میزگرد رسانه و مدیریت بحران| چگونه اخبار نادرست حوادث را به بحران اجتماعی و امنیتی تبدیل می‌کند؟ + فیلم
در میزگردی با عنوان «رسانه و مدیریت بحران» ابعاد مختلف فعالیت رسانه در بحران‌ها مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.
به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، ایران یکی از کشورهایی است که همواره در معرض بحران‌ها و بلایای طبیعی است، از این رو هر جا که بحران وجود دارد نیاز به ابزار مدیریت آن و رسانه نیز احساس می‌شود.
رسانه‌ها به‌دلیل توانایی در جهت‌دهی به افکار عمومی، نقش اساسی در مراحل مختلف بحران ایفا می‌کنند، نقش دوگانه رسانه‌ها در بحران‌زایی و بحران‌زدایی، برجسته‌سازی و کوچک‌نمایی، امیدزایی و امیدزدایی و موارد دیگر دست‌کم بر صاحب‌نظران این عرصه، پوشیده نیست.
اما به‌نظر می‌رسد در کشور ما، تاکنون از ابزار رسانه و ظرفیت استثنایی آن در حد مطلوب برای مواقع بحران و مدیریت بحران‌ها استفاده نشده است که عوامل بسیاری در این ماجرا دخیل هستند، این عوامل سبب می‌شوند که رسانه‌ها در بحران کارکردهای متفاوت داشته باشند.
از این رو خبرگزاری تسنیم استان مرکزی در میزگردی با موضوع بحران و مدیریت رسانه، انواع مدیریت بحران و عوامل مؤثر بر کارکردهای رسانه در بحران، نتایج این پیمایش و راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت بهتر بحران‌ها و ایفای نقش مطلوب رسانه را به بحث و گفت‌و‌گو گذاشت.
در این میزگرد «حمیدرضا غیاثی»، مدیرکل مدیریت بحران استانداری مرکزی و «حسن خزائی‌پور»، مدیرکل سابق روابط عمومی و امور بین‌الملل استانداری مرکزی و فرماندار شهرستان فراهان و از خبرنگاران سابق و پیشکسوت استان، «فاطمه هدایتی‌زاده»، فعال رسانه‌ای استان مرکزی حضور داشتند.
بررسی ابعاد ضرورت فعالیت درست رسانه در اطلاع‌رسانی بحران‌ها، نحوه تعامل دستگاه‌های متولی و مسئول در بحران با رسانه، مدیریت افکار عمومی در مواقع بحران از طریق رسانه‌ها از جمله مهمترین سرفصل‌های این میزگرد تخصصی بود که در ادامه مشروح این میزگرد تخصصی می‌آید:
رسانه و کارکرد آن در بحران‌ها
مدیرکل بحران استانداری مرکزی در پاسخ به این پرسش که نقش رسانه در حوزه بحران چیست با اشاره به بحران سیل استان مرکزی به‌عنوان یک نمونه عینی اظهار داشت: استان مرکزی در ابتدای سال 98 دو مرحله بارش داشت که شورای هماهنگی مدیریت بحران از ابتدا خوب و قوی وارد میدان شد، همه اعضا و مدیران ارشد استان حضور داشتند و از بحث هم‌افزایی و کار تیمی به‌خوبی استفاده کردیم و فرماندهی واحد به‌خوبی پیاده شد و استاندار مرکزی مدیریت عالی در کنترل بحران داشتند.
وی افزود: استان مرکزی نسبت به استان لرستان و خوزستان بارندگی کمتری نداشت و تنها تفاوت آن نزولات آسمانی خود استان بود و از استان‌های دیگر نزولات وارد استان نمی‌شد، آبخیزداری در سنوات گذشته در استان به‌خوبی اجرا شده بود و یک‌هزار و 483 سد و بند خاکی در استان داشتیم که همه این عوامل سبب شد که مدیریت بحران به‌خوبی انجام شود.
