به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری تسنیم، محمدباقر حکیم کارشناس مسائل عراق در نشست بررسی تحولات منطقه که بههمت دفتر بینالملل و جهان اسلام بسیج دانشجویی دانشگاه تهران برگزار شد درباره اعتراضات اخیر در عراق و مسائل مربوط به آن گفت: اتفاقاتی که در یک اکتبر افتاد از قبل قابل پیشبینی بود. آقای خزعلی رهبر گروه "عصائب اهل حق " مدتی قبل، اتفاقات و تظاهراتی را که در بغداد و در استانهای جنوبی عراق شاهد بودیم پیشبینی کرده بودند.
وی افزود: در فضای مجازی صحبت از تظاهرات در یک اکتبر بود. البته من نظر شخصی خودم را میگویم و هر کس نظر خودش را دارد. دادهها این را نشان میدهد که شبکههای اجتماعی یک ماه یا یک ماه و نیم قبل از تظاهرات، سالروز تشکیل دولت عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق را که یک اکتبر باشد بهعنوان تظاهرات و مطالبهگری در برابر حکومت انتخاب کرده بودند.
حکیم تأکید کرد: شاید این قضیه، نمیخواهم بگویم صد در صد ولی در درصد بالایی ارتباط کمتری به اربعین داشته باشد. من بعضاً رسانهها را دیدم که گفتند "دوباره اربعین شد و اینها تظاهرات راهانداختند که نگاهها را منحرف کنند."، پس این قضیه تظاهرات در یک اکتبر تقریباً سی و پنج یا چهل روز قبل پیشبینی شده بود و در فضای مجازی زمینههایش آغاز شده بود.
وی با طرح این سؤال که؛ "چه اتفاقاتی افتاد که این جریان را تقویت کرد؟" گفت: یک جریان باعث شد که مردم یا قشر خاکستری نسبت به خروج بیشتر رغبت کنند و بیایند و فعالیت کنند. سه مورد بود که بهنظر من تأثیرگذار بود؛ یکی برخورد نیروهای نظامی یا حکومت عراق با حاشیهنشینها بود، کسانی که بهصورت غیرقانونی در مکانهایی در عراق سکونت کرده بودند و حکومت تصمیم گرفت با اینها برخورد کند، خانههایشان را خراب کند، بدون اینکه جایگزین مناسبی برایشان داشته باشد.
حکیم اضافه کرد: انتشار اینگونه تصاویر و فیلمها باعث شد احساسات مردم خدشهدار شود. بعد از مدت کمی مرجعیت واکنش نشان داد و این قضیه متوقف شد، این یکی از دلایلی بود که در شبکههای اجتماعی مردم با آن همراه شدند.
کارشناس مسائل عراق یادآور شد: مطلب دوم تظاهراتهای مستمر فارغ التحصیلان عراقی بود. بهدلیل اینکه در کشور عراق صنعت بسیار کم است، کشاورزی بسیار کم است و گزینه موجود برای محصلان، استخدام در دولت است. فارغالتحصیلان تقریباً از سال 2013 تظاهراتهایی را ایجاد کرده بودند که "ما بهدنبال استخدام در بدنه حکومت هستیم". دولت هم میگوید "بهدلیل کسری بودجه نیازمند استخدام نیستم".
وی افزود: این فارغالتحصیلان تظاهرات مستمری را انجام میدادند تا در نهایت برخوردی بین دولت و متظاهرین ایجاد شد. پاشیدن آب گرم روی متظاهرین و برخوردی که بین اینها شد، باعث شد که مردم در فضای مجازی یک همراهی با اینها و علیه حکومت پیدا کنند. نکته سوم که باعث شد در فضای مجازی قبل از تظاهرات مردم واکنش نشان دهند، برکناری آقای عبدالوهاب ساعدی بود که یکی از فرماندهان دستگاه مبارزه با تروریسم بود.
