هنرهای سنتی استان فارس؛ ظرفیتی نهفته برای رونق اقتصادی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، عشق به هماهنگی و نظم هزاران رشته تنیده در هم زندگیش را تغییر داد، مهرانگیز عسکری یکی از هزاران دختری است که در روستای «بلمینی» در استان فارس جهیزیه خود را با فروش قالیچه و گلیم به دست آورده است. از کشورهای مختلف جهان سفارش می‌گیرد تا دست‌بافته‌هایی در ابعاد مورد نظر اما با نقش و نگار ایرانی برایشان ببافد.

گر چه در یک خانه ساده روستایی زندگی می‌کند اما خانه پدری او مرکز رونق‌دهی به اقتصاد هزاران خانوار است. وی می‌گوید: به شدت از زندگی لذت می‌برد، از کودکی و پابه‌پای سال‌های تحصیلی‌اش در روستاهای مجاور توانسته است سنتی کهن را به ارث ببرد تا بتواند بر تار و پود فرش، اجزای عرش را به تصویر بکشد.

مهرانگیز هر روز ساعت‌ها از روزش را مقابل دار قالی به سر می‌برد، حرکت دست‌هایش در تار و پودهای دار قالی به نوعی تداعی‌گر هارمونی طبیعت است. او با وجود اینکه تحصیلات آکادمیک خود را نیز در رشته هنرهای سنتی به پایان رسانده، وقتی در مقابل دسته‌ای از نخ‌های پشمی عمودی و افقی می‌نشیند و به کارش مشغول می‌شود چنان در کار خود غرق می‌شود که زیستن در لحظه مصداق بارز حال و هوای او است. 

مهرانگیز اما این روزها سرگرم آموزش است و نیمی از زمان خود را در حیاط مسجد روستایشان سپری می‌کند. وی در گفت‌وگو با تسنیم می‌گوید: از سن 18 سالگی وقتی دیدم اغلب همسن و سالانم از وضعیت بیکاری گلایه‌مند هستند، این پرسش در ذهنم مطرح شد که اگر شغلی وجود ندارد چرا خودم نتوانم با مهارتی که سینه به سینه به من رسیده است یک نظام نوین خوداشتغالی بنیاد کنم و بتوانم با آن پول دربیاورم؟!

درآمدزایی دختر جوان برای 50 خانوار 

مهرانگیز که هم‌اکنون 26 سال دارد، می‌گوید: در طول 8 سال اخیر نه تنها توانسته‌ام اقتصاد خانواده‌ام را بهبود ببخشم بلکه با آموزش مدیریت فروش دستبافته‌ها به برخی از زنان روستا، توانسته‌ام وضعیت معیشتی حدود 50 خانوار را ارتقا دهم که همین امر سبب شده است که برخی از خانواده‌هایی که از روستایمان به شیراز مهاجرت کرده بودند، دوباره برگردند و با کار کردن در این راه سطح رضایت از  زندگی خود را ده‌ها برابر کنند.

این کارآفرین جوان به خبرنگار تسنیم می‌گوید: برخی از زنانی که در روستایشان به این کار مشغول شده‌اند، درآمدی بین 1 میلیون تا 4 میلیون در ماه دارند. در چند سال اخیر این بهبود وضعیت معیشتی سبب ارتقا سطح بهداشت، فرهنگ و آموزش در روستا شده است.

خانم عسکری معتقد است برای برون رفت از زیربار تحریم‌هایی که بر ایران اعمال شده است، باید فرهنگ‌سازی کرد تا با بهره‌وری اقتصاد خانگی هم هنرهای ایران را احیا کرد و هم رونق مالی را در خانه‌ها پررنگ کرد. البته این دختر جوان تنها کسی نیست که بر لزوم «فرهنگ‌ خوداشتغالی با هنرهای سنتی» تاکید دارد.

خوداشتغالی و درآمدزایی با هنر تذهیب

یکی دیگر از هنرمندان استان فارس که در شاخه‌ای دیگر از هنرهای سنتی ایران فعالیت دارد نیز چنین باوری دارد. کیلومترها آن‌طرف‌تر از این روستا و در قلب شهر صدرا یکی از شناخته‌شده‌ترین اساتید هنر تذهیب و نگارگری با تغییر کاربری هنر تذهیب توانسته است نوعی منحصربه‌فرد از نقوش طراحی شده بر لباس را ابداع کند که همین امر موجب شده تعدادی از کارآموزان او فرصتی را برای خوداشتغالی در این زمینه به دست آورند.

