معنایی دیگر برای "زینب"(س)/ آنچه امیرمؤمنان درباره کربلا به دخترش گفت
استاد حوزه علمیه می‌گوید رشته مهر و محبتی که بین امام حسین علیه‌السلام و حضرت زینب سلام‌الله علیها شکل گرفت، از جنس پیوندهای دنیوی نبود بلکه پیوندی بود که خداوند در آسمان‌ها برایشان رقم زد تا برای مأموریتی عظیم در آینده آماده شوند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، حضرت زینب سلام‌الله علیها از برترین شیعیان اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام شناخته می‌شود. بررسی ابعاد متعدد معنوی این بانوی بزرگوار که رشدیافته مکتب وحی است، هیچگاه میسر نخواهد بود مگر آنکه به صورت گزیده‌ای به برخی از آنها اشاره شود. ذکر این نکته در شخصیت این بانوی بزرگوار لازم است که حضور در خانواده وحی به تنهایی عامل رشد افراد نیست؛ زیرا چه بسا افرادی که از فرزندان ائمه علیهم‌السلام بودند، اما مسیر ناسالمی را پیش گرفتند و خود عامل فتنه شدند؛ به عنوان نمونه فرزند امام صادق علیه‌السلام عبدالله افطح که مردم را پس از شهادت حضرت به خود دعوت کرد و یا نوه ایشان علی بن اسماعیل بن جعفر که یاری‌کننده در قتل امام کاظم علیه‌السلام بود و یا فرزند امام هادی علیه‌السلام جعفر کذاب که به دروغ ادعای امامت کرد.
به مناسبت ایام ولادت حضرت زینب سلام‌الله علیها با حجت‌الاسلام علی اصغر ظهیری مدرس و پژوهشگر حوزه علمیه به گفت‌وگو نشستیم. وی که صاحب کتاب «گذری بر زندگانی مادران چهارده معصوم» با عنوان «همسران با فضیلت» است، در بخش‌هایی از این گفت‌وگو می‌گوید: از ویژگی‌های مهمی که تمام خصلت‌های زینب سلام‌الله علیها و برترین شیعیان را تحت پوشش و تحت تأثیر قرار می‌دهد روحیه ولایتمداری است و تحت ولایت عترت علیهم‌السلام است که بهترین تربیت‌ها به شیعیان انتقال داده می‌شود.
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
تربیت زینب (س) در مسیر مأموریت عاشورا بود
* حضرت زینب سلام‌الله علیها دارای چه ویژگی‌هایی شخصیتی بود که از ایشان چهره‌ای ماندگار در تاریخ تشیع ساخت؟
قبل از آنکه به ویژگی‌های شخصیتی حضرت زینب سلام‌الله علیها بپردازیم، نیاز است اندکی درباره شرایط زندگانی ایشان حین ولادتشان مطالعه‌ای داشته باشیم. ایشان زمان ولادتشان توفیق درک حضرت رسول اکرم (ص) را یافتند و از سوی ایشان نامگذاری شدند. در تاریخ می‌خوانیم که هنگام ولادتشان بسیار بی‌قراری می‌کردند. نقل است، اما وقتی در آغوش امام حسین علیه‌السلام قرار گرفتند، آرامش زیادی یافتند به گونه‌ای که لبخند بر چهره مبارک ایشان بازگشت. این رشته مهر و محبتی که بین امام حسین علیه‌السلام و حضرت زینب سلام‌الله علیها شکل گرفت، از جنس پیوندهای دنیوی نبود بلکه پیوندی بود که خداوند در آسمان‌ها برایشان رقم زد تا برای مأموریتی عظیم در آینده آماده شوند. ما این نوع جنس از پیوند را حتی در بزرگسالی به ویژه در جریان کاروان حسینی مشاهده می‌کنیم، در آنجایی که حضرت زینب سلام‌الله نگران مصیبتی بودند که بنا است بر امام و برادرشان رقم بخورد و ایشان باید بر این مصیبت صبر پیشه کنند. در این لحظه است که امام حسین علیه‌السلام با دست الهی خود دوش ایشان را لمس کردند. از آن لحظه به بعد، آرامش و صبری یافتند که تداوم آن را در طول زندگانی این بانوی بزرگوار به ویژه در زمان اسارتشان مشاهده می‌کنیم.
