گزارش| دور جدید رقابت روسیه و آمریکا در آسیای مرکزی از ابتدای ۲۰۲۰

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، وزارت امور خارجه قزاقستان در کانال تلگرامی خود روز گذشته از سفر مایک پامپئو، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا در تاریخ 5 ژانویه به این کشور خبر داد. در این بیانیه آمده است که پامپئو با رهبری این کشور از جمله نورسلطان نظربایف و قاسم ژومارت توکایف دیدار کرده و ملاقاتی نیز با وزارت امور خارجی این کشور خواهد داشت. در این دیدارها مسائل مناسبات دوجانبه و منطقه‌ای آمریکا و قزاقستان در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و انسانی و در سطح جهانی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

در همین حال وزارت امور خارجه ازبکستان نیز اعلام کرده است که وزیر امور خارجه آمریکا در تاریخ 5 ژانویه به این کشور نیز سفر خواهد کرد. هیات آمریکایی در ازبکستان نیز با رئیس‌جمهور این کشور دیدار خواهند کرد. بنا بر اعلان وزارت امور خارجه ازبکستان در این برنامه مذاکراتی میان مقامات دو کشور پیرامون اجرایی‌سازی موافقتنامه‌های امضاشده در دیدار مقامات عالی‌رتبه آمریکا و ازبکستان در مورخ 16 مه 2018 در واشنگتن، برگزار خواهد شد و در خصوص مسائل مهم دیگر در روابط دوجانبه و مسائل بین‌المللی نیز تبادل نظر میان دو کشور صورت می‌پذیرد.

سفر پامپئو به آسیای مرکزی در حقیقت به منظور شرکت در نشست وزاری امور خارجه چارچوب «C5+1» موسوم به «چارچوب آسیای مرکزی و ایالات متحده آمریکا» به این منطقه سفر می‌کند. با این حال دیدارهای مجزای پومپئو تنها در قبال دو کشور بزرگ و قدرتمند منطقه صورت می‌گیرد.

گفتنی است چارچوب «C5+1» یک ساختار همگرایی سیاسی ارائه شده از سوی واشنگتن است که با هدف هماهنگ‌سازی کشورهای آسیای مرکزی برای اقدامات مشترک تاسیس شده است. ایالات متحده تلاش کرده تا در این چارچوب افغانستان را نیز وارد کرده و استراتژی اتصال آسیای جنوبی و مرکزی را نیز از منظر این همگرایی سیاسی، عملیاتی سازد.

بنا بر اعلان وزارت امور خارجه ازبکستان در نشست پیش‌روی وزرای امور خارجه «C5+1» موضوعاتی همچون همکاری‌های منطقه‌ای، به ویژه با تاکید بر همکاری‌های اقتصادی، تقویت امنیت مرزها و همگرایی با افغانستان در حوزه حمل و نقل و تجارت در دستور کار قرار دارد. ایالات متحده در این چارچوب از طریق روش‌هایی همچون ارائه کمک‌های بلاعوض نظامی در قالب تجهیزات و ساخت تاسیسات مرزی، ارائه وام‌های بانکی، سرمایه‌گذاری، و تسهیل مناسبات سیاسی فعالیت می‌کند.

در همین حال وزارت امور خارجه ازبکستان خبر دیگری را مبنی بر سفر سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه به ازبکستان در بازه 12 و 13 ژانویه، درست یک هفته بعد از سفر پامپئو به این کشور، منتشر کرده است. بنا بر این گزارش، لاوروف با شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان دیدار خواهد کرد.

بنا به گفته ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه، سفر لاوروف شامل مذاکرات دوجانبه با وزارت امور خارجه ازبکستان و بازدید از شعبه «دانشکده روابط بین‌الملل مسکو» در تاشکند و دیدار با دانشجویان این مرکز را ترتیب خواهد داد. این مرکز آموزش سیاسی و دیپلماتیک در مورخ 9 دسامبر سال 2019 در تاشکند افتتاح گردید. تا پیش از این دانشکده وزارت امور خارجه و آکادمی دیپلماتیک مسکو مرکز معتبری برای تحصیل چهره‌های سیاسی و نخبگان کشورهای آسیای مرکزی، از جمله ازبکستان بوده است.

در سفر لاوروف همچنین قرار است سند «برنامه همکاری میان وزرای امور خارجه روسیه و ازبکستان 2020 الی 2021» نیز به امضا خواهد رسید. بنا به گفته زاخاروا، در این سفر و طی دیدار با مقامات عالی‌رتبه ازبکستان، در خصوص طیف گسترده‌ای از مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و انسانی دوجانبه مذاکره خواهد شد.

تاکنون خبری مبنی بر سفر لاوروف به دیگر کشورهای آسیای مرکزی، به ویژه قزاقستان از سوی مراجع رسمی این کشورها منتشر نشده است.

سفر وزرای امور خارجه ایالات متحده آمریکا و روسیه به دو جمهوری کلیدی و تاثیرگذار آسیای مرکزی نشان از نوعی رقابت سیاسی برای حفظ و بسط نفوذ در این منطقه است. ایالات متحده اگرچه به خوبی از نفوذ سنتی و عمیق مسکو در قزاقستان آگاه است، در نظر دارد تا با استفاده از اختلاف نظرهای احتمالی میان توکایف و نظربایف، موازنه فعلی در سیاست خارجی این کشور را به نفع خود تغییر دهد. البته باید اشاره داشت واشنگتن در این مسیر بر مزیت‌های اقتصادی خود، به ویژه در حوزه سرمایه‌گذاری نیز نگاهی ویژه دارد.

در ازبکستان اما این رقابت بسیار شدیدتر و مهم‌تر است. روی کار آمدن شوکت میرضیایف فضای جدیدی را برای رقابت دو کشور فراهم کرد. در این بازه مناسبات تاشکند و واشنگتن در حوزه اقتصادی رشد چشمگیری یافته است. در حوزه سیاسی و امنیتی اما مسکو با تاسیس نیروگاه‌های هسته‌ای و انعقاد قرادادهای نظامی تلاش‌های قابل توجهی را صورت داده است. با این حال، در حوزه اقتصادی همچنان ازبکستان در دوراهی عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا (با محوریت روسیه) و یا سازمان تجارت جهانی (با محوریت ایالات متحده) قرار دارد. در حوزه مسائل منطقه‌ای، به ویژه بحران افغانستان نیز اختلاف نظرهای مسکو و واشنگتن اگرچه کمتر است، اما روش متفاوت دو طرف و مدیریت بحران در قدرت بزرگ بین‌المللی، با ماهیت و اهداف متمایزی انجام می‌گیرد.

با این حال در طرف دیگر ماجرا، یعنی دو جمهوری آسیای مرکزی فوق‌الذکر، موازنه مثبت توسط قزاقستان و موازنه منفی توسط ازبکستان در دستور کار قرار گرفته است. به نظر می‌رسد روسای جمهور دو کشور (در قزاقستان بیشتر با محوریت نورسلطان نظربایف، رئیس شورای امنیت) با ورود به این مقوله مهم سیاست خارجی، سعی در نظارت مستقیم بر این فرایند دارند.

انتهای پیام/