گزارش| بحران جریانِ گولن در قرقیزستان: از احتمال استرداد به ترکیه تا درخواست پناهندگی سیاسی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، آسیای مرکزی با حضور 4 جمهوری ترک‌تبار و برخورداری از اکثریت جمعیت مسلمانان اهل سنت حنفی، یکی از مناطق مستعد جهان برای فعالیت جریان وابسته به فتح‌الله گولن بوده است.

از همین رو، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال این جمهوری‌ها، جریانِ وابسته به گولن فعالیت نفوذ خود با محوریت فضای آموزشی را در این کشورها آغاز کرد. با این حال پس از کودتای نافرجام در ترکیه در سال 2016، دولت رجب طیب اردوغان تلاش زیادی برای محدود کردن جریان وابسته به فتح‌الله گولن در اقصی نقاط جهان صورت داد که شامل آسیای مرکزی نیز می‌شد.

قرقیزستان تنها جمهوری منطقه بود که در این فرایند مقابل خواست دولت ترکیه مقاومت کرد و به مدارس وابسته به جریان فتح‌الله گولن اجازه فعالیت داد. حتی پس از آن دیدار مفتی سابق قرقیزستان با فتح‌الله گولن در ایالات متحده بسیار حاشیه‌ساز شد و اعتراض ترکیه را برانگیخت.

با این حال مواضع قاطع آتامبایف، رئیس‌جمهور سابق قرقیزستان در حمایت از مدارس وابسته به گولن در این کشور، نشان داد این کشور قصد پاسخ دادن به درخواست ترکیه را ندارد. طی این مدت در عین توسعه مناسبات تاشکند و آنکارا، چالش گولن همواره یکی از موضوعات مهم روابط دو کشور بوده است.

آخرین حاشیه مربوط به جریان گولن در سال 2019 در ماه مبارک رمضان به وقوع پیوست. اداره مفتیات قرقیزستان در یک ضیافت افطاری نماینده جریان گولن و سفیر ترکیه را به صورت هم‌زمان دعوت کرده بود که این موضوع با اعتراض سفیر ترکیه و ترک مراسم افطاری همراه شد. پس از آن نیز وزارت امور خارجه ترکیه از این اقدام سفیر ترکیه حمایت کرد. با این حال دولت قرقیزستان موضع خاصی در این زمینه اتخاذ نکرد.

اگرچه طی دوره ریاست جمهوری جین‌بیک‌اف و اهتمام وی به توسعه مناسبات با ترکیه نشانه‌هایی از محدودسازی و یا کمرنگ شدن فعالیت جریان گولن در قرقیزستان در قالب مدارس «سبات» به چشم می‌خورد، اما تاکنون حذف کامل این جریان دور از انتظار بوده است. با این حال طی هفته‌های اخیر پرونده مربوط به جریان وابسته به فتح‌الله گولن که از سوی دولت ترکیه متهم به مشارکت در حملات مسلحانه و عضویت در گروه‌های تروریستی هستند، در دادگاه پروومایسکی شهر بیشکک در جریان است.

بر مبنای تصمیم مراجع قضایی قرقیزستان در خصوص استرداد شهروندان خارجی به کشورهای مبدا برای بررسی جرائم و پروسه قضایی، پرونده مربوط به استرداد چهره‌های اصلی مدارس سبات در قرقیزستان نظیر سنان ییلماز و سنجر عبدالحکیم در دست بررسی است. دادگاه شهر پروومایسکی نیز در حال حاضر شکایت وکلای این افراد علیه تصمیم دادستانی کل در زمینه استرداد این افراد را بررسی می‌کند.

این دو چهره وابسته به جریان گولن در حال حاضر در بازداشتگاه کمیته دولتی امنیت ملی به سر می‌برند. وکلای آن‌ها درخواست آوردن این افراد به دادگاه را ارائه کرده‌اند، اما چنگیزبیک بردی‌مرادف، قاضی دادگاه این درخواست را رد کرده است. دادستانی قرقیزستان همچنین درخواست وکلای ییلماز و عبدالحکیم برای ایجاد وقفه در بررسی پرونده و همچنین تغییر قاضی را نیز رد کرده است.

در همین حال وکلای این دو چهره ترک درخواست تعلیق پروسه استرداد این افراد به ترکیه را تا زمانی که متهمین از پرونده خود مطلع نشده‌اند، ارائه کرده‌اند. در عین حال رسانه‌های قرقیز خبری را به نقل از منابع آگاه مبنی بر درخواست سنان ییلماز و سنجر عبدالحکیم برای پناهندگی سیاسی در این کشور منتشر کرده‌اند.

پیش از این نیز در ماه سپتامبر چنگیز کمال فیرات، سفیر ترکیه در بیشکک طی یک کنفرانس خبری اعلام کرده بود که موسسات آموزشی سبات در قرقیزستان با هزینه دولت ترکیه ساخته شده و می‌بایست به دارایی‌های این کشور در «بنیاد معارف» بازگردانده شوند.

پیش‌تر در جریان سفر اردوغان به قرقیزستان یک تفاهم‌نامه میان بنیاد معارف و وزارت آموزش به امضا رسیده بود. سورانبای جین‌بیک‌اف پس از دیدار با اردوغان این موضوع را اعلام کرد که از این پس بنیاد معارف جایگزین مدارس سبات در همکاری‌های دو کشور خواهد شد. با این حال پس از مطرح شدن این موضوع از سوی دولت ترکیه، مدیران و هیات موسس مدارس سبات خواستار سازماندهی مجدد این نهاد آموزشی و انتقال دارایی‌های آن را به وزارت آموزش قرقیزستان ارائه دادند.

گفتنی است مجموعه نهادهای آموزشی ترکی- قرقیزی «ساپات» که وابسته به جریان گولن است، در مارس 2017 و پس از تلاش دولت ترکیه برای حذف این موسسات از قرقیزستان به «سبات» تغییر نام داد. چارت جدیدی نیز در این مدارس به اجرا در آمد که در وزارت دادگستری قرقیزستان نیز ثبت شد. این اقدام با هدف مقابله با اقدامات دولت ترکیه صورت گرفت.

در حال حاضر مجموعه نهادهای آموزشی سبات متشکل از 16 موسسه آموزشی، دانشگاه آتاتورک آلا-تو و مدرسه بین‌المللی جاده ابریشم، سه مدرسه راهنمایی نیمه کاره و چندین خوابگاه در شهرهای بیشکک، اوش و جلال‌آباد است.

طی سال‌های پس از استقلال قرقیزستان، نسل‌های اول و دوم فارغ‌التحصیلان این مدارس که عمدتاً فرزندان مقامات و چهره‌های سیاسی و اقتصادی قرقیز بودند، در ساختارهای رسمی و غیررسمی قرقیزستان نفوذ کرده و گفته می‌شود از لابی قدرتمندی نیز برخوردارند.

انتهای پیام/