چشم انداز ۲۰۲۰«تروریسم»۱- استراتژی و برنامه‌های جدید گروه‌های تروریستی
مرگ ابوبکر بغدادی را می توان به مثابه یک نقطه تحول بارز در تغییر استراتژی گروه‌های تروریستی در سراسر دنیا و در راس آنها گروه تکفیری داعش دانست.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از مرکز مطالعاتی المستقبل هشدارهای بین‌المللی در خصوص بازگشت گرگ‌های وفادار به داعش تحت عنوان تروریسم فردی روز به روز درحال افزایش است. پیش بینی‌های زیادی مبنی بر اینکه ممکن است عناصر داعش در چارچوب تلاش‌هایشان برای انتقام از قتل ابوبکر بغدادی سرکرده سابق خود به حملات تروریستی جدید روی بیاورند٬ وجود دارد.
تروریسم فردی
مقامات امنیتی در بیش از یک کشور درباره خطر بازگشت گروه‌های تروریستی به‌ویژه داعش هشدار داده‌اند. اما نکته خطرناک آنجاست که این دسته از عناصر داعش عملیات‌های تروریستی خود را به صورت خودسرانه و بدون هماهنگی با گروه اصلی خود انجام می‌دهند و در اکثر اوقات هیچ ارتباطی میان دو طرف نیست.
می توان گفت که دلایل زیادی وجود دارد که باعث می شود داعش تکیه بر "تروریسم فردی" را در مرحله بعدی٬ گسترش دهد که برجسته ترین آنها عبارتند از:
1-در دسترس بودن عناصر انسانی:هرچند که توانایی گروه تروریستی داعش در جذب و آموزش عناصر تروریستی از سراسر جهان کاهش یافته است؛ اما این امر٬ توانایی این گروه تکفیری در برقراری ارتباط دوباره با هم‌پیمانان و وفاداران خود را نفی نمی‌کند.
حتی ممکن است داعش عناصر خود را به اجرای عملیات‌های فردی وادار کند؛ این مورد به ویژه در کشورها و مناطقی که گروه‌ها و یا شاخه‌های خارجی داعش وجود دارد٬مانند قاره اروپا ممکن است. این گروه تکفیری در این زمینه از «سرمایه فکری» که عملیات بازنشر ایدئولوژی‌های داعش را تسهیل میکند٬ استفاده میکند.
2-انگیزه انتقام:گروه تروریستی داعش به دنبال قتل ابوبکر بغدادی سرکرده سابق این گروه توسط نیروهای آمریکایی در استان ادلب سوریه و از آنجایی که بغدادی تاثیر زیادی در میان عناصر داعشی داشته و مرگ او به مثابه یک خلاء بزرگ در این گروه تکفیری است٬ انگیزه زیادی برای انتقام‌جویی دارد.
3-توانایی انجام عملیات سری: تروریسم فردی یک چالش بزرگ در برابر سرویس‌های امنیتی دنیا به وجود آورده است؛ زیرا پیش بینی عملیات‌های تروریستی این چنینی و خنثی کردن آنها بسیار دشوار است.علت امر آن است که در تروریسم فردی٬ سرویس‌های امنیتی قادر به شناسایی این عناصر تروریستی نیستند و عملیات‌هایی که آنها انجام می دهند٬ گاهی قربانیان زیادی دارد. در 28 آوریل گذشته اطلاعات انگلیس درباره عملیات‌های تروریستی داعش از خلال برخی هسته‌های خفته آن در قاره اروپا هشدار داد؛ همانطور که یک گروه داعشی موسوم به هسته‌های تمساح‌ها که به دنبال اجرای چنین عملیات‌هایی هستند کشف شده است.
پایه و اساس این نوع از عملیات‌های تروریستی داعش٬ به شکل خاص، مورد هدف قرار دادن غیرنظامیان است که این استراتژی داعشی‌ها در عملیات‌هایی که برخی از شهرها و پایتخت‌های اروپایی در دوره گذشته شاهد آن بودند٬ مشهود است. به طور کلی هدف این گونه عملیات‌ها٬ به حداکثر رساندن تعداد زخمی ها و کشته‌هاست.
