تلاش داریم سیمای شهر را اسلامی و سیستم‌های اذان‌گو را فعّال کنیم/ دستور ساخت ۴۰۰ مسجد در تهران چه شد؟
رئیس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران گفت: شهردار تهران در دیدار با مراجع تقلید در قم، به تلاش برای تغییر سیمای شهر، به شهر اسلامی و شنیدن صدای دل‌انگیز اذان در همه نقاط شهر تأکید کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم ـ امیرمحسن شیخان: ناگفته پیداست کیفیت مدیریت شهری و عمرانی و نیز معماری هر سرزمینی با فرهنگ آن سرزمین عجین شده و باید تناسبی بین معماری و اجزای آن با فرهنگ آن سرزمین وجود داشته باشد. از این روست که مشاهده می‌کنیم کشورهای پیشرفته دنیا که داعیه‌دار مکتب سرمایه‌داری و سکولاریزم هستند، متناسب با فرهنگ و مکتب‌شان شهرهای خود را سامان داده و مدیریت خود را إعمال می‌کنند.
اما در کشورهای اسلامی همچون کشور عزیزمان ایران که مهد و اُم‌القرای کشورهای اسلامی است، کمترین انتظاری که می‌توان از سوی مدیران شهری و شهرداری داشت، ایجاد بسترهای لازم در راستای تناسبِ بین مدیریت شهری و فرهنگ ایرانی اسلامی است؛ چه اینکه شهر اسلامی یکی از مظاهر تمدن اسلام بوده که در آن ارتباط ذاتی و ساختاری مابین دین، فضای شهری و مناسبات اجتماعی وجود دارد. نکته مهم این است که منظور از شهر اسلامی، تنها استفاده از فرمها یا عناصر معماری اسلامی نیست؛ در واقع، شهر اسلامی متأثر از شهروندان مسلمانش، هویتی مستقل پیدا می‌کند و در ارتباط با ساکنانش هویتمند می‌شود.
تا به امروز، اگرچه اقداماتی از طرف مدیریت شهری برای توجّه به هویت اسلامی در ساخت‌وسازهای شهری صورت گرفته، اما هیچ الگو و ضابطه‌ای که نشان‌دهنده توجه به ماهیت ایرانی ـ اسلامی در ساخت‌وساز شهرها باشد، وجود ندارد. در معماری و شهرسازی معاصر، الگوپذیری صرف از انگاره‌های غیربومی و تقلیدی، بدون توجّه به ویژگی‌های بستر و هویت محتوایی، منجر به توسعه شهرها در راستای ناهمخوانی با هویت ایرانی ـ اسلامی شده است؛ بنابراین ضروری است مسئله هویت شهرها به‌عنوان یک چالش جدّی مدنظر مدیران امر واقع شود.
این چالش‌ها و مسائل ما را بر آن داشت تا با حجت‌الاسلام جواد صادق‌زاده مشاور شهردار و رئیس مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران گفت‌وگویی را ترتیب دهیم. مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
* مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری در چه سالی و چگونه شکل گرفت؟
شهرداری در حوزه‌های اجتماعی و دینی فعالیت‌ها و برنامه‌های متعددی دارد. روزی شهردار وقت تهران به خدمت رهبر معظم انقلاب رسید و گفت ما می‌خواهیم تشکیلاتی ایجاد کنیم تا تمام فعالیت‌های حوزه دینی در شهرداری را در آنجا متمرکز کنیم. این ایده مورد استقبال و تأیید رهبر انقلاب قرار گرفت و بعد فرمودند: مسئول آن مرکز را یکی از علمای بزرگ معرفی کند و خودتان فردی را به عنوان مسئول آن مرکز انتخاب نکنید.
شهردار وقت تهران می‌گفت بعد از چند روز متوجه شدم منظور رهبر انقلاب از آن عالم بزرگ، مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی است. من (شهردار) نیز به دیدار آقای کنی رفتم و با ایشان صحبت کردم، در آن زمان ایشان حجت‌الاسلام ناصحی را معرفی کرده بودند، اما به دلیل اینکه ایشان در انتخابات شورا شرکت کرده بودند و عضو آنجا شده بودند، فرد دیگری را انتخاب کردند؛ البته ایشان به شهردار گفته بودند که شما اسامی افرادی که توانایی اداره این مرکز را دارند به من بدهید تا بنده فرد موردنظر را میان آنها انتخاب کنم. اسم بنده هم در آن لیست بود و در آن زمان مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی، بنده را برای مدیریت این مرکز معرفی کردند.
