منشأ صبوری در بلایا و وعده خداوند به صابران
اگر انسان، به معناداری و حکمت کارها باور داشته باشد، هر چند آن حوادث بر اثر بلایای طبیعی و یا خطاهای انسانی باشند، اما آنها را به خاطر حکمت‌های نهفته، تحمل خواهد کرد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، از اساسی‌ترین و بنیادی‌ترین اعتقادات دینی آن است که بدانیم تمام عالم بر اساس حکمت الهی می‌چرخد و هیچ حادثه و رویدادی بدون دلیل و مصلحت نیست؛ مهم این است که حکمت‌ها و مصلحت‌ها را بشناسیم و از درس‌های نهفته در آن عبرت بگیریم؛ چرا که اگر حادثه‌های ناخوشایند زندگی، بی‌معنا و بی‌حاصل باشند، قابل تحمل نخواهند بود. اگر انسان، به معناداری و حکمت کارها باور داشته باشد، هر چند آن حوادث بر اثر بلایای طبیعی و یا خطاهای انسانی باشند، اما آنها را به خاطر حکمتی که دارند، تحمل خواهد کرد. چه بسیار رویدادهایی که هر روزه در دنیا اتفاق می‌افتند که بخشی از آنها ریشه در طبیعت داشته و بخشی از آنها بر اثر غفلت و یا خطای افراد صورت می‌گیرد.
با این نگاه می‌توان گفت آنچه به عنوان بلا یا ابتلا می‌شناسیم، صرفاً بلاهایی نیست که خداوند ساز و کار آن را از طریق طبیعت بر بشر قرار داده بلکه گاهی بلا ممکن است بر اثر غفلت و یا خطای انسان‌ها بر ما عارض شوند؛ در هر صورت آنچه ضروری است، فهم حکمت این بلاها است که هر فرد و گروهی می‌تواند به فراخور فهم خویش متوجه حکمت این رویدادها شود؛ کسی که دارای چنین منظری نباشد و از دنیا جز توقع عافیت نداشته باشد، در مصائب به دست‌انداز می‌افتد چرا که تصور می‌کند در دنیا همه مسائل باید به روال طبیعی پیش رود؛ اتفاقاً خداوند در آیه 155 سوره بقره تصریح بر ابتلای افراد به انواع و اقسام بلایا دارد و می‌فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ؛ یعنی قطعاً ما شما را به چیزى از ترس و گرسنگى و کاهش اموال و نفوس و کشت‌ها مى‌آزماییم. و تو ـ اى پیامبر ـ به صابران بشارت بده.»
بر اساس این آیه، خداوند انسان‌های مؤمن را با ترس و گرسنگی و کاهش اموال و جان‌ها و کشت‌ها مورد آزمون قرار می‌دهد و در این بین، به آنها که صبر پیشه می‌کنند بشارت می‌دهد. از این منظر است که امام صادق(ع) در روایتی می‌فرماید: «اگر مؤمن پاداشی را که برای مصیبت‌ها خداوند برایش در نظر گرفته است بداند، هر آینه آرزو می‌کند که او را با قیچی تکه‌تکه کنند.» (اصول کافی، ج3، ص354)
شریف: صبر در بلاها یعنی کنترل ساختارهای ایمانی و روانی
علی‌رضا شریف، پژوهشگر قرآنی و دکترای تخصصی الهیات گرایش علوم قرآن و حدیث در گفت‌وگو با تسنیم در توضیح این آیه می‌گوید: خداوند در آیات قرآن ماجراهایی را تعریف می‌کند که مؤمنین دچار ابتلائات و چالش‌های درونی سخت شده‌اند؛ یکی از این ابتلائات، بلایای طبیعی همچون زلزله و سیل است. نوع دیگر، فوت یکی از بستگان یا نزدیکان است و یا نوع دیگر ممکن است حوادث اجتماعی سهمگین باشد. خداوند در هر موضوعی درس‌هایی قرار می‌دهد.
وی سنجش صبر را یکی از حکمت‌های ابتلائات الهی معرفی کرد و گفت: خداوند در آیه 155 سوره بقره که فرمود «قطعاً ما شما را به چیزى از ترس و گرسنگى و کاهش اموال و نفوس و کشت‌ها مى‌آزماییم» راهکاری را به اهل ابتلا بیان کرده و می‌فرماید: «وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ» بنابراین در این ابتلائات باید صبر کرد و خداوند می‌خواهد افرادی را وارد آزمون صبر کند و صبر آن است که انسان در شداید، ساختارهای ایمانی و اعتقادی خود و روان خویش را کنترل کند.