این تذهیب‌گر خلاق و نوگرا، حمیدرضا رفعتی نام دارد. سابقه فعالیت هنری در شهرداری شیراز‌، ترسیم نگارگری و نقاشی‌های سنتی ایران بر روی دیوارهای شهر شیراز و مهم‌تر از همه همکاری با کمیساریای عالی سازمان ملل تنها بخش اندکی از کارنامه حرفه‌ای او است.

وی این روزها بیشتر وقت خود را به کار کردن در آموزشگاه هنرهای تجسمی خود اختصاص داده است و علاوه بر تربیت بسیاری از هنرآموزان در سنین مختلف، آثار بدیعی در زمینه تذهیب، نگارگری، کاشی‌های تزئینی و لباس‌های منقوش به هنرهای ایرانی پدید آورده است.

رفعتی درباره ظرفیت‌های درآمدزایی از طریق هنرهای سنتی ایرانی به خبرنگار تسنیم می‌گوید: یک ورق مقوا، مقداری رنگ و چند قلم‌مو تنها چیزهایی هستند که یک تذهیب‌گر نیاز دارد تا بتواند هجم زیادی از سرمایه را وارد کشور کند. با این حال آنچه که این امر مهم را محقق می‌کند، لزوم حمایت نهادها و ادارات متولی فرهنگ و هنر است.

وی در همین رابطه ادامه می‌دهد: ما در کارگاه تولیدی خودمان با آموزش هنر ایرانی «میناکاری» توانستیم ظرفیت فوق‌العاده صنایع دستی برای درآمدزایی را بار دیگر اثبات کنیم، اما حمایت‌های دولتی را نباید دست کم گرفت چراکه فرهنگ‌سازی در میان مردم برای بهره‌گیری هرچه بیشتر از هنرهای اصیل ایرانی حداقل کاری است که مسئولان دولتی برای حمایت از ما می‌توانند انجام دهند.

رفعتی معتقد است که «آموزش و پرورش»، «میراث فرهنگی» و دیگر سازمان‌ها و وزارتخانه‌های کشور اگر بتوانند در رسانه‌ها و نظام‌های آموزشی عموم مردم را با داشته‌های فرهنگیمان بیش از پیش آشنا کنند می‌توانند زمینه‌ساز فرصتی شغلی برای هزاران جوان جویای کار ایرانی باشند.

تاکید دیگر فعالان فرهنگی استان فارس در مورد لزوم بسترسازی برای اشتغال و همچنین تاکید آن‌ها بر فرهنگ‌سازی برای شناخته‌تر شدن هنرهای سنتی ایران، خبرنگار تسنیم را بر آن داشت تا به اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس برود و با همت محمدی، مسئول امور فرهنگی این اداره در این رابطه به گفت‌وگو بپردازد.

حمایت از هنرمندان هنرهای سنتی 

‌محمدی در ابتدای این گفت‌وگو بیان کرد: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس با توجه به رسالت‌هایی که در حوزه‌های مختلف حاکمیتی دارد در بحث ایجاد اشتغال و فرهنگ‌سازی برای آشنایی مردم با  هنرهای سنتی کشور قدم‌های بسیار مؤثری برداشته است، که البته باید به این مهم اذعان داشت که ظرفیت‌های استان فارس بیش از این را می‌طلبد و آنچه که تا کنون انجام شده گام‌های ابتدایی بوده است. البته برنامه‌هایی را نیز پیش رو داریم که بی‌شک تاثیر مهمی در این زمینه دارد. 

وی با اشاره به اینکه تاکنون فعالیت‌های اداره کل میراث فرهنگی استان فارس نقش مؤثری در آشنایی مردم جهان با هنرهای سنتی استان فارس داشته است، اظهار داشت: یک بخش از این کارها فعالیت‌های فرهنگی بوده است و بخش دیگر وظایف حاکمیتی  که باید انجام می‌شد مثلا هر ساله نزدیک به 55 هزار نسخه نقشه و کتابچه در حوزه معرفی میراث فرهنگی فارس چاپ می کنیم.