تهران کمترین مساجد را در کل کشور دارد
* رسالت و محور اصلی فعالیت‌های این مرکز چیست؟
رسالت این مرکز مداخله در امور دینی و مساجد نیست بلکه ما وظیفه حمایتی برعهده داریم. دخالت‌های بی‌جا و غیر ضروری در اداره هیئات و مساجد، نتیجه عکس می‌دهد و شهرداری وظیفه حمایتی دارد؛ لذا شهرداری وظیفه تصدّی‌گری در انجام فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی را ندارد.
یکی از اصلی‌ترین رسالت‌های مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران، حمایت از مساجد، تجهیز و تقویت آنهاست که در این راستا اعتبارات و بودجه‌هایی هم تصویب می‌شود، البته در سال‌های گذشته میزان این اعتبارات بیشتر بود اما در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات اقتصادی، میزان بودجه درنظر گرفته شده برای فعالیت‌های دینی شهرداری کمتر شده است. بر اساس آمار و ارقام، تهران در میان سایر استان‌های کشور، کمترین مساجد را دارد و فقیرترین استان از لحاظ دارا بودن مسجد در کل کشور است.
* شورای شهر قبلی، در مصوبه‌ای شهرداری را مؤظف کرد تا 400 مسجد در تهران بسازد. از جزئیات روند این کار برایمان بگویید.
از این تعداد، حدود 70 مسجد ساخته شد، نزدیک به 30 مسجد بالای 80 درصد پیشرفت فیزیکی داشت، 25 مسجد بین 50 تا 80 درصد و عملیات عمرانی 33 مسجد زیر 50 درصد پیش رفته است. در ابتدا این کار به عهده مرکز فعالیت‌های دینی بود، اما مدتی بعد به عهده معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری قرار گرفت و مرکز هم در آن موقع یکی از اعضای کمیته ساخت مساجد بود. در کل کشور به اِزای هر 1100 نفر یک مسجد و در شهر تهران به هزای هر 4340 نفر یک مسجد وجود دارد. در مناطق 22گانه هم وضعیت‌های متفاوتی وجود دارد؛ مثلاً در منطقه 4 تهران، هر 4 هزار و چهارصد نفر، یک مسجد دارند. بیشترین مساجد در منطقه 12 با 12.75 درصد و کمترین میزان مساجد در منطقه 22 در حدود 1.63 درصد است.
همچنین سرانه مساحت مساجد به جمعیت شهر تهران هم 15سانتی‌متر به ازای هر نفر است که طبق استانداردها برای هر فرد حداقل نیاز به 7/6 متر فضای مذهبی و فرهنگی در شهر وجود دارد. تهران بر اساس امکان دسترسی به مسجد، به ازای هر 1000 نفر؛ نیازمند ساخت 6689 مسجد است.
دخالت‌های بی‌جا در اداره هیئات و مساجد، نتیجه عکس می‌دهد
* دیدگاه‌های مدیریت شهری جدید پایتخت در رابطه با مساجد چطور است؟
انتقال فعالیت‌های فرهنگی و دینی به سطح محله و مسجد با محوریت روحانی محل، رویکرد فرهنگی شهرداری تهران به شمار می‌رود و یک امام جماعت به دلیل بودن در متن جامعه و تعامل مستقیم با شهروندان از بسیاری از مسئولان و دستگاه‌های رسمی بهتر می‌فهمد که آسیب‌ها و مشکلات جامعه چیست و راه‌حل آن کجاست؟ چرا باید کار مساجد را به غلط به نهادهای دیگر واگذار کنیم؟ مسجد مدنی‌ترین نهاد در طول تاریخ در ایران بوده که سلسله مراتب در آن جایی ندارد و ساختار آن افقی است نه عمودی؛ لذا هرآنچه امروزه با عنوان ngo در غرب تعریف می‌شود در نهاد مسجد با سابقه تاریخی هزار و چهارصد ساله موجود است. به نظر می‌رسد با عنایت به حجم وسیع سازمانهای عریض و طویل فرهنگی و موازی‌کاری آنها در سطح شهر، کارکرد سرای محله‌ای که موازی و در رقابت با مسجد باشد، کاری بیهوده است. طبق نظر مدیریت شهری کار ما مداخله در امور دینی و مساجد نیست بلکه ما وظیفه حمایتی برعهده داریم. دخالت‌های بی‌جا و غیرضروری در اداره هیئات و مساجد، نتیجه عکس می‌دهد و شهرداری وظیفه حمایتی دارد.
