انگیزه بانوان از ورود به حوزه‌های علمیه چیست؟/ از ۴ هزار پایان‌نامه‌ طلبه‌های خواهر هیچ استفاده‌ای نشد

خبرگزاری تسنیم ـ امیرمحسن شیخان: تحصیلات دینی بانوان در ایران اسلامی، تا پیش از دهه چهل قرن سیزدهم شمسی به صورت فردی صرفاً به برخی از بانوان - که غالباً از وابستگان علمای بزرگ اسلامی بودند - اختصاص داشت و پس از سال 1341 که نهضت امام خمینی (ره) آغاز شد، حرکت ارزشمند تحصیل دینی بانوان در برخی از شهرهای کشور با عنوان مکتب مانند: مکتب توحید و مکتب علی علیه‌السلام در قم و مکتب نرجس سلام‌الله‌علیها در مشهد مقدس و ... شروع شد.

پس از انقلاب شکوهمند اسلامی و حضور ارزشمند بانوان در عرصه‌های علمی و اجتماعی، اقبال بانوان متدیّن به تحصیلات حوزوی به صورت چشمگیری افزایش یافت، تا اینکه در سال 1363 به دستور حضرت امام خمینی، جامعة‌الزهراء سلام‌الله‌علیها در شهر مقدس قم تأسیس شد و مکتب‌های مختلف خواهران این شهر در آن ادغام شدند و از آن زمان، برنامه آموزشی و تربیتی بانوان شکل دیگری به خود گرفت و به سوی تکامل و پیشرفت گام نهاد.

در سال 1375 حدود یکسال پس از سفر پر خیر و برکت مقام معظم رهبری به شهر مقدس قم و ارائه رهنمودهای سازنده به مسئولان حوزه در جهت ساماندهی و توسعه همه‌جانبه حوزه‌های علمیه و پشتیبانی از مدارس علمیه خواهران کشور، شورای عالی حوزه علمیه قم طی مصوبه‌ای «مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران» را تأسیس کرد.

حضور حجت‌الاسلام «محمدحسین کبیریان» مدیر حوزه‌های علمیه خواهران استان تهران در خبرگزاری تسنیم، این فرصت را فراهم کرد تا با وی درباره ظرفیت بالای حوزه‌های علمیه خواهران تهران، انگیزه اصلی آنها از ورود به حوزه و موضوعاتی از این قبیل، به گفتگو بنشینیم.

* لطفاً از حوزه‌های علمیه خواهران و زمان شکل‌گیری و آغاز فعالیت‌های آنها بفرمایید.

درباره حوزه‌های علمیه خواهران بسیار مشتاقم که با جمله رهبر انقلاب اسلامی به معرفی آنها بپردازم؛ ایشان فرمودند: «خواهران طلبه خیلی پدیده‌ عظیم و مبارکی است. هزاران عالم، پژوهشگر، فقیه و فیلسوف در حوزه‌های علمیه‌ خواهران تربیت شوند؛ این چه حرکت عظیمی خواهد بود. ببینید نگاه دنیای مادی نسبت به پدیده‌ زن و جنس زن چه نگاه بدی است، چه نگاه تحقیرآمیزی است، چه نگاه منحرفانه‌ای است. حضور دانشمندان اسلامی زن در عرصه‌های مختلف - مثل حضور دانشمندان فرزانه و فهمیده‌ دانشگاهی زن که متدین و متشرع هستند - اثرات بسیار عظیمی را در دنیا می‌گذارد؛ برای انقلاب آبروست. بانوان باید خوب درس بخوانند. البته هدف نهایی درس‌خواندن بانوان، تنها مجتهد شدن یا فیلسوف شدن نیست - ممکن است عده‌ای علاقه‌اش را داشته باشند، استعدادش را داشته باشند، وقتش را داشته باشند، عده‌ای هم نه - آشنایی با معارف اسلامی و قرآنی است که می‌تواند برای خود آنها و برای دیگران مورد استفاده قرار بگیرد.»

وقتی عمر کوتاه حوزه خواهران را بررسی کنید با گسترش و ظرفیت‌هایی که امروز دارد، واقعاً باید آن را پدیده‌ای معجزه‌گونه دانست. حوزه علمیه خواهران به طور رسمی از سال 75 تأسیس شد و تا قبل از آن، فقط یکی دو مکتب به عنوان جایی که خواهران جمع می‌شدند و مباحث اسلامی می‌آموختند، وجود داشت. حوزه خواهران در این 22 ساله آنقدر از جهت کمیّ و کیفی رشد کرده که الان پا به پای حوزه علمیه برادران در حال حرکت است.

