در آن زمینه آموزش دیده اند. در نتیجه علی رغم برتری کلی نسبت مردان شاغل به زنان، تعداد شاغلان متخصص در میان زندان و مردان تقریبا در یک سطح است. علاوه بر این، متخصصانی که دارای تحصیلات عالی هستند به نسبت فاغ التحصیلان موسسات فنی و حرفه ای، بیش تر به کارهای مرتبط با تحصیلاتشان مشغول هستند.

دلایل شخصی و عمومی بیکاری

به گفته کمیته آمار وزارت اقتصاد قزاقستان، عوامل بسیاری در دشواری یافتن شغل یا دلایل بیکاری تاثیر می گذارد. خود اخراجی (23 درصد)، عدم وجود فرصت برای یافتن شغل (22.5 درصد) و دلایل خانوادگی (11 درصد)، از دلایل مهم بیکاری در قزاقستان می باشد. در مناطق مختلف سهم این دلایل متفاوت می باشد. به عنوان مثال در مناطق شمالی افراد به دلیل تمایل برای مهاجرت به خارج از کشور، با تصمیم شخصی محل کار خود را ترک می کنند. مقاصد اصلی برای کارگران قزاقستانی در خارج کشور، کشورهای روسیه، اوکراین، آلمان و ایالات متحده هستند.

بنابراین، هر منطقه قزاقستان دارای بازار کار منحصر به فردی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله ساختار بخش اقتصادی، تراکم جمعیت، فرآیندهای مهاجرت، سطح آموزش حرفه ای، فعالیت بنگاه ها، فعالیت بخش دولتی و غیره توسعه یافته است. امروز سیستم آموزشی قزاقستان سطح کافی از آموزش جوانان را برای بازار کار فراهم نمی کند. از این رو عدم تعادل قابل توجه بین تقاضا و عرضه نیروی کار وجود دارد. در قزاقستان، جوانان تمایل به مهاجرت با هدف تحصیل در خارج از کشور و در آینده ماندن در آنجا برای اقامت دائم دارند. به علاوه، گرایش بالایی برای مهاجرت جوانان از روستا به شهر وجود دارد.

در مقایسه با سال 2010، تعداد مهاجران این کشور 42 درصد افزایش یافته است. در سال 2017 حدود 37.7 هزار نفر این کشور را ترک کردند. از این رو امروزه بازار کار قزاقستان با کمبود کارکنان فنی روبرو است و نیروی کار متخصص خارجی به عنوان یک راه حل موقت برای رفع نیازهای بنگاه ها در این کشور مورد استفاده قرار می گیرد.

در اوایل دهه 90 میلادی اولین نیاز به نیروی کار خارجی در قزاقستان در دوره تحول به وجود آمد. با این حال ، برای سال های 2014 تا 2017 تعداد کارگران مهاجر عمدتا کاهش یافت. بحران اقتصادی سال 2014 تأثیری دائمی در جذب کارگران خارجی داشت و از نیمه دوم سال 2015 ، تقاضا برای متخصصان خارجی کاهش یافت. در نتیجه، امروز در این کشور تمایل به جایگزینی مهاجران گران قیمت از اروپا و آمریکا با نیروی کار نسبتاً ارزان از آسیا و خاورمیانه وجود دارد.

ناظران دلایل اصلی بیکاری در بین جوانان قزاقستانی را فقدان سیستمی برای توزیع فارغ التحصیلان دانشگاهی در موقعیت های شغلی متناسب با تخصص های آن ها و هم چنین تفاوت تخص های مورد نیاز بازار کار با تخصص های فارغ التحصیلان دانشگاهی می دانند. از این رو دولت قزاقستان در حال اجرای برنامه ای برای توسعه اشتغال تولیدی و کارآفرینی انبوه برای سالهای 2017-2021 است.

انتهای پیام/