غیاثی بیان کرد: رسانه در بحران چندوجهی کار می‌کند و می‌تواند بحران‌زا یا بحران‌زدا باشد اما در بحران ابتدای امسال مجموعه رسانه‌ها کمک کردند و در راستای رسالت رسانه‌ها توانستیم با خبررسانی از تشویش اذهان عمومی بکاهیم.
وی ادامه داد: هدف ما از ارائه اطلاعات بموقع، صحیح و دقیق کاهش تشویش اذهان عمومی بود، توانستیم قبل از بارندگی‌های مرحله دوم بیش از 5 هزار پیامک به عمومی مردم ارسال کنیم، با استفاده از سایت‌ها و دوستان ارتباطات 5 میلیون پیامک هشداری، اخطاری و آموزشی ارسال شد و همه اینها سبب کنترل بحران شد.
غیاثی خاطرنشان کرد: استان مرکزی یک‌هزار و 100 میلیارد تومان در سه بخش زیرساخت، مسکن شهری و روستایی و کشاورزی خسارت دید که می‌توانست خیلی بیشتر از این باشد اما با مدیریت جامع خسارت حداقلی را داشتیم و به‌نوعی عمل شد که مرکز حتی از ما نمی‌پذیرفت که سیلاب و بارندگی شدید داشتیم، از رسانه‌های استان هم تشکر می‌کنیم که در راستای اطلاع‌رسانی دقیق به ما کمک کردند.
مدیرکل روابط عمومی استانداری مرکزی و فرماندار فراهان نیز با اشاره به نقش کلیدی رسانه در مدیریت بحران اظهار داشت: نقش رسانه در مدیریت بحران یک نقش کلیدی است و اعتقاد دارم که رسانه‌ها خود می‌توانند بحران را کنترل کنند.
خزائی‌پور عنوان کرد: اگر اطلاع‌رسانی، صحیح و بموقع شکل بگیرد، انصافاً در بحران سیلی که در استان مرکزی به وقوع پیوست با توجه به اینکه در تعطیلات نوروز قرار داشتیم و دسترسی به رسانه‌ها کم بود تنها مرجع ما برای تغذیه رسانه‌ها، کانال تلگرامی استاندار مرکزی بود که مشاهده می‌کردیم رسانه‌ها به‌موقع اخبار را دریافت و منتشر می‌کردند به‌ویژه در بحران منطقه کرهرود که آب تمام سطح رودخانه را پوشانده بود و نیاز به تخلیه احساس می‌شد رسانه‌ها کمک قابل توجهی داشتند.
خبرنگار و فعال رسانه استان مرکزی نیز با اشاره به وظایف رسانه در بحران اظهار داشت: بحران در ذات خود بی‌نظمی، آشفتگی و غافلگیری را در پی دارد و آبستن شرایط پیش‌بینی‌نشده است، حتی در کشورهایی که در این زمینه توسعه‌یافته هستند و برنامه‌ریزی‌های حساب‌شده‌ای دارند هم بحران‌ها فاجعه آفریده‌اند.
هدایتی‌زاده افزود: درواقع رسانه‌ها به جز اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی که البته رسالت اصلی آنها است، وظایف کلیدی دیگری نیز برعهده دارند که یکی از آنها در مواقع بحرانی بوده که باید به مدیریت بحران و آرام‌سازی فضای جامعه کمک کنند، بنابراین چنانچه رسانه‌ای صرفا به یک یا دو دسته از وظایف خود تکیه کند، طبیعی است که توازنی در اجرای نقش خود نخواهد داشت.
وی بیان کرد: در چنین شرایطی استفاده از رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی تنها جنبه ابزاری ندارد بلکه می تواند به عنوان یک راهبرد اصلی برای اعمال قدرت عملیاتی به منظور دست‌یابی به اهداف در اختیار مدیران باشد، همچنین در شرایط بحران، افکار عمومی نیز دستخوش تغییر فراوان می‌شود و در صورت عدم مدیریت صحیح افکار عمومی، شرایط بحران ممکن است بسیار پیچیده و غیرقابل کنترل شود.