* امروز چند حوزه علمیه برای طلبه‌های خواهر و با چه تعداد ظرفیتی در سطح استان تهران وجود دارد؟

در کل کشور حدود 500 مدرسه علمیه برای طلبه‌های خواهران وجود دارد. در استان تهران به تنهایی 74 واحد آموزشی برای طلّاب خواهر وجود دارد که یازده واحد آن در سطح سه و به اصطلاح دانشگاهی معادل کارشناسی ارشد، چهار واحد آموزشی سطح چهار معادل دکتری و مابقی واحدها نیز سطح دو معادل کارشناسی است. امروز حدود 9 هزار طلبه خواهر در این واحدهای آموزشی مشغول به تحصیل هستند که برخی در سطح دو، برخی در سطح سه و برخی در سطح چهار هستند. علاوه بر این، حدود 800 استاد در این واحدها در حال تدریس هستند.

از 4 هزار پایان‌نامه‌ طلبه‌های خواهر هیچ استفاده‌ای نشد

* وضعیت تحقیقات علمی و پایان‌نامه‌ها در حوزه‌های علمیه خواهران به چه صورت است و تاکنون چقدر از این ظرفیت علمی استفاده شده است؟

طلبه‌های خواهر در پایان هر سه سطح ذکر شده، تا سال گذشته موظف بودند پایان‌نامه ارائه کنند، اما از امسال قرار شد فقط در سطح دو به جای پایان‌نامه، دو مقاله ارائه کنند. اکنون 4 هزار پایان‌نامه دفاع شده در استان تهران با موضوعات مختلف موجود است. این پایان‌نامه‌ها از سال 75 که حوزه به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد، نوشته شد؛ یعنی حداقل 5 سال زمان می‌برده تا اولین پایان‌نامه نگارش شود.

این تعداد پایان‌نامه در این عمر کوتاهِ حوزه‌های علمیه خواهران، ظرفیت بسیار بالایی است که البته متأسفانه آنطور که باید و شاید مورد توجه نهادها، سازمان‌ها و مسئولان این حوزه قرار نگرفته است. البته غیر از این، تألیفات بسیار خوبی از سوی اساتید و دانش‌آموختگان حوزه خواهران داریم که وارد بازار نشر شده است، اما با این حال، از ظرفیت بالای پایان‌نامه‌ها که جنبه علمی و تحقیقی فراوانی دارد، استفاده شایسته‌ای نشده است.

اخیراً به طلّاب تأکید شده که در نگارش پایان‌نامه‌ها، مقالات و تحقیقات خود به مسائل روز کشور توجه کنند و بر اساس نیاز جامعه دست به قلم بگیرند و تولیدات خود را ارائه دهند. همچنان که برخی نهادها مثل ستاد اربعین با موضوعاتی مثل راهپیمایی اربعین، نهضت امام حسین علیه‌السلام، شبهات وارد شده به ماجرای قیام عاشورای حسینی، نقش زنان در قیام عاشورا و ... درخواست‌ تولید مطلب داشتند. بهترین حضور زنان در جامعه حضور علمی و فکری آنان در قالب محتواهای مختلف است.

انگیزه بانوان از ورود به حوزه‌های علمیه چیست؟

* درست است که طلبه‌های خواهر از هیچ شهریه‌ای برخوردار نیستند؟

بله؛ خواهران طلبه هیچگونه شهریه‌ای دریافت نمی‌کنند. البته بنده این را یکی از ویژگی‌های حوزه‌های علمیه خواهران می‌دانم، آنان بسیار کم معونه اما از طرفی هم بسیار پُر معونه هستند؛ یعنی هزینه‌های بسیاری کم اما بهره و ثمره بسیار زیادی دارند. خواهران طلبه اصلاً خوابگاهی نیستند که بخواهد در این زمینه هزینه‌‌ای برای تهیه محل اسکان آنان و حتی غذایشان بشود. خواهران طلبه واقعاً با اخلاص بالا و با انگیزه الهی وارد حوزه می‌شوند و درس می‌خوانند. البته به طلبه‌های برادر هم شهریه قابل توجهی داده نمی‌شود که بگوییم این امر سبب و انگیزه آنان برای ورود به حوزه‌های علمیه شده است.

* به نظر شما اصلی‌ترین انگیزه‌ طلبه‌های خواهر برای ورود به حوزه‌های علمیه چیست؟

 همانطور که عرض کردم، هیچ بحث مالی برای ورود بانوان به حوزه‌های علمیه مطرح نیست، بلکه فقط انگیزه آنان اعتقادی است. به خواهران طلبه نه تنها امکاناتی داده نمی‌شود بلکه نسبت به آنها و تولیدات آنها نیز کم‌لطفی‌های بسیاری صورت می‌گیرد. به عنوان مثال، سازمان‌ها و نهادهای مختلفی هستند که می‌توانند از ظرفیت بهینه این طلبه‌ها بهره ببرند، اما هر کدام به دلایلی این کار را نمی‌کنند. شما خودتان قضاوت کنید به غیر از دغدغه‌های دینی و فرهنگی چه چیز می‌تواند سبب ورود آنان در حوزه‌های علمیه شود؟ بانوانی که خود دارای مشغله‌های بسیاری هستند، از خانه‌داری بگیرید تا همسرداری و تربیت فرزند و ... حتی باید گفت که خواهران طلبه تقریباً بیش از دیگران در عمل به توصیه رهبر انقلاب اسلامی مبنی بر فرزندآوری اهتمام دارند. با این حال با همت و پشتکاری بسیار، وارد حوزه‌های علمیه می‌شوند.