حکیم تصریح کرد: شاید عبدالوهاب ساعدی در جنگ از کسانی بوده که رسانه روی او تمرکز خاصی داشت، همیشه در آزادسازی و در جنگهایی که بر ضد داعش داشتند ایشان حضور داشت، نقش داشت و رسانه هم تمرکز خاصی بهروی این فرمانده داشت، بهطوری که عبدالوهاب ساعدی بهعنوان یک نماد در کشور عراق محسوب میشد. زمانی که دستور برکناری آقای ساعدی صادر شد باز میبینیم که یک جنبش در فضای مجازی ضدحکومت ایجاد میشود که "شما چرا آقای عبدالوهاب ساعدی را برکنار کردید؟".
وی گفت: این سه اتفاق بهنظر من انتقاد و اعتراض بر حکومت را تشدید کرد. اما دلیل واقعی و اصلی و اساسی خروج مردم برای مطالبهگری از حکومت، بالاخره مشکلات اقتصادی بود که مردم داشتند. بیکاری، خدمات، کارآفرینی، نبود برق و گاز و آب سالم و تعداد قابل توجهی از آسیبهای اجتماعی که میبینیم در عراق در حال گسترش است.
حکیم اضافه کرد: مردم عراق هم اعتقاد دارند که برخی یا تعداد زیادی از این آسیبهای اجتماعی و کمکاریهای اقتصادی که وجود دارد و بهصورت مستقیم به زندگی مردم مرتبط میشود، حکومت در آن سهلانگاری کرده است و این شاید یکی از دلایل اصلی حضور مردم در یک اکتبر در خیابانها بود که فقط در استانهای جنوبی عراق و استانهای شیعهنشین انجام میشد، یعنی ما اعتراضاتی را در مناطق اهلسنت نداشتیم، اعتراضاتی را در مناطق کردنشین نداشتیم، بیشتر اعتراضات را در بغداد و در استانهای جنوبی و شیعهنشین عراق دیدیم.
وی تصریح کرد: اما این اعتراضها و تظاهرات چندتا شاخصه داشت که قبل از آن ما این گونه اعتراضات را در عراق ندیده بودیم. ما دو مدل اعتراض در عراق دیدیم؛ یک مدل که مستمراً در سالهای اخیر میدیدیم، اعتراضهای انتقادی و اصلاحی آقای سید مقتدی صدر بود. در اکثر اوقات مدل اعتراضات را که میدیدیم رهبر داشت، فکر داشت، تاحدودی هدف داشت و مطالبهگری و ساختارش مشخص بود، الآن تظاهرات رهبری ندارد. اخیراً کسی که تظاهرات را اداره میکند شبکههای اجتماعی است، کسی که شبکههای اجتماعی را مدیریت میکند هم مشخص نیست.
این کارشناس مسائل عراق گفت: دومین شاخصه تظاهرات وجود شبکههای اجتماعی و تشویق و تهییج مردم به حضور در خیابانها بود، بهطوری که حکومت عراق دو روز بعد از شروع اتفاقات مجبور شد اینترنت را بهصورت کامل قطع کند و شبکههای اجتماعی را فیلتر کند. این شبکههای اجتماعی با تشویق مردم باعث شدند که مردم بیشتری در صحنه حاضر شوند.
وی افزود: سومین شاخص آن شعار اسقاط النظام بود. همیشه در تظاهرات اخیر در سال 2018 و 2017 صحبتها و شعارها اصلاح النظام بود، اما در اتفاقات اخیر اسقاط النظام است، یعنی کسانی آمده بودند که بهدنبال اسقاط النظام بودند. آن چیزی که خود من معتقد هستم، بیشتر افرادی که آمده بودند به میدان، بدبخت و بیچارههایی بودند، پابرهنههایی بودند و کسانی بودند که بهدنبال مطالبه حق خود از حکومت آمده بودند به میدان تا اعتراض خود را نشان دهند، ولی وقتی که موجی ایجاد میشود، یک جریانی اتفاق میافتد؛ بازیگرهای دیگر سعی میکنند از این جریان استفاده کنند، مثلاً ما شاهد پشتیبانی حزب بعث بودیم که در رأس آن دختر صدام حسین بود که توییت میزد، یا کسانی که از خارج میدان و خارج کشور مردم را تهییج میکردند، ازجمله انور حمدانی.
