«معجزه آبخیزداری» | مشابه سیل شیراز، در کمین ۶ منطقۀ تهران

مرور سابقۀ سیل­‌های مخرب و سهمگین تهران نشانگر آن است که این شهر بزرگ جزو نقاط حادثه­‌خیز و سیل­‌خیز کشور است، برای نمونه یکی از معروف‌ترین سیل­‌هایی که تلفات مالی و جانی هم به‌جای گذاشت، سیل دربند و تجریش در سال 1366 است. این سیل بر اثر بارش شدید باران و جاری شدن سیلاب شدید در دره­‌های دربند و گلاب‌دره در شمال تهران رخ داد. بر اثر این سیل، حدود 300 نفر کشته شدند.

شدت بارش و رگبار در این سیل که در تابستان اتفاق افتاد، به‌گونه‌ای بود که در مدت 107 دقیقه 28 میلی‌متر بارش ثبت شد. در مدت کوتاهی سیلاب عظیمی از رودخانۀ گلاب‌دره به حرکت درآمد و صدها تن گل‌ولای و سنگ را در مسیر این رودخانه و جعفرآباد به‌سمت میدان تجریش به حرکت درآورد و خسارات زیادی را به‌جای گذاشت. حجم خسارات و تلفانی انسانی به‌اندازه­‌ای بود که سیل میدان تجریش تهران، دومین سیل مخرب کشور از نظر تلفات انسانی لقب گرفته است.

به‌گفته مسئولان و کارشناسان، تهران همچنان در خطر سیل قرار دارد و دره­‌رودهای تهران از نقاط بحرانی سیل احتمالی به‌شمار می‌رود. غلامحسین آرام معاون فرماندار تهران در این باره گفت: «تهران دارای شش دره­‌رود است که اغلب این موارد به‌عنوان فضای سبز و تفرجگاه در دست بهره­‌برداری هستند، از همین رو مدیریت سریع آنها به دغدغۀ نخست مسئولان استان تبدیل شده است. این دره‌رودها از نقاط احتمالی سیل  هستند؛ و نقطۀ دیگری وقوع سیل احتمال اتوبان امام علی(ع) است».

مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله نیز دربارۀ نقاط سیل­‌خیز تهران معتقد است: «بزرگراه‌های «امام علی(ع)»، «مدرس»، «صیاد شیرازی» و «ستاری» و همچنین مسیل رودخانۀ کن از مهمترین مناطق سیلاب‌های واریزه‌ای در تهران به‌شمار می‌روند، در حالی که از بزرگراه ارتش تا شهر ری بیش از 50 درصد از طول مسیر با دیواره‌های بتنی و نفوذناپذیر پوشانده شده که بسیار خطرناک در هر سیلاب واریزه‌ای است».

به‌گفتۀ زارع، محدودۀ بزرگ پردیس دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران نیز علاوه بر ساخته شدن به‌روی پهنۀ گسل شمال تهران، یک محدودۀ لغزشی فعال و بسیار مهم است که در هر رخداد زمین‌لغزش، به‌ویژه در یک دورۀ بارندگی شدید، امکان چکانش و رها شدن محدوده وسیعی از خاک، سنگ و واریزه در دره‌های پایین‌دست آن به‌ویژه در محدوده بزرگراه‌های آزادگان، ستاری و باکری وجود دارد.

در علت حساس بودن دره­‌رودها به خطر سیل، اقبال شاکری منتخب مردم تهران در مجلس شورای اسلامی دخل و تصرف­‌های غیرمجاز در دره­‌رودها را عامل وقوع سیل احتمالی می‌دانند و معتقد است: «متأسفانه به‌دلیل ناهماهنگی‌های دستگاه­‌ها و دخل و تصرفی که در بستر دره­‌رودها و حریم اطراف آن صورت گرفته است شاهد به‌وجود آمدن سیلاب در اطراف شهر تهران بوده‌ایم که این موضوع بایستی مورد بررسی و مطالعه قرار بگیرد».

به‌گفتۀ وی دست بردن در طبیعت می­‌تواند زمینه‌ساز ایجاد بحران در زمان بارندگی­‌های شدید باشد و اگر بستر رود‌دره­‌ها به‌شکل طبیعی خود باقی می­‌ماند، سرعت آب در زمان بارش‌های شدید آهسته بود (و سیل خطرات زیادی نداشت).

با توجه به امکان وقوع خطر سیل برای کلان‌شهر تهران و لزوم مقابله با آن، هوشنگ جزی مدیرکل آبخیزداری سازمان جنگل­‌ها و مراتع و آبخیزداری، آبخیزداری کافی و مناسب را راه­‌حل مقابله با وقوع سیل تهران می‌داند و دره­‌رودهای تهران را در زمرۀ شهرهایی بیان می­‌کند که در اولویت آبخیزداری قرار دارند.

وی در این باره گفت: «در مناطقی از تهرانمانند امامزاده داود، وردیج، گلاب‌دره ودربند فعالیت‌هایی در این ارتباط انجام شده اما نیازمند تکمیل است و نیاز دارد که سازه‌ها تکمیل و کارهای جدیدتری انجام شودتا حادثۀ سیل شیراز در کن، بزرگراه‌های امام علی(ع) و شهید صیاد شیرازی روی ندهد، زیرا آنها روددره‌های تهران هستند کهبسته شده‌اند. در این باره رقمی برای آبخیزداری تهران پیش‌بینی و به وزارت کشور، استانداری و سازمان مدیریت ارائه شده است؛ این ارقام مورد نیاز آبخیزداری در مقایسه با بودجه‌ای که به برخی از دستگاه‌ها اختصاص داده می‌شود، رقم زیادی به‌حساب نمی‌آید».

مسلماً با توجه به گذشتۀ تاریخی شهر تهران در وقوع سیل­‌های مخرب می­‌توان با انجام مدیریت جامع حوزۀ آبخیز تهران و مدیریت صحیح دره­‌رودها با آزادسازی مسیل­‌ها و عدم ساخت‌و‌ساز در این دره­‌رودها، می­‌توان جلوی بسیاری از سیل­‌های مخرب احتمالی در تهران را گرفت و با انجام عملیات آبخیزداری کافی و بموقع از ایراد خسارات جانی و مالی فراوان جلوگیری کرد. این مسئله در گروی هماهنگی و انسجام نهادها و دستگاه­‌های مختلف به‌خصوص شهرداری تهران، وزارت نیرو و وزارت جهادکشاورزی است.

انتهای پیام/+