* تا چه میزان حمایت از برنامه‌های فرهنگی و مذهبی در طول سال و در مناسبات مختلف مورد توجه مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری تهران بوده است؟
اصلاً این موضوع یعنی حمایت از برنامه‌های فرهنگی هنری به ویژه برنامه‌های مذهبی مساجد یکی از رسالت‌های ما محسوب می‌شود. تقریباً در همه مناسبت‌های ملّی ـ مذهبی برنامه‌های متنوعی از جمله مساعدت و توزیع محصولات فرهنگی برای مساجد را داریم. آخرین برنامه، جشن‌های هفته وحدت بود که با عنوان "وحدت، شاهراه جهان اسلام" در اماکن عمومی و نزدیک یکصد مسجد تهران برگزار شد. همچنین در دهه فجر در هفتاد مسجد شاخص شهر برنامه‌های مختلفی با دعوت از سخنرانان برجسته و باحضور پرشور مردم و اهدای جوایز به پنج نفر از شهروندانی که بیشترین حضور را در مسجد محله خود دارند برگزار شد. در ایام غدیر به ویژه امسال، به 900 مسجد حمایت مالی و فرهنگی انجام شد. در بسته فرهنگی با عنوان "غدیر، عید آسمانی" که به مساجد مجری طرح اهدا شد، به معرفی جریان غدیر در قالب اینفوگرافیک، بروشور روزشمار غدیر و همچنین مناسبت‌های موجود در حدفاصل نهم تا بیست‌و‌پنجم ذی‌الحجه پرداخته شد. در شهر تهران حدود 2020 مسجد وجود دارد، نیمی از این مساجد در غدیر مورد حمایت قرار گرفتند و نیمی دیگر هم در ایام فاطمیه (س) مورد حمایت قرار خواهند گرفت.
برپایی روزانه 330 نماز جماعت در اماکن عمومی و ادارات شهرداری تهران
یکی از فعالیت‌های دیگر مرکز، برپایی اقامه نماز جماعت است. اکنون بیش از سیصد نماز جماعت در مراکز و نهادهای مختلف شهرداری برگزار می‌شود که کار هماهنگی‌های آن را مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری دنبال می‌کند. یعنی 330 روحانی هر روز در مراکز و نواحی مختلف شهرداری به اقامه نماز می‌پردازند. بدین منظور برای ائمه جماعات نیز دوره‌های آموزشی متعددی درنظر گرفته است. به عنوان مثال در پنجشنبه گذشته همزمان در سه نقطه شهر تهران شاهد برگزاری دوره‌های آموزشی با عنوان تفسیر قرآن، فضای مجازی و سواد رسانه‌ای برای 330 امام جماعت و روحانی فعّال در شهرداری تهران بودیم. یا در روز طبیعت در بیش از یکصد بوستان نماز جماعت برگزار شد، صدای اذان و اقامه در این بوستان‌ها پخش شد و فضای بسیار معنوی را ایجاد کرد که بسیار می‌تواند این اقدام اثرگذار باشد.
* با توجه به اینکه فعالیت اصلی این مرکز مرتبط با مسجد است، آیا پیش آمده که با مرکز رسیدگی به امور مساجد و ستاد عالی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور موازی‌کاری صورت بگیرد و یا به نحوی فعالیت‌ها با هم تداخل پیدا کند؟
با وجود اینکه محور فعالیت‌های این مرکز، مسجد است، اما هرگز در امور مربوط به دو نهاد ذکر شده دخالت نمی‌کند، مثلاً عزل و نصب ائمه جماعات در مساجد کار مرکز رسیدگی به امور مساجد است، کار ما حمایت است، ما حامی مساجد هستیم؛ مثلاً ظاهر و نمای یک مسجد ممکن است بر اثر گذر زمان کیفیت خودش را از دست بدهد، ما وظیفه داریم هماهنگی‌های لازم جهت بازسازی و مرمّت آن را پیگیری کنیم. در واقع ما با درون مساجد کاری نداریم، جز در فعالیت‌های فرهنگی و دینی که در حد توان مورد حمایت قرار می‌گیرند چه به صورت مالی و چه به صورت ارائه بسته‌های فرهنگی.