4-کاهش فشارها: برخی از سرکردگان گروه تکفیری داعش معتقدند که موفقیت برخی از این عناصر داعشی در اجرای عملیات‌های خود می‌تواند در کاهش حد زیادی از فشارهایی که متوجه داعش و گروهک های مختلف آن است کمک کند؛ زیرا این عملیات ها منجر می‌شود تا تلاش‌های نیروهای ضد داعش به نوعی پراکنده شده و حتی ممکن است برخی از آنها اقدام به عقب‌نشینی از مبارزه با تروریست‌های داعش کنند تا از عملیات های انتقام جویانه آنها در پی قتل ابوبکر بغدادی جلوگیری شود.
به طور کلی و باتوجه به مطالب فوق٬ به نظر نمی‌رسد که گسترش «تروریسم فردی» در مرحله آینده داعش٬ احتمال دور از انتظاری باشد.
پیامدهای زمانی مرگ ابوبکر بغدادی بر روند فعالیت‌های داعش
مرگ ابوبکر بغدادی سرکرده سابق گروه تکفیری داعش در 27 اکتبر سال جاری میلادی٬ یک نقطه تحول بارز در مسیر مقابله با این گروه تروریستی به شمار می‌رود؛ از این جهت که کشته شدن بغدادی پیامدهای مستقیمی بر انسجام درونی داعش و یا روش‌های جدیدی که این گروه تکفیری پس از مرگ سرکرده خود٬ برای ادامه فعالیت‌های تروریستی اتخاذ خواهد کرد دارد.
اما نکته قابل توجه در مرگ ابوبکر بغدادی٬ مکان کشته شدن اوست؛ استان ادلب در سوریه که بر اساس بسیاری از گزارش‌ها بیشترین نفوذ گروه‌های تروریستی دراین منطقه متعلق به جبهه تروریستی النصره است نه داعش! با توجه به اینکه رقابت و درگیری عنوان بارز روابط میان این دو گروه تکفیری به شمار می‌آید؛ می‌توان نتیجه گیری کرد که بغدادی مدت زیادی نبوده که در این شهر ساکن شده بود و شاید قرار بر این بوده که او به یک مکان دیگری که امکان تسلط بر آن و تقویت تدابیر امنیتی در آنجا وجود داشته باشد٬ منتقل شود.
اعلام خبر کشته شدن ابوبکر بغدادی در این زمان٬ ملاحظات زیادی دارد که تصمیم دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر خروج بخشی از نیروهای خود از سوریه با انتقاداتی مواجه شده است. علت این انتقادات٬ هشدارهایی مبنی بر احتمال اقدام گروه تکفیری داعش به تلاش برای پرکردن خلاء به وجود آمده دراین گروه ترویستی در اثر مرگ سرکرده سابق آن٬ به موازات افزایش نگرانی‌ها از فرار تعدادی از عناصر ارشد و سرکردگان این گروه تکفیری از مراکز بازداشت منطقه تحت سیطره نیروهای دموکراتیک کرد سوریه (قسد) به دنبال حملات نظامی ترکیه به این منطقه است.
مهم‌ترین این ملاحظات عبارتند از:
-احتمال بازگشت داعش:قابل توجه است که تقریبا همه ناظران بر این نکته اتفاق نظر دارند که گروه تکفیری داعش پس از یک مرحله خاموشی و شکست٬ با استفاده از برخی تحولات اخیر منطقه در حال تلاش برای بازگشت دوباره به میدان است.
ناظران دراین نظریه خود به یک کلیپ صوتی از ابوبکر بغدادی که در 16 سپتامبر سال جاری میلادی منتشر شد استناد می‌کنند. بغدادی دراین کلیپ صوتی مدعی شده بود که داعش با وجود ضربه‌هایی که در مناطق مختلف خورده است٬همچنان وجود دارد. بغدای همچنین در این کلیپ از طرفداران خود به ویژه عناصر تروریستی این گروه تکفیری در کشورهای غربی خواسته بود تا اقدام به عمل کنند.