"اخلاص" در میان طلبه‌های خواهر، نمود بیشتری دارد

* پس خواهران طلبه نمی‌توانند خیلی روی آینده شغلی از طریق حوزه حساب باز کنند. درست است؟

بله همینطور است، نهایتاً خیلی خوشبینانه به این موضوع نگاه کنیم، در برخی موسسات و نهادهای قرآنی مشغول کار تبلیغی و آموزشی بشوند. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که طلبه هیچگاه بیکار نخواهد نشست اما هرگز طلبگی را به عنوان شغل تلقی نمی‌کنند. طلبه‌ای که آموزش می‌بیند، می‌تواند در عرصه‌های مختلف از جمله آموزش و پرورش، خوابگاه‌های دانشجویی، پژوهشگاه‌ها و ... وارد شود و کار فرهنگی بکند. امروز حداقل 2 هزار طلبه دانش‌آموخته داریم که در عرصه‌های مختلف در حال فعالیت هستند اما در نهایت سکوت و بدون سر و صدا کردن. در واقع اخلاص را به عنوان یک ارزش اخلاقی به راحتی و به وسعتی بیشتر می‌توان در میان طلبه‌های خواهر مشاهده کرد، این موضوع در میان طلبه‌های برادر نیز وجود دارد اما نمود آن با توجه به دلایلی که عرض شد، در بین طلّاب خواهر بیشتر است.

* معمولاً چگونه افرادی و با چه میانگین سنّی اقدام به ثبت‌نام در حوزه‌‌های علمیه می‌کنند؟

ورودی‌ها مختلف است، بعضی طلبه‌ها با مدارک دیپلم وارد می‌شوند که نزدیک به بیست سال دارند و آنهایی که با مدارک لیسانس و کارشناسی ارشد وارد حوزه می‌شوند حدوداً سی ساله هستند. طلبه‌ها معمولاً قشر دیپلم هستند، اما در حوزه خواهران تحصیل پاره وقت هم داریم؛ این رده برای افرادی است که سن بالاتری دارند و نیاز به فرصت بیشتری برای گذران امور خانواده دارند؛ مثلاً سی به بالا. بنابراین خانم‌هایی که کمتر از سی سال سن دارند به صورت تمام وقت در کلاس‌ها حاضر می‌شوند، اما خانم‌هایی که سن بیشتری دارند در بخش پاره وقتِ‌ کلاس‌ها حاضر می‌شوند. به عبارت دیگر، افرادی که به صورت تمام وقت در کلاس‌ها حضور پیدا می‌کنند، نهایتاً در پنج سال و کسانی که به صورت پاره وقت حاضر می‌شوند، حدود هفت سال کارشان طول می‌کشد، در هر صورت در هر دو بخش پاره وقت و تمام وقت مراجعه کنندگان زیادی داریم.

* به نظر شما مهم‌ترین رسالت حوزه‌های علمیه و جامعه روحانیت به ویژه طلبه‌های خواهر در آینده پیش‌رو یعنی در گام دوم انقلاب چیست؟

از همان روزهای اولی که رهبر معظم انقلاب اسلامی بیانیه گام دوم انقلاب را صادر کردند، بارها و بارها بر لزوم مطالعه این بیانیه توسط طلبه‌ها تأکید کردیم. گرچه در این بیانیه نامی از طلّاب برده نشده است، اما بند به بند فرمایشات رهبر انقلاب مخصوصاً آن هفت عنوان اصلی یعنی؛ علم و پژوهش، اخلاق و معنویت، اقتصاد، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و آزادی، عزت ملّی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن و سبک زندگی اسلامی، نکات مهمی است که باید مورد توجه بیشتر قرار گرفت لذا به طلبه‌های خواهر عرض شد که با مطالعه دقیق این بیانیه، مخاطب آن را بیابند.

سبک زندگی اسلامی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است حتی رهبر انقلاب خودشان شخصاً در بیانیه تأکید کردند که به جهت اهمیت بالای این موضوع، توضیحات آن را به زمان دیگری را موکول کردند. حوزه باید سبک زندگی اسلامی را ترویج دهد، این وظیفه حوزه و حوزویان است، یکی از مخاطبان اصلی بیانیه گام دوم، طلبه‌ها هستند. ما در حوزه‌های خواهران تهران عرض کردیم تلاش کنید در هر یک از بندهایی که رهبر انقلاب بیان فرمودند یک گام جلو باشید، اگر علم‌آموزی می‌کردید، حالا و با صدور این بیانیه، علم‌آموزیتان را افزایش دهید، رونق تولید هم که پیوسته مورد تأکید ایشان بوده است، ما این دو را ترکیب کردیم و گفتیم امسال تولیدات علمیتان را رونق دهید.

انتهای پیام/