* یکی از ظرفیت‌های مناسب برای انتقال حال و هوای معنوی در شهر، موقعیت‌هایی است که بلیبوردها،پوسترها و بنرها فراهم می‌کنند. به نظر می‌رسد استفاده از این ظرفیت‌ها آنگونه که باید و شاید در مناسبت‌های آئینی مثل؛ ماه مبارک رمضان، ایام شهادت امیرالمومنین علی (ع)، ایام فاطمیه (س) و ... مورد توجه قرار نگرفته است. این موضوع در ماه رمضان امسال انعکاس زیادی پیدا کرد، طوری که خیلی از افراد با حضور در مترو و مکان‌های اصلی شهر تصاویری تهیه می‌کردند و آنها را در اختیار خبرگزاری قرار می‌دادند و نسبت به عدم تبلیغات صحیح در این مناسبات انتقاد داشتند. شما در مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری چه تدبیری برای فضاسازی معنوی در بستر شهر تهران در مناسبت‌های آئینی اندیشیده‌اید؟
در حوزه زیباسازی نیز در مناسبت‌های مختلف ملّی مذهبی، برنامه‌های فراوانی در دستور کار قرار دارد. در ماه مبارک رمضان که اشاره کردید از مدت‌ها قبل از ورود به ماه رمضان برنامه دهه تکریم و غبارروبی مساجد را داشتیم که بنرهای متحدالشکل آن با مشارکت و آرم نهادهای مختلف همچون صداوسیما، مرکز رسیدگی به امور مساجد، سپاه استان تهران و ... در سطح شهر نصب شد. در ماه رمضان نیز بنابر دستور شهردار تهران، فرازهایی از مناجات شعبانیه که دارای مفاهیم بسیار والایی از معارف اسلامی است، در بیلبورهای شهری نصب شد؛ منتها هر کاری که در کلان‌شهری مانند تهران با وسعتی بیش از 700 کیلومتر مربع انجام شود، خیلی به چشم نمی‌آید در صورتی که در همین ماه رمضان در بیش از 100 عرشه بیلبورد و 100 پرتابل و 150 سازه تبلیغات تجاری، طرح‌های فوق اکران شد.
وعده راه‌اندازی مجدد دستگاه‌های اذان‌گو در 708 نقطه شهر
* در دوران شهردار اسبق (آقای قالیباف) اخباری مبنی بر تهیه دستگاه‌های اذان‌گو جهت نصب در میادین شهری تهران منتشر شد، اما اکنون این دستگاه‌ها فعال نیستند، لطفاً در این باره توضیح دهید.
بسیاری از این دستگاه‌ها مدت زیادی است که به دلیل عدم پشتیبانی فنی از کار افتاده بود. در دوره شهرداری جدید، با تأکید بسیار به دست‌اندرکاران این پروژه، دستور ساماندهی سیستم یکپارچه پخش اذان در شهر داده شد؛ در ملاقاتی که شهردار تهران با مراجع عظام تقلید در قم داشت، به تلاش برای تغییر سیمای شهر، به شهر اسلامی و شنیدن صدای دل‌انگیز اذان در همه نقاط شهر تأکید کرد. این سیستم از سال 93 کلید خورده بود که تا سال 95 در 900 نقطه شهر تهران نصب شد که به علت عدم پشتیبانی مناسب و فقدان متولّی مشخص، حدود 200 نقطه از دست رفت و در بسیاری از نقاط باقیمانده نیز عملاً پخش اذان متوقف شد؛ لذا با تحویل سیستم از مجری پروژه، سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران با شناسایی 708 نقطه، درصدد رفع مشکلات و راه‌اندازی مجدد پروژه است. در چهار ماه گذشته 241 نقطه تعمیر شده است. نشستی در این رابطه در هفته گذشته با حضور اعضای شورای عالی نماز شهرداری تهران تشکیل و تصمیم‌گیری شد. به منظور ساماندهی سیستم یکپارچه پخش اذان شهری و رفع مشکلات آن، کمیته‌ای متشکل از 6 عضو شهرداری شامل سازمانهای بازرسی، فناوری، مدیریت بحران، بسیج، مرکز ارتباطات و مرکز فعالیت‌های دینی به میزبانی معاونت فرهنگی شهرداری تهران تشکیل شد.