دومین مسئله‌ای که در ابتدای زندگانی وجود مقدس حضرت زینب سلام‌الله وجود داشت، توجه ویژه امیرالمؤمنین و حضرت زهرا سلام‌الله علیها به ایشان است. این بانوی گرامی در چنین مکتبی پرورش یافته است. با مطالعۀ این بخش از زندگانی حضرت زینب (س) متوجه عنایات خاص حضرات معصومین علیهم‌السلام به این بانو خواهیم شد. هر یک از اهل‌بیت با وجود آنکه فرزندان متعددی داشتند، اما در بین آنها، بودند افرادی که بیشتر مورد توجه معصومین علیهم‌السلام قرار داشتند. با وجود آنکه زینب(س) کودک بود، بسیاری از احادیث پدر بزرگوارشان را حفظ می‌کرد و برای اطرافیان می‌خواند. این نوع تربیت خانوادگی تأثیر عمیقی بر شخصیت علمی و معرفتی حضرت زینب سلام‌الله علیها داشت.
ویژگی دیگر حضرت زینب سلام‌الله علیها، روحیه عبادت و تهجد ایشان است. این بانوی گرامی به قدری تقید به نماز شب و تهجد داشتند که حتی در دوران رنج و مهنتشان آن را ترک نکردند تا جایی که نشسته هم آن را ادا می‌کردند.
زینب (س) آشکارکننده زیبایی‌های صفاتی پدر بود
* یکی از مسائلی که درباره حضرت زینب سلام‌الله علیها مطرح است، وجه نامگذاری ایشان است. ظاهراً این نام را پیامبر برایشان برگزیدند. در این باره توضیح می‌دهید؟
یکی از نکاتی که درباره زینب سلام‌الله علیها وجود دارد، فلسفه نامگذاری ایشان است. برخی تصور می‌کنند زینب به معنای زینت پدر است، اما من معنای دیگری از این اسم را توضیح می‌دهم. در عربی «زِین» به معنای آشکارکننده است، یعنی چیزی که آشکارکننده چیز دیگری است، به آن «زِین» تعلق می‌گیرد. زینب کبری آشکارکننده زیبایی‌های صفاتی پدر بود. یکی از برترین ویژگی‌های امیرالمؤمنین صبر بود که اوج این خصلت را در دوران پس از رحلت نبی مکرم اسلام(ص) مشاهده می‌کنیم؛ حال، زینب کبری در این مقوله، بسیار رشد داشتند.
تشکیل جلسات تفسیر توسط حضرت زینب(س)
* آیا گزارشی درباره آموزه‌های علمی و معرفتی حضرت زینب سلام‌الله علیها از سوی امیرالمؤمنین (ع) وجود دارد؟
به طور حتم ائمه تقید فراوان نسبت به رشد علمی و معرفتی فرزندان خویش داشتند هرچند گزارشی در این باره وجود نداشته باشد؛ اما درباره حضرت زینب(س) نقل است امیرالمؤمنین اخباری از آینده را به دخترشان گوشزد می‌کرد. بر اساس گزارشاتی که در برخی کتب آمده است، حضرت در دوران حضورشان در کوفه، برای بانوان جلسات تفسیر قرآن برگزار می‌کرد و برخی تعالیم خود از آل عبا را به آنان انتقال می‌داد. در یکی از این گزارشات آمده است:
«روزی امیرالمومنین علیه‌السلام وارد خانه شد و شنید دخترش زینب به شکل خاصی حروف مقطّعه درابتدای سوره‌ها از جمله حروف «کهیعص» که در ابتدای سوره مریم نازل شده است، برای زنان کوفه تفسیر می‌کند. بعد از اتمام درس، امام(ع)نزد دخترش زینب رفت و فرمود: ای نور چشم من،آیا می‌دانی که این حروف، رمزی دربارهوقایعی است که در سرزمین کربلا بر تو و برادرت حسین وارد خواهد آمد؟»
به قدری شخصیت زینبِ کبری، جلیل‌القدر و شبیه به خصلت پدرشان است که وقتی وارد مجلس قاتلان امام‌حسین(ع) می‌شوند و خطبه می‌خوانند، از شیوایی سخنان ایشان و بلاغت کلامشان همگان متوجه می‌شوند ایشان جز از خاندان وحی نیست.
حضرت زینب در پرتو ولایت عترت به برترین خصلت‌ها دست یافت
* معمولاً وقتی از خصائل حضرت زینب سلام‌الله علیها صحبت می‌شود، ویژگی صبر ایشان جلوه‌گر می‌شود و سایر گزاره‌های دینی و اخلاقی مدنظر قرار نمی‌گیرد؛ چه ویژگی‌های دیگری را می‌توان برای این بانو بر شمرد؟
ویژگی مهمی هست که تمام خصلت‌های زینب سلام‌الله علیها و برترین شیعیان را تحت پوشش و تحت تأثیر قرار می‌دهد که همان روحیه ولایتمداری است. تحت ولایت عترت علیهم‌السلام است که بهترین تربیت‌ها به شیعیان انتقال داده می‌شود. ولایتمداری، غیر از اطاعت‌پذیری است. فردی ممکن است هرچه به او دستور بدهند، اطاعت کند، اما ممکن است آن فردِ خدمتکار، در عین اطاعت، هیچ تعهدی نسبت به اجرای اوامر صاحب خود نداشته باشد و از روی میل اجرا نکند. کسی که ولایت کسی را می‌پذیرد، به این معنا است که محور گردش زندگی او، بر اساس شخص ولیّ باشد. شما وقتی سنگ آسیاب را ببینید، بر محور خاصی می‌چرخد. اگر اهل‌بیت را محور زندگی خویش قرار بدهیم، یعنی باید تمام جزئیات زندگی ما حول محور ایشان بچرخد. منتها ولایتمداری درجاتی دارد که اوج آن را در شیعیانی همچون حضرت عباس (ع) مشاهده می‌کنیم.