رسانه همیار مدیران حوزه بحران در دوران بحران‌ها
مدیرکل مدیریت بحران استانداری مرکزی در پاسخ به اینکه رسانه در هنگام وقوع بحران چه کمکی می‌تواند به مجموعه‌های مدیریتی در بحث بحران داشته باشد گفت: رسانه می‌تواند نقش اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف و نقش آموزش را داشته باشد که در بحران امسال از این ظرفیت استفاده کردیم، از رسانه به منزله جایی برای آموزش استفاده کردیم.
غیاثی بیان کرد: ما می‌توانیم در مراحل چندگانه مدیریت بحران شامل پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی است از ظرفیت رسانه استفاده کنیم، به‌ویژه در بحث پیشگیری قبل از بحران با اطلاع‌رسانی و آموزش دقیق و صحیح می‌توانیم از خسارت‌های مالی و جانی بکاهیم و هم از نظر روحی و روانی به مردم کمک کنیم چراکه رسانه در بحران می‌تواند نقش ماندگار و تاریخی داشته باشد.
مدیرکل روابط عمومی استانداری مرکزی و فرماندار فراهان با اشاره به غفلت از انعکاس به موقع اخبار در زمان بحران گفت: موضوعی که در سطح استان یک مقدار مغفول واقع شده بود، انعکاس به موقع اخبار به‌ویژه اخبار بحرانی بود، توفیق داشتیم که کمیسیون رسانه‌ای شورای تامین را تشکیل دهیم، کمیسیون شکل گرفته، اعضا مشخص و تفکیک وظایف انجام شده است، اخباری که پیرامون مباحث امنیتی و سیاسی است از سوی معاون سیاسی و امنیتی استاندار مرکزی باید پاسخ داده شود.
وی ادامه داد: اخبار مواقع بحران و حوادث غیرمترقبه صرفا توسط مدیرکل مدیریت بحران استانداری و مباحثی که پیرامون مسائل قضایی است را دادستان مرکز استان باید پاسخ دهد، مباحث پیرامون مسائل دفاعی (در استان مرکزی این مورد وجود ندارد) را هم فرماندهی ارشد ستاد کل نیروهای مسلح یا همان فرماندهی آجا در سطح استانها باید پاسخگو باشند.
خزائی‌پور اضافه کرد: خوشبختانه مصوب شد که علاوه بر این افراد یک سخنگو هم از سوی این افراد و همچنین یک جانشین سخنگو معرفی شود که در صورت امکان‌پذیر نبودن پاسخگویی از سوی فرد اصلی دو نفر را برای پاسخگویی داشته باشیم که اسامی آنها هم دراختیار رسانه‌ها قرار می‌گیرد و هدف از این کار جلوگیری از انتشار آمارهای متعدد و نادرست بوده که هم سردرگمی مردم و هم زیر سوال رفتن کار رسانه را به همراه دارد است.
خبرنگار و فعال رسانه استان مرکزی با اشاره به عملکرد درست رسانه برای انعکاس صحیح اخبار گفت: برای انعکاس اخبار صحیح، دقیق و به موقع این کار انجام شده و اعتقاد داریم اگر اخبار صحیح را در مواقع بحران دراختیار رسانه‌ها قرار دهیم خیلی از حاشیه‌ها و مشکلات ما در مواقع بحران را رسانه‌ها می‌توانند برطرف کنند.
هدایتی‌زاده عنوان کرد: نقش رسانه در افکار عمومی و هدایت آن بسیار مشهود بوده و با ایجاد موج می‌توانند افکار عمومی جامعه را به سمتی که می‌خواهند هدایت کنند، رسانه‌ها می‌توانند با تحریف واقعیات، بحرانی را بحرانی‌تر سازند یا با هشدار در مورد وضعیت موجود از وقوع بحران جلوگیری کنند در واقع نقش و کارکرد رسانه با ماموریتی که به آن محول می‌شود ارتباط مستقیم دارد.
