«معجزه آبخیزداری» | دهشتناک­‌تر از ویروس کرونا


«معجزه آبخیزداری» | دهشتناک­‌تر از ویروس کرونا

رئیس سابق انجمن علمی آبخیزداری سوءمدیریت منابع طبیعی را خطرناک­تر از کرونا دانسته، معتقد است مدیریت پایدار حوزۀ آبخیز، تنها از طریق توجه به زیرساخت­‌های مناسب قانونی، قضایی و اجرایی امکان‌پذیر است.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، سیدحمیدرضا صادقی؛ استاد دانشگاه تربیت مدرس و رئیس سابق انجمن آبخیزداری ایران در یادداشتی نوشت:

شاید این ایام وانفسا و اضطراب عمومی حاکم بر جامعه به‌سبب اشاعۀ ویروس منحوس Covid19 (کرونا) فضایی را هرچند گذرا برای تأمل و اندیشیدن برای یکدیگر و با همدیگر فراهم کرده باشد، اگرچه یقیناً این دوران نیز همچون بسیاری از شرایط رخ‌داده در کشور به‌سرعت سپری و به بوتۀ فراموشی سپرده می­‌شود. خوب است که از هر فرصت ایجادشده برای غربال­گری دلسوزان و خادمان مملکت از ناخوش­‌احوالان و سودجویان و خیانتکاران به مملکت استفاده نمود. جای تأمل فراوان دارد در زمانی که مدافعان تمامیت و سلامت جامعه آشکارا خود را در معرض حادثه­‌ها قرار داده و با جرأت و منش بزرگوارانه از جان و مال خود می­‌گذرند، برخی گداصفتانه و مرموزانه در صدد تأمین منویات دنیوی و گذرا و ددمنشانۀ خود هستند، تفاوت از زمین تا عرش است.

خدایا، به ما لیاقت با هم بودن، به‌فکر هم بودن و دلسوز همدیگر بودن و نهایتاً خدمت به این ملت و مملکت اصیل و متین را عطا بگردان، آمین!

شاید با ارائۀ مقدمۀ بالا و ایجاد تلنگر برای هر یک از خودمان، به این جمع­‌بندی ساده برسیم که چه بایست برای استفاده از سرمایه‌گذاری­‌های کلان در حوزۀ آموزش و پرورش و طبعاً سرمایه­‌های انسانی ماحصل آن می­‌کردیم که انجام نداده­‌ایم و اکنون بازبینی رفتار سازمانی و سیاستگذاری­‌های مربوطه را ضروری می­‌نماید. شاید در حال حاضر اشاره به دلایل بروز این عدم توازن ظاهری بین تعداد دانش­‌آموختگان حوزۀ منابع طبیعی از قبیل گسترش تعداد مراکز آموزشی غیرکیفی، پذیرش دانشجویان زیاد، عدم کیفیت آموزش و پرورش در اغلب مراکز یادشده، عدم تقاضا و مشکل‌محور بودن سیاست­‌ها و برنامه­‌های آموزشی، عدم بهنگام‌سازی و بروزرسانی مؤلفه­‌های اصلی آموزش (استادان و مدرسان) و حتی لجام‌گسیختگی نظام آموزشی از مقاطع ابتدایی تا دانشگاهی و بسیاری دیگر از موارد، باری از مشکلات فعلی دانش­‌آموختگان کشور در این حوزه برندارد، لکن ریشه اصلی و بنیادین اغلب آنها را که ممزوج در بده و بستان­‌ها، خودسری­‌ها و طمع­‌های شخصی، اداری و سازمانی است به‌خوبی نمایان می­‌سازد.

با وجود این، مسائل مبتلابه کشور در زمینۀ مدیریت منابع طبیعی و از جمله خاک و آب از قبیل فرسایش آبی و بادی شدید، جابه‌جایی خاک سطحی ناشی از فعالیت­‌های عمرانی نظیر راه­‌سازی و انتقال خطوط نفت و گاز بدون توجه به مسائل محیط زیستی، فرونشست زمین در اثر بهره­‌برداری بی­‌رویه و مفرط از آب­‌های زیرزمینی، تشدید پدیدۀ گردوغبار، پیامدهای ناشی از نوسانات و تغییرات اقلیمی، عدم توجه به توان اکولوژی در توسعۀ شهرها و صنایع، ضمن تهدید جدی سلامت و بقای منابع کشور، بر ضرورت بازبینی در تبدیل این تهدیدها به فرصتی ارزشمند حکایت دارد. قابل ذکر است علی‌رغم وخامت شرایط حاکم بر فزونی دانش­‌آموختگان از نیازهای فعلی جامعه، هنوز تعداد نسبی بیکاران تحصیل‌کرده حوزۀ منابع طبیعی و کشاورزی از برخی از رشته­‌های معروف و مقبول عموم جامعه کمتر بوده و لذا تدبیر لازم در این حوزه به‌سادگی قادر به رفع یا تخفیف جدی معضل خواهد شد.