به معنای واضح‌تر٬ این کلیپ صوتی بغدادی به مثابه چراغ سبزی از سوی سرکرده سابق داعش برای شاخه‌های مختلف تروریستی که به آن اعلام وفاداری کرده بودند٬ به شمار می‌آمد تا مناطق تحت نفوذ خود را گسترش داده و یا عملیات‌های تروریستی خود را از خلال داعش انجام دهند؛ با تاکید براینکه شکست‌های داعش در دوره گذشته منجر به فروپاشی آن نشده است. نکته حائز اهمیت در اینجا این است که پیروزی بر داعش طبق گفته آمریکا به معنای پایان مقابله با آن نیست!
-پیامدهای عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه: شاید نتوانیم زمان خبر کشته شدن ابوبکر بغدادی را از پیامدهای جدیدی که عملیات نظامی ترکیه در شمال سوریه به وجود آورد٬ جدا کنیم.
مورد فوق ممکن است یکی از اصلی‌ترین دلایلی باشد که واشنگتن را وادار به مداخله برای توقف عملیات نظامی ترکیه در سوریه که انتقادات شدیدی از سوی کشورهای غربی به همراه داشت٬ کند. اما علت انتقادات غرب از حمله ترکیه به شمال سوریه٬ ترس این کشورها از خطر بازگشت داعش است که ممکن است در سایه این شرایط بیشتر شده و امنیت و منافع آنها از خلال فرار عناصر داعش از مراکز بازداشت منطقه تحت سیطره کردها که در تلاش برای نفوذ دوباره به اروپا برای انجام عملیات‌های تروریستی جدید در آن هستند٬ به خطر بیفتد.
به طور کلی مطالب فوق نشان می‌دهد که مرگ ابوبکر بغدادی به زودی پیامدها و ملاحظات جدیدی چه از نظر روش‌هایی که باید برای مقابله با گروه‌های تروریستی و به ویژه داعش به کار گرفته شود و چه از نظر انسجام داخلی این گروه تکفیری خواهد داشت؛ با توجه به اینکه مرگ بغدادی ممکن است منجر به تقسیم داعش به زیرگروه‌های کوچکتر و یا تغییر نوع ارتباط آنها با سایر گروه‌های تروریستی و در صدر آنها القاعده که به زودی برای استفاده از این فرصت در راستای تقویت فعالیت‌های خود و صدور نقشه و برنامه برای گروه‌های ترویستی تلاش خواهد کرد٬ شود.
موانع نابودی داعش در منطقه عربی
جیمز فرنی نویسنده مجله نیویورک‌تایمز در کتابی با عنوان «آنها باید بمیرند، الآن بمیرند: موصل و سقوط خلافت» درباره ظهور گروه تکفیری داعش در عراق و دلایل حمایت برخی از عراقی‌ها از این گروه در آن زمان بحث کرده و سپس به جزئیات جنگ موصل که به سیطره داعشی ها در این منطقه پایان داد و نیز آینده این گروه تروریستی در زمان حاضر و سیاست‌هایی که منجر به ظهور دوباره آن می شود٬ پرداخته است.
اهمیت این کتاب در آن است که به آینده گروه تکفیری داعش پس از قتل ابوبکر بغدادی سرکرده سابق آن پرداخته و اینکه آیا پس از مرگ سرکرده آن٬ سیطره داعش بر مناطق بزرگی از عراق و سوریه که در ابتدای ظهور خود به دست آورده بود٬ پایان یافته و این گروه نابود شده است؟
انگیزه‌‌های بازگشت دوباره داعش به کشورهای عربی
فرنی معتقد است که جنگ داعش قبل از اینکه یک درگیری ایدئولوژیک باشد٬ یک جنگ خشونت‌آمیز ضد دولت بوده و ایدئولوژی مذهبی آخرین نقطه‌ای است که هویت این گروه تکفیری را تعیین می کند.
نویسنده مذکور اشاره میکند که شکل‌گیری اولیه داعش ناشی از جنگ آمریکا ضد عراق در سال 2003 و سیاست‌های اشتباهی است که قبلا در این کشور وجود داشت. همچنین نظام فرقه‌ای در عراق موجب شد تا داعش بتواند از شکاف‌های مذهبی و فرقه‌ای این نظام در جهت حمایت از مواضع خود استفاده کرده و خود را به گونه‌ای معرفی کند که می‌تواند حکومت عادلانه‌ای در این کشور برپا کند!