شناخت درست مسیر برای حرکت در حوزه اطلاع‌رسانی از سوی رسانه‌ها
مدیرکل مدیریت بحران استانداری مرکزی در پاسخ به اینکه چه تدابیری در رسانه برای رویارویی با بحران باید باشد و اینکه رسانه‌ها برای مدیریت بهتر شرایط در مواقع بحران باید به چه سمتی حرکت کنند گفت: درمجموع رسانه باید درک همه‌جانبه‌ای از حادثه داشته باشد، چیستی حادثه، میزان و شدت آن و تاثیری که بر جامعه هدف و پیرامون خود می‌گذارد، زمان تداوم و میزان خسارت‌ها از مباحث مهم هستند که باید مورد توجه رسانه باشد.
غیاثی اضافه کرد: انحصارا در بحث بلایای طبیعی یا انسان‌ساخت، از رسانه اطلاع‌رسانی صحیح، دقیق و بدون تنش برای مردم را انتظار داریم، امیدزایی، جهت‌دهی اصولی و کاهش تنش‌ها از مواردی است که از رسانه انتظار می‌رود چراکه گاه اخبار نادرست یک حادثه و بلای طبیعی را به بحران اجتماعی و امنیتی تبدیل می‌کند.
وی افزود: بنابراین رسانه باید رسالت خود که اطلاع‌رسانی صادقانه، صحیح و اصولی خود را که دور از ایجاد تنش است را انجام دهد که خوشبختانه در استان مرکزی مشکلی نداشتیم، پس بهتر است یک نفر از سوی رسانه معرفی شود و اخبار هم از یک مرجع مشخص دریافت شود و این تعامل باید وجود داشته باشد.
مدیرکل روابط عمومی استانداری مرکزی و فرماندار فراهان با اشاره به اهمیت اطلاع‌رسانی در بحران گفت: اطلاع‌رسانی یکی از مولفه‌های اساسی برای مدیریت بحران است، اگر بتوانیم این تعامل را با رسانه‌ها ایجاد و کتمان خبر نداشته باشیم می‌تواند در مدیریت بحران اثرگذار باشد.
خزائی‌پور افزود: از فرهنگ و ارشاد درخواست تفکیک خبرنگاران در حوزه‌های مختلف داشته‌ایم، اعتقاد داریم اطلاع‌رسانی به موقع به‌ویژه در مواقع بحران می‌تواند راهگشا باشد، انصافا در استان مرکزی اقدامات خوبی در حوزه رسانه انجام شده است.
خبرنگار و فعال رسانه استان مرکزی با اشاره به کارکرد گسترده رسانه گفت: گستردگی کارکردهای رسانه و سرعت تاثیرگذاری و وسعت استفاده از محرک‌های گوناگون سبب شده است که رسانه به طور مستقیم و در کوتاه مدت نقش مهمی در تغییر رفتار دارد، رسانه‌ها حضور خود را با ارائه اطلاعات یا القای تجربه‌های جدید که به صورت تجربه‌های بازسازی شده در "تصویرسازی" از واقعیت‌های جاری در
وی عنوان کرد: جامعه انسانی است، آغاز کرده و با اثرگذاری بر باورها، ارزش‌ها و هنجارها در شکل‌گیری روندهای رفتاری دخالت می‌کند و رسانه‌ها با انجام عملیات روانی در ایجاد انگیزه و احساس مثبت یا منفی نسبت به یک موضوع نقش دارند و با قدرت انتشار و بسیج احساسات می‌توانند هوش هیجانی افراد را تحریک کنند.
هدایتی‌زاده بیان کرد: رسانه ها با کارکرد هدایتی خود در قالب تولید انتظار و تولید رضایت در جامعه می‌توانند در تعیین اهداف برای افراد و جامعه نقش داشته باشند.
