خدیجه(س) و مواسات تمدّن‌ساز

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، اقدام در زمانۀ غربت، و پیشگامی در دوران انزوا قطعاً قابل مقایسه با عصر گشایش یا حتّی وضعیت عادی نیست⁽¹⁾. أمّ‌المؤمنین خدیجه سلام‌الله‌علیها⁽²⁾ در طول زندگانی 25 ساله‌اش با رسول‌الله(ص) نه آسایشی دید و نه فتح و ظفر پیامبر خدا را و نه تشکیل جامعه و تمدّن نبوی را. این در حالی بود که قبل از ازدواج با رسول خدا(ص)، ظاهراً همه‌چیز داشت.⁽³⁾

حضرت خدیجه سلام‌الله‌علیها تمام هستی‌اش را فدای رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله و رسالت الهی او کرد. شاید در ابتدا مواسات مالی او جلوه‌گری کند که البته بسیار هم ارزشمند است⁽⁴⁾ اما معرفت انفاق‌کننده و کیفیت این انفاق، ارزیابی والاتری از اقدام این بانوی عظیم‌القدر ارائه می‌کند.⁽⁵⁾ ایشان با این مواسات مالی، آبرو و اعتبار و منزلت اجتماعی‌اش را نیز فدا کرد، تا جایی که هنگام تولّد فرزندش زهرای اطهر(س) هیچ زنی حاضر نشد به بالین این گرانمایه‌بانو حاضر شود.⁽⁶⁾

انسان دوست دارد اثر تلاشش را با چشم خودش ببیند اما شأن این بانو وقتی بیشتر جلوه می‌کند که توجّه کنیم او وقتی از دنیا رفت که هنوز هیچ نشانه‌ای از عزّت اسلام و مسلمین نبود! یعنی در مواساتش حتّی توقّع رؤیت اثر هم ندارد!

مواسات حضرت خدیجه، امام علی، حضرت ابوطالب و فرزندانش⁽⁷⁾، جلوه‌های اعجاب‌انگیز ایمان و اخلاص حقیقی است. قطعاً همین اقدامات خالصانه و نیّات صادقه است که به تعبیر امام صادق علیه‌السلام زیربنای استقرار جامعه و تمدّن حقیقی اسلام می‌شود⁽⁸⁾ و شکل‌گیری تمدّن اسلامی نبوی در مدینةالنّبی مرهون همین اقدامات خالصانه است.

امّا حضرت خدیجه با وجود اینگونه ایثار بی‌نظیر، نه‌تنها شأنی برای خودش قائل نمی‌شود بلکه هنگام رحلتش از رسول خدا(ص) عذرخواهی می‌کند و تنها وصیّتش مواظبت از فاطمه سلام‌الله‌علیها است!⁽⁹⁾ او حتّی حیا می‌کند مستقیماً توشه‌ای برای قبر خودش بخواهد!⁽¹⁰⁾ و البته خدای او در آخرین لحظات، با تحفه‌ای اختصاصی، دلش را شاد کرد:⁽¹¹⁾

فَهَبَطَ الْأَمِینُ جَبْرَائِیلُ وَ قَالَ: یَا مُحَمَّدُ، رَبُّکَ یُقْرِؤُکَ السَّلَامَ وَ یَخُصُّک بِالتَّحِیَّهِ وَ الْإِکْرَامِ وَ یَقُولُ: إِنَّ رِدَاءَکَ لَکَ، وَ أَمَّا کَفَنَُ خَدِیجَهَ فَهُوَ عَلَیْنَا، لِأَنَّ لَهَا مَعَکَ حَقّاً عَظِیماً حَیْثُ أَنْفَقَت مَالَهَا فِی شَأْنِکَ؛

جبرائیل نازل می‌شود و می‌گوید ای محمد خدایت سلام می‌رساند و تو را مخصوص کرامت و تحیت قرار می‌دهد و می‌گوید: این ردای تو برای خود اما کفن خدیجه بر عهده ماست چرا که برای همراهی خدیجه با تو حق عظیمی است زمانی که مالش را برای تو بخشش کرد.

ثُمَّ إِنَّ جَبْرَئِیلَ غَابَ سَاعَهً، وَ أَتَی بِکَفَنٍ وَ حَنُوطٍ مِنَ الْجَنَّهِ. فَلَمَّا مَاتَتْ، کَفََّنَِهَا بِهِ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ دَفَّنَهَا بِیَدِهِ؛ سپس لحظاتی جبرئیل غایب شد و کفنی و حنوطی از بهشت آورد زمان رحلت حضرت خدیجه(س) پیامبر او را با آن کفن و با دست خودش خدیجه را دفن کرد.

* علی خراسانی، پژوهشگر مطالعات دینی

---------------------------------------