یکی از عناصر مهم و گوهرهایی که خداو در پرتو ولایت اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام به مؤمنان عطا می‌کند، خصلت عفت و حیا است. گوهرهای گرانبهایی که خداوند آن را به برترین خوبان خود عطا کرده است و ایشان را به نسبت به آن آراسته است. این دو عنصر روح‌بخش از سویی انسان‌ها را از آلودگی به گناهان در امان نگه‌می‌دارد و از دیگر سو زمینه رشد سریع‌تر آنان در معنویات را فراهم می‌کند.
هر اندازه حیا و عفت در انسان‌ها تقویت شود، به آن میزان از گناهان دور و بر کرامت آنان افزوده می‌شود که این امر بر رشد معنوی آنان کمک شایان توجهی خواهد کرد. در این بین، بانوان به دلیل آنکه باید مراقبت بیشتری بر حفظ و تداوم این خصلت داشته باشند، بهره بیشتری از ثمرات آن دارند؛ به عنوان نمونه خداوند در آیاتی از قرآن نمونه‌هایی از زنان مؤمن را یاد می‌کند که در پرتو رعایت عفت و حیا توانسته‌اند به عالی‌ترین مراتب معنوی دست یابند که از مصادیق بارز آن حضرت مریم(س) است. این بانوی بزرگوار آنچنان صاحب عفت بود که خداوند به ایشان توفیق داد ظرفی برای پذیرش و نزول برترین پیامبر الهی پس از رسول گرامی اسلام(ص) یعنی حضرت عیسی(ع) باشد در آنجا که فرمود:
إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ یُبَشِّرُکِ بِکَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسیحُ عیسَى ابْنُ مَرْیَمَ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبینَ»
[یاد کن] هنگامى [را] که فرشتگان گفتند: «اى مریم، خداوند تو را به کلمهاى از جانب خود، که نامش مسیح، عیسى بن مریم است مژده می‌دهد، در حالى که [او] در دنیا و آخرت آبرومند و از مقربان [درگاه خدا] است. (45 آل‌عمران)
به طور طبیعی این ویژگی‌ها در بانوانی از خاندان وحی مانند حضرت زینب و حضرت معصومه جاری و ساری بود؛ از این رو به آنان مقامی داد که برترین خوبان نسبت به آن مقام غبطه خوردند. گزارش تاریخیِ جالب توجهی در این باره وجود دارد که نشانگر عمق عفت و حیای این بانوی گرامی است:
یحیای مازنی روایت کرده است که مدتها در مدینه در خدمت امیرالمؤمنین به سر بردم و خانه‌ام نزدیک خانه زینب سلام‌الله علیها بود. به خدا سوگند هیچگاه چشمم به او نیفتاد، صدایی از او به گوشم نرسید. به هنگامی که می‌خواست به زیارت جد بزرگوارش رسول خدا (ص) برود، شبانه از خانه بیرون می‌رفت، در حالی که حسن در سمت راست او و حسین در سمت چپش و امیرالمؤمنین (ع) پیش رویش راه می‌رفتند. هنگامی که به قبر شریف رسول خدا (ص) نزدیک می‌شد، علی (ع) جلو می‌رفت و نور چراغ را کم می‌کرد. یک‌بار امام حسن از پدر بزرگوارش درباره این کار سؤال کرد، حضرت فرمود: می‌ترسم کسی به خواهرت زینب نگاه کند.
این روایت تاریخی گویای آن است که تربیت خانوادگی نقش کلیدی در نهادینه‌سازی خصلت‌های آسمانی همچون حیا و عفت دارد. متأسفانه در عصر حاضر به دلیل عدم بسترسازی فرهنگی و دینی در سطح جامعه، چالش‌هایی در زمینه عفاف و حیا را شاهدیم. جامعه به گونه‌ای نیست که افراد به ویژه بانوان را دعوت به این امور کند.
انتهای‌پیام/
