گیاهان دارویی اردبیل در آتش بی‌تدبیری مسئولان می‌سوزد/ از خام فروشی تا تخریب منابع طبیعی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، در اغلب داروخانه‌های اردبیل داروهایی با ترکیبات گیاهی قابل مشاهده است. گیاهانی که همین دور و اطراف و در چند قدمی ما در دشت‌ها و کوه‌ها و جنگل‌ها رشد می‌کنند، اساس ساخت داروها و مواد آرایشی و بهداشتی متعددی هستند که صنعتی پول ساز را در جهان رقم زده اما اردبیل با وجود برخورداری از اقلیم متنوع و به تبع گیاهان منحصر به فرد کمترین سهمی از این سود جهانی ندارد.

‌اما مطالعات میدانی خبرگزاری تسنیم نشان می‌دهد بهره‌برداری صحیح از گیاهان دارویی در استان اردبیل حتی در مرحله حفاظت از گیاهان نیز دچار ضعف مدیریت است و به حال خود رهاشدگی گیاهان سبب شده گیاهان دارویی هیچ سهمی در تولید ناخالص داخلی استان نداشته باشند.

بخشی از گیاهان اندمیک اردبیل برای همیشه نابود شدند

یکی از پژوهشگران گیاهان دارویی در استان اردبیل با بیان اینکه گروهی از گیاهان بومی یک منطقه هستند و به دلیل موقعیت اقلیمی و جغرافیایی تنها در آن منطقه رشد می‌کنند، گفت: در خود استان اردبیل هر چند متجاوز از 1600 گونه شناسایی شده اما گونه‌های انحصاری بیش از 50 مورد است.

این محقق می‌گوید بیش از 8 گونه در معرض خطر داریم که اغلب آن ها در منطقه خلخال هستند و متاسفانه بخشی از گیاهان بومی و اندمیک استان برای همیشه نابود شده‌اند.

وی با ابراز گله‌مندی از سوءبرنامه ریزی‌ها تاکید کرد: همچنان ضروری است تعداد گیاهان و به ویژه گیاهان دارویی در استان مطالعه و احصا شود و به ویژه گونه‌های اندمیک که هیچ کجای جهان مشابه ندارند و می‌توانند خالق ثروت برای استان باشند، مطالعه شوند.

پژوهشگر گیاهان دارویی معتقد است ما حتی در تعداد گیاهان دچار مشکل و اختلاف نظر هستیم و گیاهان موجود را نمی‌شناسیم. هیچ آمار جامعی در دست نداریم و بر همین اساس برنامه ریزی درست و جامعی هم نمی‌توانیم داشته باشیم.

احیای شعارزده گیاهان بومی و در معرض خطر

در پاسخ به این مطالبه که چه تعداد گیاه نادر و در معرض خطر داریم، حتی مدیران دستگاه‌های متولی به رقم دقیقی اشاره نمی‌کنند.

 مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان اردبیل در خصوص آخرین اقدامات مطالعاتی و پژوهشی در احصا گونه های در معرض خطر گیاهی و جانوری استان به برنامه مشخصی در بخش گونه های گیاهی اشاره نکرد.

سعید شهند تنها به برخی برنامه‌های حمایتی از گونه‌های جانوری بسنده کرد و در بخش پژوهش‌ها پیرامون گیاهان اقدام خاصی را عنوان نکرد.

این در حالی است که حفاظت از زیستگاه‌ها و مناطق تحت حفاظت به ویژه اثر طبیعی ملی کوه سبلان، ضروری است همراه با حفاظت از گونه‌های گیاهی و جانوری بوده و به ویژه به ‌گونه‌های اندمیک کوه سبلان که با حضور کوهنوردان یا برداشت های غیرمسئولانه از بین می رود، توجه شود.

در عین حال سازمان جهاد کشاورزی استان نیز که در را بر روی اصحاب رسانه بسته تنها به فاصله چند ماه آمارهای مختلفی از تعداد گیاهان دارویی ارائه می‌کند.