شریف درباره دیگر حکمت ابتلائات بشری گفت: خداوند پس از آنکه صحنه‌ای از سختی جنگ بدر و نزول سربازان غیبی یعنی ملائک برای نصرت مؤمنین را مطرح می‌کند، می‌فرماید «در این هنگام چشم‌ها خیره شد و جان‌ها به گلوگاه‌ها رسید و به خدا گمان‌هایى [نابجا] مىبردید.» شدت و سختی صحنه‌ای که خداوند در این آیه ترسیم می‌کند، بسیار عجیب است؛ یعنی صحنه‌ای بود که عده زیادی از مؤمنین از شدت ترس به خداوند گمان بد بردند، اما در آیه بعد حکمت این ابتلا را اینگونه بیان می‌کند: «هُنالِکَ ابْتُلِی الْمُؤْمِنُونَ وَ زُلْزِلُوا زِلْزالاً شَدیدًا؛ آنجا [بود که] مؤمنان در آزمایش قرار گرفتند و سخت تکان خوردند.» منظور خداوند از «زلزله» در این آیه حالتی درونی سخت است که افراد در برخی صحنه‌های زندگی دچارش می‌شوند که از مصادیق آن، فوت بستگان بر اثر حادثه و یا بلایای طبیعی است. این آیات گویای آن است که در ابتلائات بشری به جای آنکه انسان‌ها دچار تزلزل روحی شوند و اوضاع خود و اطرافیان را با بحران مواجه کنند، به درس‌هایی که خداوند در آن قرار داده است، دقت کنند.
قدیریان: باید لایه‌های پنهان رویدادها را کشف کرد
عبدالحمید قدیریان به عنوان هنرمند عرصه دین و دفاع مقدس که با ترسیم مجموعه تابلوهای «آسمان حسین علیه‌السلام» بیشتر شناخته شد، ابتلائات و رویدادهای طبیعی و اجتماعی را دور از حکمت‌های الهی ندانست و در این باره به خبرنگار تسنیم گفت: تصورم این است که باید نگاه آیاتی را که خداوند بارها در قرآن مطرح کرده است، وارد زندگی و اجتماع کنیم. انتظار می‌رود که ما نیز به بهانه این صحنه‌ها با خداوند گفتمانی ایجاد کنیم و از خداوند بخواهیم لایه‌های پنهان رویدادها را به ما نشان دهد و ما را با درس‌های حوادث آشنا کند تا بتوانیم در قبال آنها رفتار مناسبی داشته باشیم.
وی با انتقاد از اینکه عموم تصمیمات ما، به خصوص در موضوعات فرهنگی، بر اساس تفکر غرب است، افزود: گویا بدون تعارف ما عملاً به خدای ساعت‌ساز ایمان داریم؛ اما اگر در جامعه جا بیفتد که خداوند زنده است و با ما سخن می‌گوید، ان شاءالله تغییرات مثبت فراوانی در فرهنگ عمومی جامعه اتفاق بیفتد. از نگاه منِ هنرمند که لایه‌های پنهان ماجراها دنبال می‌کنم و این مسئله را در آثارم مشاهده می‌کنید، ابتلائات و رویدادها ارتباط و پیوستگی با هم دارند و این مستلزم این است که ابتدا و در گام اول این را فهم کنیم که خداوند حضور دارد و اثرگذار است و در هر بار انتظار دارد رفتار مناسب در قبال مقولات مختلف را بیابیم و با صبر و شکیبایی به حل مسائل بپردازیم. اتفاقاً خداوند پس از آیه 155 سوره بقره آنجا که می‌فرماید شما را به برخی مقولات مبتلا می‌کنیم و بر صابران بشارت بده، در آیه بعد می‌فرماید: «الَّذینَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصیبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ؛ همان کسانى که چون مصیبتى سخت به آنان رسد مىگویند إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ؛ یعنی ما مملوک خداییم و یقیناً به سوى او باز مىگردیم»؛ یعنی فردی که واجد نگاه توحیدی باشد، در مصیبت‌ها سریع متوجه خداوند می‌شود.
انتهای‌پیام/
