از زیارت تا مواجهه با قحطی‌زدگان؛ سفرنامه ناصرالدین‌شاه به کربلا و نجف منتشر شد
سفرنامه ناصرالدین‌شاه به عتبات در سال ۱۲۸۷ یکی از خواندنی‌ترین بخش‌های هفتمین جلد از مجموعه «روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه قاجار» است. اینبار می‌توان از زاویه دید شاه صاحب‌قران جامعه بیرون دربار را دید.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، هفتمین جلد از مجموعه «روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه قاجار» به سفرنامه‌های شاه قاجار اختصاص دارد که اخیراً به کوشش مجید عبد امین از سوی بنیاد موقوفات دکتر افشار و نشر سخن به چاپ رسیده است.
ابتدای این اثر با شرحی از گشت و گذارها پس از بازگشت از سفر اول گیلان در اطراف و اکناف شهر تهران آغاز می‌شود. اخبار جنگ پروس و فرانسه براساس گزارش‌ها و تلگراف‌ها بخش دیگر این اثر را تشکیل می‌دهد. اما یکی از خواندنی‌ترین بخش کتاب مربوط به سفرنامه شاه صاحب قران به کربلا و نجف است. اطلاع ما از زندگی ناصرالدین شاه بیش از دیگر شاهان قاجار است. یکی از دلایل آن همین دست به قلم بودن شاه قاجار است. او خوشبختانه عادت داشته در سفر و حضر، یادداشت‌هایی از زندگی خود، ولو کوتاه و مختصر، بنویسد؛ یادداشت‌هایی که امروز به ما کمک می‌کند تا دست‌کم دوره ناصری را بهتر بشناسیم. در این میان سفرنامه‌های او کمک می‌کنند تا از زاویه دید شاه صاحب‌قران جامعه بیرون دربار را نیز ببینیم. سفرنامه‌ها همواره یکی از منابع قابل استناد در پژوهش‌های تاریخی و جغرافیایی بوده‌اند که می‌توانند بسیاری از نقاط تاریک تاریخی را روشن و یا دست‌کم آنها را از تاریکی مطلق درآورند.
واقعیت این است که در منابع تاریخی عصر قاجار، به دلیل استبداد جانکاه، و اختناق شدید موجود در جامعه، تملق و چاپلوسی و دروغ بیش از بیان حقایق ساری و جاری بوده است؛ در حالی که در سفرنامه ناصرالدین‌شاه، از آنجا که به قلم خود اوست و ظاهراً باکی از بیان برخی واقعیت‌ها نداشته است، تا حدودی رویدادهای اجتماعی نظیر قحطی، اعتراض مردم، کتک خوردن درباری‌ها از سوی مردم قحطی‌زده و ... نیز منعکس شده است.
ناصرالدین‌شاه به دلیل داشتن علاقه‌ای که به عکاسی و نوشتن سفرنامه به قلم خود یا توسط دیگری، داشته روی هم رفته آثار پرحجمی از آگاهی‌های اجتماعی و فرهنگی و دانستنی‌های بسیاری از جغرافیای انسانی و طبیعی کشور و برخی نقاط خارج از کشور را به صورت عکس و سفرنامه از خود باقی گذاشته است.
هفتمین جلد از مجموعه «روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه قاجار» از این جهات می‌تواند هم برای خواننده عادی مفید باشد و خالی از لطف نیست و هم برای مخاطب خاص که در جست‌وجوی حقیقت در تاریخ، تمام زوایای آن را با ژرف‌نگری پیگیری می‌کند. این جلد از مجموعه به یادداشت‌های شاه قاجار از ربیع‌الاول 1287 تا شوال 1288 اختصاص دارد.
در مقدمه‌‌ای از عبدامین بر این مجموعه می‌خوانیم: ناصرالدین شاه قاجار را یکی از سلاطین پرنویس و اهل فضل و ادب برمی‌شمارند. به حقیقت این جمله درست است که این پادشاه، هم کتاب‌دار بود و هم کتابخوان، و هم در زندگی خویش سعی بر آن کرد تا آثار مکتوبی از خود برجای گذارد. آنچه مسلم است، تعداد زیادی از دست‌نوشته‌ها و مکتوبات او در آرشیوهای عمومی و خصوصی وجود داشته که به دست پژوهش سپرده شده و پس از استنساخ به طبع رسیده‌اند؛ اما هنوز تعداد زیادی از این دست‌نویس‌ها نیز در کنج مراکز آرشیوی وجود دارند که پژوهشی بر روی آنها صورت نگرفته و لازم است تا این اسناد نیز مورد واکاوی قرار بگیرند و به جهت استفاده محققین و پویشگران عرصه تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین به عرضه عمومی گذارده شوند.
نشر سخن کتاب حاضر را در این روزها با تخفیف به قیمت 112 هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان قرار داده است.
انتهای پیام/