در حالی که رئیس سازمان جهاد کشاورزی فروردین سال گذشته تعداد گیاهان دارویی استان را 430 گونه اعلام کرده بود، در خرداد ماه همان سال رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی تعداد گونه را 217 مورد اعلام کرد و زمانی که تعداد گیاهان در بین مدیران یک مجموعه اجرایی نامشخص است، برنامه‌های کشت و احیا نیز فاقد خروجی مشخص خواهد بود.

این تفاوت فاحش که گویای ضعف مطالعاتی و آماردهی غیر واقع است، در وضعیتی است که در آن سوی جهان، گیاه دارویی با شدت مراقبت شده و به عنوان یک سرمایه بی بازگشت طبیعی کشت آن توسعه داده می‌شود.

خام‌فروشی گیاهان دارویی بر سر چهارراه ها

گفته می‌شود توسعه حرکت از تقدیر‌گرایی به سمت تدبیر گرایی است اما سرنوشت گیاهان دارویی در اردبیل نشان می‌دهد این سرمایه طبیعی به حال خود رها شده و هیچ تدبیری حامی آن نیست.

در نبش میدان شریعتی اردبیل پیرزنی روستایی گیاهان دارویی را در نایلون‌های فریزر بسته بندی کرده و با قیمت نازل هر بسته 4 هزار تومان به فروش می‌رساند. می‌گوید در اطراف خانه‌ام، «یارپوز» و «بولاغ اوتی» فراوان است. آن ها را جمع می‌کنم و در شهر می‌فروشم.

نه تنها این پیرزن برای کمترین درآمدزایی مجبور به خام فروشی گیاهان دارویی است بلکه عمده گیاهان دارویی در اردبیل توسط افراد عادی جمع آوری شده و در بازار و عطاری‌ها به فروش می رود.

رئیس سازمان صمت استان اردبیل در این خصوص گفت: محصولات صادراتی استان درنیمه نخست سال گذشته  شامل شیشه و آینه، سیب زمینی، خمیر، مصنوعات پلاستیکی و آهن آلات و فولاد است.

رامین صادقی تصریح کرد: کشورهای هدف صادراتی نیز از چند مورد متجاوز نیست و جدول محصولات تقریبا در سال‌های اخیر تغییر چندانی نداشته است.

این اظهارات گویای این است که حتی ساقه‌ای از گیاهان دارویی اردبیل صادر نشده و هیچ درآمدی از این بخش به استان سرازیر نشده است.

در مقابل خام فروشی گیاهان دارویی از مبادی غیر رسمی و به شکل غیر رسمی و سنتی انجام می‌شود. روستاییان با جمع آوری و فروش سنتی به مغازه دارها از این ثروت خدادادی غافل هستند و در جمع آوری سنتی نیز تخریب گیاهان به دلیل جمع آوری غیر اصولی به کررات دیده می‌شود.

فروش عرقیات سایر استان‌ها در اردبیل

اما نباید از نظر دور داشت که مسئولان همواره مدعی شده‌اند که تمامی تلاش خود را برای شناسایی، صیانت و ایجاد ارزش افزوده گیاهان دارویی به کار بسته‌اند.

واقعیت این است که برخی داروهای تولید شده از گیاهان دارویی در استان و یا فعالیت برخی شرکت‌های دانش بنیان به حدی جزئی و یا مقطعی بوده که نتوانسته این داغ بزرگ را بر سینه دشت اردبیل درمان کند. نبود صنایع تبدیلی و داروسازی در اردبیل این وضعیت را تشدید کرده و حتی در عطاری های این استان عرقیات گیاهان دارویی سایر استان‌ها به فروش می رسد.

در واقع نبود برنامه جامع که ریشه در بی توجهی مدیران به برنامه‌های استراتژیک دارد باعث شده تا برخی تیترهای شعاری مانند کشت و پرورش گیاهان دارویی و یا حمایت از تولید دارو از گیاهان راه به جایی جز کارنامه تبلیغاتی همان مدیر نبرد.

بستر دشت مغان و دشت اردبیل، جنگل‌های مشگین شهر و خلخال و ارتفاعات کوه سبلان ثروت عظیمی را در خود نهان ساخته و با این وجود در کنار آن ثروت بالقوه، فقر و درآمدی پایین تر از میانگین کشوری پرسه می‌زند.

گزارش از ونوس بهنود

انتهای پیام/ 136/ ز