جیمز فرنی اضافه می کند که شرایط شکل‌گیری گروه تروریستی داعش در عراق با سوریه متفاوت است. او معتقد است که ادعاهای موجود مبنی بر اعمال خشونت از سوی دولت ضد شورشیان و مخالفان دولت٬ به شکل‌گیری داعش در این کشور کمک کرد.
نویسنده کتاب مذکور خاطرنشان میکند که اگر آمریکا سناریوی جنگ ضد عراق را اجرا نمی‌کرد؛ هرگز زمینه ظهور داعش در این کشور به وجود نمی‌آمد و شاید مسیر تحولات عراق و سوریه دراین سال‌ها می‌توانست متفاوت از آنچه که هست باشد! از نظر این نویسنده جنگ آمریکا ضد عراق در 2003 تاثیر زیادی در این اوضاع بد و سیاه سوریه و عراق گذاشت.
جنگ موصل
جیمز فرزنی در بخش از کتاب خود٬ سفرش به موصل را روایت و به تاریخ تصرف این شهر توسط داعش در تابستان 2014 که یکی از بزرگترین شهرهای عراق است اشاره میکند. او اضافه میکند که در جنگ موصل حدود 20 هزار نیروی عراقی از سال 2014 تا 2016 کشته شدند.
نویسنده برای توضیح این بخش٬ به یک داستان در یکی از اردوگاه‌های آوارگان اشاره میکند؛ این داستان مربوط به قصه دو برادر حامی داعش به نام‌های ابوعمر و ابو فهد است. این دو برادر از قشر متوسط جامعه بوده و در اواسط عمر خود به سر می‌بردند؛ همسر ابوعمر در سال 2005 به دست گروه تروریستی القاعده کشته شده بود و همسر ابوفهد نیز که پیش از این به عنوان پزشک ارتش کار می‌کرد٬ به دست کُردهای هم‌پیمان با آمریکا که ماشین او را هدف قرار دادند به قتل رسیده بود. ابوفهد می گفت که هرگز یک فرد متعصب با دیدگاه انقلابی نبوده است؛ اما جنگ آمریکا ضد عراق و فروپاشی و ویرانی این کشور٬ موصل را از مدینه فاضله تبدیل به جهنم کرد و او امیدوار بود که حضور داعش در موصل موجب ایجاد تغییر و تحولاتی در این شهر شود٬ به همین دلیل از داعش حمایت می‌کرد!
فرنی در ادامه ماهیت جنگ موصل را توضیح می‌دهد که حجم عظیمی از سلاح‌های پیشرفته در آن مورد استفاده قرار گرفته و علاوه بر آن٬ روش‌های متنوع جنگی که به نیروهای مشترک در این جنگ آموزش داده می‌شد٬ از ویژگی‌های جنگ موصل بود.
موصل بعد از داعش چه شد؟
با وجود تلاش‌های زیاد نیروهای عراق برای جلوگیری از تخریب موصل٬ این جنگ٬ این شهر را با ساکنان آن ویران کرد؛ موضوعی که باعث می‌شود تا اهالی موصل از نیروهای دولتی کشورشان متنفر شوند! درحالی که بسیاری از سربازان در این جنگ کشته شدند و شاید این امر می‌توانست منجر به نفرت آنها از اهالی این منطقه شود که شاید این موضع منجر به ایجاد درگیری‌هایی در آینده شود. اما با وجود شکست نظامی داعش و نیز شکست آن به عنوان یک نهاد سیاسی٬ طرفداران آن همچنان در مناطق متعددی از سوریه و عراق حضور داشته و آماده اجرای عملیات‌های تروریستی هستند.
این نویسنده آمریکایی در پایان کتاب خود نتیجه‌گیری میکند که سیاست‌های واشنگتن در خاورمیانه٬ نقش زیادی در تشدید و اوج‌گیری داعش و فعالیت‌های آن داشت.
ادامه دارد....