وی تأکید کرد: یک نکته اینکه اولین باری بود که میدیدم سلبریتیهای جهان عرب از این تظاهرات حمایت میکردند، از کسانی که آوازخوان هستند تا کسانی که بازیگر هستند، از کسانی که شاعر هستند تا کسانی که هنرمند هستند. اینجا من بهدنبال این هستم که اولاً تفکیک داشته باشیم برای کسانی که آمدهاند مطالبه بحق کنند. البته این را در نظر داشته باشید که این مدل هم مدل اشتباهی است، یعنی آمدن و سوزاندن، نبود رهبر، نبود ایدئولوژی، نبود ساختار مشخص برای خودِ تظاهرات.
حکیم ادامه داد: بهنظر من این یکی از مشکلات تظاهراتهاست این گونه تظاهرات ادامهدار نخواهد بود. اما یک تمایزی باید داشته باشیم بین آنهایی که آمدند برای حقوق خود مطالبهگری کنند و کسانی که آمدند و نفوذی بودند. در این تظاهراتها من معتقدم که کسانی بودند که نفوذی بودند و با یک نقشه بهدنبال انحراف تظاهرات، بهدنبال اغتشاشات و آشوب بودند.
این کارشناس مسائل عراق گفت: اینها عدهای بودند که این مأموریت را داشتند. اما تعداد قابل توجهی هم از مردم بودند که بهدنبال مطالبه حقوق خود بودند. در آخرین گزارش که کمیته تحقیقات اعلام کرد روز گذشته 150 نفر کشته و 400 نفر زخمی داشته است، این باعث شد که تقریباً تمام احزاب سیاسی نسبت به این درجه از خشونت واکنش نشان دهند. این احزاب سیاسی با دو بعد نگاه میکنند؛ یک بعد که همراهی خودشان را نشان بدهند با مردم و یک بعد هم بعد انتقادی از این قضیه است.
حکیم ادامه داد: بعد از تظاهرات اربعین نزدیک شد و تعداد بسیار زیادی از نمایندگان تظاهر کنندگان آمدند با آقای حلبوسی دیدار کردند. اما تظاهر کنندگان اعلام کردند که "اینها نمایندگان ما نیستند". نبود رهبر و نبود ساختار در تظاهرات باعث این تناقضها میشود. با نزدیک شدن به اربعین شاهد بودیم که تظاهرات کمتر و امنیت بیشتر شد، نیروهای امنیتی بهسمت امنیت حرکت اربعین رفتند و ما شاهد برگزاری یک اربعین بسیار خوب و ایدهآل بودیم.
وی گفت: اما در ادامه این تظاهرات باز چند اتفاق افتاد؛ اول این که حمایت مرجعیت از تظاهرات مسالمتآمیز است، یعنی مرجعیت از مطالبهگری این تظاهر کنندگان، بهغیر از نفوذیها، که مسالمتآمیز است حمایت کرد. مطلب دوم حمایت مقتدی صدر از این جریان بود، ما دیدیم که در یک یا دو روز قبل از اربعین طرفداران خودش را به تظاهرات ضدفساد بهمناسبت روز اربعین دعوت کرد که شما دیدید تعداد قابل توجهی از طرفداران سید مقتدی صدر کفنپوش وارد حرم امام حسین(ع) شدند، یعنی ورود سید مقتدی صدر را ما در تظاهرات داریم که قرار است در 25 اکتبر یعنی دو روز دیگر روز جمعه برگزار شود و حمایت مرجعیت را هم از این تظاهراتها داریم.