به گفته مسئول امور فرهنگی اداره میراث فرهنگی استان بخشی از میراث فرهنگی ما ملموس است و بخشی دیگر از آن میراث ناملموس است که صنایع دستی و هنرهای سنتی در آن بخش جای دارد. این میراث ناملموس تجاربی است که نسل به نسل از هنرمندان گذشته سینه به سینه منتقل شده است و بیشتر تجربی است که ما در این کتابچه‌ها به معرفی اجمالی آن اقدام کرده‌ایم. این چنین فعالیت‌هایی نقش مهمی در ورود سرمایه به ایران داشته است.

محمدی در ادامه گفت: یکی دیگر از کارهایی که ما در راستای حمایت مالی از هنرمندان صنایع دستی استان انجام می‌دهیم این است که میراث ناملموسمان را در رسانه‌ها معرفی کنیم. هدفمان هم کمک به جامعه بزرگ صنعتگران فارس است که بیشتر آن ها با مقوله تبلیغ آشنایی ندارند.

وی در همین رابطه افزود: ما سالانه در حدود 200 یا 300 مورد اخبار مربوط به صنایع دستی را چه در قالب خبر و چه در قالب کلیپ‌هایی با اندازه‌های کم و جذاب می‌سازیم و در فضای مجازی منتشر می‌کنیم. علاوه بر همه این‌ها، سالانه نزدیک به 500 هزار نسخه نقشه چاپ می‌کنیم که در تمام آن ها وقتی شیراز یا دیگر شهرستان های استان فارس را معرفی می‌کنیم یک بخش اساسی از اطلاعات موجود در این نقشه ها معرفی صنایع دستی بومی آن شهرستان‌ها است. به عنوان مثال اگر کسی وارد شهرستان فیروزآباد بشود با در دست داشتن این نقشه‌ها با انواع دستبافته های فیروزآباد آشنا می‌شود.

محمدی در ادامه گفت‌وگویش با خبرنگار تسنیم بیان کرد: طبیعتا این اقلام فرهنگی و تبلیغاتی وقتی در اختیار خانواده‌ای 2 تا 4 نفره قرار بگیرد خود به خود یک پیام دارد و آن ارزش هنر این مرز و بوم و حمایت حداکثری از آن است.

ثبت شیراز به عنوان شهر جهانی صنایع دستی 

مسئول امور فرهنگی اداره میراث فرهنگی استان فارس افزود: ظرف دو ماه آینده یک گروه بسیار قوی از هنرمندان صنایع دستی استان فارس به کشور عمان اعزام می‌شوند که این امر نقش مهمی در اقتصاد هنرهای سنتی در استان دارد. همچنین سالانه تعدادی از هنرمندان صنایع دستی استان فارس با حمایت اداره کل میراث فرهنگی استان به کشورهای خارجی فرستاده می‌شوند تا داشته‌های فرهنگیمان را به سراسر جهان معرفی کنند.

وی وعده داد:  تا پایان سال جاری میلادی شیراز به عنوان شهر جهانی صنایع دستی از سوی سازمان یونسکو و سازمان جهانی صنایع دستی معرفی شود که همین انتخاب نقش مهمی در ارتقا سطح فروش آثار هنری و رونق اقتصادی هنرمندان هنرهای سنتی دارد. 

محمدی در پایان حمایت و هم‌فکری دیگر نهادها و ادارات مانند شهرداری شیراز را مهم برشمرد و گفت: بی‌شک آنچه که برای رونق اقتصادی جوانان استان و ایجاد اشتغال در میان آن‌ها بسیار حائظ اهمیت است هم فکری دیگر ارگان‌ها و نهادهای دولتی و حتی بخش خصوصی با اداره میراث فرهنگی است.

به گزارش تسنیم استان فارس با دارا بودن فرهنگی بسیار قدیمی در زمینه فروش آثار هنری، از دیرباز تا کنون نقش مهمی را در معرفی فرهنگ ایران داشته است.

گزارش از سعید دهقانی 

انتهای پیام/ش