در حال حاضر روش­‌ها و راه­‌حل­‌هایی از قبیل انتقال آب بین‌حوزه­‌ای، شیرین‌سازی آب­‌های شور برای مصارف صنعت و کشاورزی، احداث سدهای بزرگ متعدد، بهره­‌برداری از آب­‌های ژرف و غیرمتعارف، باروری ابرها و حتی توسعه صنایع و طرح­‌های نامتناسب با موازین آمایش سرزمین بدون توجه به اثرات درون و برون منطقه­‌ای و رعایت مقیاس­‌های اجرایی مناسب کاربست آنها با هدف مدیریت منابع آب و خاک کشور پیشنهاد و اجرا می­‌شود و بعضاً اعتبار هنگفت را به خود اختصاص می­‌دهند، حال آن که ردپایی از توسعۀ پایدار، حفظ درازمدت محیط زیست، سازگاری، مدیریت جامع منابع زیستی و غیرزیستی، افزایش بهره­‌وری و حتی اشتغال دانش­‌آموختگان رشته­‌های تخصصی مرتبط و نهایتاً حل دائمی معضلات مرتبط با منابع آب و خاک در آنها دیده نمی­‌شود.

در مقابل روش­‌ها و رویکردهای بسیار کم­‌هزینه، پایدار، سازگار، قابل اجرا، دوست‌دار محیط زیست و با کمترین سطح اثر و پیامد توسعه، متناسب با توقعات اجتماعی و فرهنگی و با سابقه مناسب از قبیل سامانه­‌های سطوح آبگیر باران و رواناب، آبخیزداری سازگار، آبخوان‌داری، مدیریت سنتی و بومی حفاظت خاک و آب، کشاورزی سازگار، سامانه­‌های مدیریتی تعادل دام و مرتع، جنگلداری سازگار، بهترین اقدامات مدیریتی و حتی استفاده از پتانسیل­‌های بوم‌سازگان‌‌های بیابانی وجود دارند که کمتر مورد توجه قرار گرفته و یا به بوتۀ فراموشی سپرده شده و یا استفاده از آنها را بدون بازدهی و نشان از مدیریت غیرپیشرفتۀ منابع تلقی می­‌کنند.

به هر تقدیر حل معضلات اکولوژیکی حاصل از بی­‌توجهی به شکننده بودن بوم­‌سازگان این مرز و بوم و بخشی‌نگری مراکز مختلف در بهره­‌برداری و مدیریت این منابع، امری پیچیده و دشوار است که تحقق آنها درک و عزم مشترک مردم و مسئولان و برنامه‌ریزی، تدبیر، پیگیری مستمر و جدی و قاطعیت دستگاه­‌های مرتبط را طلب می­‌نماید.

 بی­‌تردید در مسیر حفظ منابع خاک، آب و پوشش گیاهی، به‌کارگیری طرح­‌ها و پروژه­‌های مدیریت مشارکتی و جامع حوزه­‌های آبخیز با اتکا به توانمندی­‌های آبخیزنشینان و استفاده از دانش بومی آنها و تأکید بر مفهوم آبخیزداری سازگار با تأکید بر توان اکولوژیک هر منطقه راه­گشا بوده و به‌عبارت بهتر با پیشتازی و همراهی مردم بزرگوار کشورمان، اجرا، مدیریت و نگهداری طرح­‌ها امکان‌پذیر خواهد بود.

رهنمودهای رهبر فرزانه در بیان اهمیت مشارکت عموم مردم و مسئولان در اجرای طرح­‌ها، همچنین ارشادات ایشان در زمینۀ لزوم مقابلۀ جدی و قاطعانه با متجاوزین به منابع طبیعی، تحولی اساسی در نظام مدیریت منابع طبیعی کشور محسوب می­‌شود که دست‌اندرکاران را به امکان موفقیت کامل این طرح­‌ها بیش از پیش امیدوار می­‌نماید. در هر صورت تحقق این مهم و مدیریت پایدار منابع طبیعی کشور تنها از طریق توجه ویژه به زیرساخت­‌های مناسب سازمانی، قانونی، قضایی و اجرایی و تقویت نظام اجرایی و پژوهشی با هدف مدیریت جامع حوزه­­‌های آبخیز کشور و فرهنگ­‌سازی عمومی و ارزش‌گذاری مجموعه خدمات گستردۀ منابع طبیعی در حوزه­‌های آبخیز از طریق ابلاغ رسمی به کلیۀ مبادی اجتماعی با تأکید بر صداوسیما امکان‌پذیر می­‌باشد.

در پایان قابل ذکر است که پیامدها و مشکلات هدررفت منابع سرزمینی به‌یقین دهشتناک­‌تر و نافذتر از خسارات و پیامدهای آسیب‌های جدی شیوع بیماری کرونا و حتی تهاجم فیزیکی دشمنان این مملکت است، لکن درک و تشخیص آن به‌سبب رسوخ تدریجی و در عین حال هشدارگونۀ آن کمتر صورت می­‌گیرد که طبعاً زمینه­‌های حاشیه‌روی و نسیان سریع­تر و بیشتر این‌گونه مشکلات را فراهم می­‌سازد، لذا امید است این مرقومه سرآغازی مؤثر و نافذ برای اتخاذ تدابیر مناسب در زمینۀ مدیریت جامع منابع خاک و آب مملکت عزیزمان ایران تلقی شود.

انتهای پیام/+

واژه های کاربردی مرتبط
واژه های کاربردی مرتبط
پربیننده‌ترین اخبار اقتصادی
اخبار روز اقتصادی
آخرین خبرهای روز
فلای تو دی
تبلیغات
همراه اول
رازی
شهر خبر
فونیکس
میهن
طبیعت
گوشتیران
رایتل
مادیران
triboon
بانک ایران زمین
بانک سرمایه