رسانه رکن مهم و اساسی موثر بر افکار عمومی در بحران‌ها
مدیرکل بحران استانداری مرکزی در پاسخ به این سوال که رسانه چه تاثیری در بحران در افکار عمومی خواهد داشت گفت: رسانه به عنوان نماینده افکار عمومی مردم می‌تواند حلقه واسط بین مردم و بحران باشد و می‌تواند جهت‌دهی مثبت و در راستای کم کردن تنش مردم را داشته باشد که جزو وظایف ذاتی آن است و از سوی دیگر می‌تواند خدای ناکرده یک بحران محلی را به بحران بزرگی حتی در سطح بین‌المللی تبدیل کند.
غیاثی افزود: رسانه می‌تواند جلوی موج‌سواری برخی افراد را بگیرد و مردم را در مسیر صحیح قرار دهد، رسانه‌ها با کمپین‌هایی که راه می‌اندازند و یا موضوعی را در کانون توجه قرار می‌دهند، مانند کمپین (من نمی‌گذارم درختم بشکند) در زمستان و هنگام بارش برف، می‌توانند نقش تکوین فرهنگی داشته باشند، در مراودات اجتماعی تاثیرگذار باشند و مردمی مسئولیت‌پذیر بار بیاورند.
مدیرکل روابط عمومی استانداری مرکزی و فرماندار فراهان با اشاره به ارتباط مستقیم رسانه با افکار عمومی گفت: رسانه نقش مستقیم در افکار عمومی دارد و اگر منبع خبر بتواند به موقع و به صورت صحیح و شفاف خبر را منتشر کند، رسانه‌ها کمک‌کننده هستند اما اگر کتمان باشد رسانه می‌تواند بحران‌زا باشدف تعامل صحیح رمز مدیریت مطلوب در مواقع بحران است.
خزائی‌پور ادامه داد: حضرت امام(ره) فرمودند کاری را که انجام می‌دهید باید به مردم گزارش دهید و فکر می‌کنم رسانه یک فرصت برای تمام دستگاه‌ها است تا به اهداف خود در این زمینه برسند، رسالت خطیر ایجاد تعامل دستگاه‌ها با رسانه بر عهده روابط عمومی است، تنزل جایگاه روابط عمومی‌ها در ساختار تشکیلاتی آنها منافی با رسالت آنها است.
وی خاطرنشان کرد: جایگاه روابط عمومی استانداری‌ها از جایگاه مدیرکلی به معاونت دفتر استاندار درحال تنزل است، به طور یقین در سطح ادارات هم این اتفاق خواهد افتاد که باید به سازمان امور استخدامی این تلنگر را داشت.
خبرنگار و فعال رسانه استان مرکزی با اشاره به قدرت رسانه در بحران گفت: رسانه‌ها با توجه به متغیرهای محیطی و بسترها و زمینه‌ها می توانند چرخه بروز رفتار در انسان‌ها را در روندی بسیار کوتاه و سریع به وجود آورند، در این روند، رسانه‌ها جامعه مخاطبان مورد نظر را شناسایی و با برجسته‌سازی و بزرگ‌نمایی محرک‌های کلیدی و تاثیرگذار می‌توانند انگیزه قوی، احساس شدید و هیجان کاذب یا غیر کاذب را به وجود آورند.
هدایتی‌زاده افزود: امروزه رسانه‌ها در عمل با قدرت بسیار بالا و سرعت زیاد برای پوشش خبری بحران‌ها وارد صحنه شده و در جایگاه نمایندگان افکار عمومی به یکی از صحنه‌گردانان عرصه بحران تبدیل شده‌اند.
وی تصریح کرد: بحران‌ها جزء جدایی‌ناپذیر جوامع و زندگی بشری از جمله کشورمان به شمار می‌روند و رسانه‌ها نیز جزء جدایی‌ناپذیر بحران‌ها هستند و در مراحل مختلف قبل، حین و بعد از بحران نقش غیرقابل انکاری دارند، با مدیریت رسانه می‌توان خسارات ناشی از بحران را به حداقل رساند و حتی بحران را به فرصت تبدیل کرد.
انتهای پیام/711/ی