این کارشناس مسائل عراق اضافه کرد: در همین راستا ما شاهد بودیم که چندین بسته اصلاحات را نخست وزیر عراق، آقای عادل عبدالمهدی ارائه کرد که بهنظر میآید خیلی عملیاتی نباشند. در شرایطی که عراق 23 میلیارد دلار کسری بودجه دارد بهنظر میرسد این نوع از اصلاحاتی که چهارصد و پنجاه هزار نفر قرار است مشغول به کار شوند در دولت، N هزار تا زمین قرار است داده شود، N هزار تا وام قرار است داده شود، به دانشجویان قرار است چنین امتیازی داده شود، به خانوادههای فقیر چنین پولی داده شود، به بازنشستگان چنین امتیازاتی داده شود، بهنظر این بستههای اصلاحاتی که ارائه شد با بودجهای که در عراق وجود دارد و کسری بودجهای که در عراق وجود دارد عملاً با هم همخوانی ندارند. با این توجه که هشتاد و نه درصد پول صادرات نفت خرج بودجه عراق میشود و دولت عراق در حال حاضر چیزی در حدود 6.5 تا 7 میلیون نفر کارمند دارد، که درصد بالایی است. اما اتفاقی که دارد میافتد، قرار است در بیست و پنجم اکتبر، در ادامه حرکات اعتراضی، تظاهراتی ــ بهقول خودشان الثورة ــ با حمایت مرجعیت و آقای مقتدی صدر صورت بگیرد.
وی گفت: انتقاد بیش از حدی هم که احزاب سیاسی نسبت به خشونتی که ایجاد شد و اقداماتی که توسط نیروهای امنیتی در تقابل با تظاهر کنندگان صورت گرفت، داشتند، بهنظر اینجانب باعث میشود که این بار شاهد کاهش اقدامات نیروهای امنیتی و مسالمتآمیزتر شدن برخوردشان بهنسبت قبل از اربعین خواهیم بود.
حکیم یادآور شد: اما در این جا چند سناریو مطرح است؛ سناریوی اول اینکه تظاهرات نسبت به قبل بسیار گستردهتر شود و با ورود طرفداران سید مقتدی صدر، ساختارمندتر گردد. و در ادامه با استعفای آقای عادل عبدالمهدی روبهرو شویم. مطابق اطلاعات ما، آقای عادل عبدالمهدی حتی آمادگی استعفا در همان دور اول را داشت. دومین سناریو، بحث دولت موقت و انتخابات زودرس زیر نظر سازمان ملل و تعدیل قانون اساسی و قانون انتخابات میباشد که بهنظر اینجانب بسیار بعید بهنظر میرسد.
این کارشناس مسائل عراق ادامه داد: نکته دیگر اینکه بهاحتمال زیاد، تظاهرات روز جمعه ــ بیست و پنجم اکتبر ــ بهخلاف تظاهرات قبلی که عموماً ماهیت اقتصادی داشتند، بیشتر رنگوبوی سیاسی به خود خواهد گرفت. همچنین، موجسواری سایر بازیگران همچون حزب بعث از تزلزل در ساختار حکومتی که در رأس آن گروهی شیعه که با جمهوری اسلامی رابطه مناسبی دارد، شایان توجه است.
وی تصریح کرد: در ایام منتهی به اربعین که تظاهرات بهآرامی برگزار میشد، سعی رسانهها و شبکههای اجتماعی که خارج از عراق مدیریت میشوند بر منحرف کردن تظاهرات و شعارها بهسمت ایران بود، مثلاً تأکید بر نقش گروههای مقاومت و ایران در سرکوب تظاهراتکنندهها، که بهنظر بنده در این مورد تا حدی موفق بودند. البته در مورد منشأ این رسانهها نکته جالب اینجاست که بهعنوان مثال، بنده با حدود هزار تا هزار و پانصد شبکه عراقی در فضای مجازی در ارتباط هستم.
وی افزود: از زمانی که اینترنت در عراق قطع شد با وجود مسدود شدن تمامی شبکهها در عراق و ناتوانی خبرگزاریهای عراقی در پوشش اخبار، حدود نود درصد این شبکهها فعال و در حال تولید محتوا و عرضه مطالب بودند. این نشاندهنده این است که شبکههایی که در تهییج مردم و انحراف تظاهرات در عراق نقش داشتند، اساساً خارج از عراق قرار داشته و سازماندهی شدهاند.
انتهای پیام/+