* همانطور که مستحضرید عفاف و حجاب یکی از اولویت‌های ارزشی فرهنگ ایرانی اسلامی ما است، اما متأسفانه این امر نه تنها در قالب‌های خاص خود در سطح شهر مورد توجه متولیان امر قرار نمی‌گیرد، بلکه شاهد نصب بنرها و آگهی‌ها و حتی تبلیغاتی هستیم که عفاف و حجاب را مورد چالش قرار می‌دهد. مرکز فعالیت‌های دینی شهرداری آیا تدابیری اندیشیده است که ضمن جلوگیری از اشاعه فرهنگ بدحجابی در سطح شهر، به ترویج فرهنگ عفاف و حجاب دامن بزند؟
شهرداری تهران در رابطه با گسترش فرهنگ عفاف و حجاب و تحکیم بنیان خانواده، فعالیت‌های بسیاری را سامان داده است؛ البته مسئولیت این کار با اداره کل امور بانوان شهرداری تهران است اما به طور اجمال بوستان‌های بسیاری ویژه بانوان در سطح شهر مانند بوستان‌های بهشت مادران، پردیس بانوان، نرگس، قائم، بانوان لویزان و مجموعه‌های شهردخت در حال فعالیت هستند. ایجاد 22 شهربانو در 22 منطقه شهر تهران، تاکسی‌بیسیم بانوان، واگن‌های ویژه بانوان در مترو، اتاق‌های کودک و مادر در پایانه‌ها، مراکز مترو و میادین میوه و تره‌بار نیز از جمله این فعالیت‌هاست. جلوگیری از تبلیغ کالاهای فرهنگی و تجاری مغایر با فرهنگ عفاف و حجاب و تأکید بر آگهی‌های تجارتی و تبلیغاتی چهره‌های هنری و ورزشی با رعایت عفاف و حجاب و الزامات معماری و شهرسازی از نظر رعایت موازین شرعی در ساخت اماکن مسکونی، جنبه‌های نهادی عملکرد شهرداری در ارتقای فرهنگ عفاف را بازگو می‌کند. برگزاری نمایشگاه‌های مد و پوشش بانوی ایرانی به مدت 10 روز در بوستان گفتگو و نمایشگاه‌های توانمندسازی بانوان نیز در این راستا بوده است.
* از جمله اماکن پُر تردد، متروهای شهری هستند که می‌توانند نقش بسیار مهمی جهت ترویج یک فرهنگ یا یک آموزه ایفا کنند، شما چه مقدار توانسته‌اید از این بستر جهت ترویج آموز‌ه‌های دینی همچون عفاف و حجاب استفاده کنید؟ هرچند شاهد درج تابلوهایی با مضامین آئینی هستیم اما به نظر می‌رسد از سایر ظرفیت‌های مترو می‌توان بهره‌برداری‌هایی بیش از این داشت. در این باره توضیح دهید.
حضور روحانی آقا و خانم در ایستگاه‌های پرتردد مترو جهت مشاوره دینی و مذهبی از جمله کارهایی است که از گذشته انجام می‌شده که با تشکیل و معرفی اعضای جدید شورای اقامه نماز و امر به معروف مترو در چند روز اخیر، شاهد افزایش این نیروها خواهیم بود. در زمینه تابلوهای مترو، از مدت‌ها پیش تصاویر شهدای مدافع حرم و شهدای افغان (تیپ فاطمیون) در قالب استوری و صفحه اینستاگرام در واگن‌های مترو درج شده بود. همچنین در حال حاضر در 150 ایستگاه مترو نماز جماعت داریم و در همه ایستگاه‌ها صدای اذان پخش می‌شود. همچنین کارگاه طراحی پوستر حیا و عفاف را در مترو داشتیم که آثار 20 هنرمند طراح و گرافیست در بعضی ایستگاه‌ها به نمایش درآمد.
* یکی از مطالبات و اعتراضات مردم به ویژه مردان این است که واقعاً چرا برخی زنان در متروها وارد واگن‌های آقایان می‌شوند؟ آنها این سؤال را دارند چرا بانوان بدون هیچگونه توجهی وارد واگن‌های آقایان می‌شوند؟ این امر موجب ناراحتی آقایان می‌شود و از جهت تقوایی هم کار صحیحی نیست.
واگن‌های ابتدایی و انتهایی برای بانوان در نظر گرفته شده که ورود آقایان ممنوع است و توسط مأموران و راهبر کنترل می‌شود، از واگن‌های دیگر قطار نیز خانواده‌ها و اشخاص استفاده می‌کنند و این منطقی نیست که در این واگن‌ها جداسازی انجام شود؛ چراکه باید برای هر واگنی یک مأمور گذاشت که امکان‌پذیر نیست.
انتهای پیام/
