جایگاه بیت کوین در نظام بانکداری اسلامی

به گزارش خبرگزاری تسنیم، پول دیجیتال که از انواع پول اعتباری است و در حکم پول حکمی، پول الکترونیکی و پول تحریری از انواع پول اعتباری محسوب میشود مرحله جدیدی در تاریخ پول به شمار می آید. اصل خرید و فروش پول های رمزپایه یا رمز ارز ها از نظر شرعی اشکال ندارد اما جایگاه بیت کوین در نظام بانکداری اسلامی به جهت دو خصوصیتی که در این نوع کریپتو کارنسی وجود دارد خرید و فروش آن محل اشکال به لحاظ دیدگاه اسلامی است. در این مقاله به تحلیل جایگاه بیت کوین در نظام بانکداری اسلامی میپردازیم. اگر سوالات فقهی در زمینه ی خرید و فروش بیت کوین در ذهنتان هست، با ما همراه باشید.

پول دیجیتال

پول دیجیتال که از انواع پول اعتباری است و در کنار پول حکمی، پول الکترونیکی و پول تحریری از انواع پول اعتباری محسوب می‌ شود، مرحله جدیدی در تاریخ پول به ‌شمار می ‌‌آید که تعریف آن در زیر خواهد آمد. آن چه بر اساس بررسی تاریخچه پول می ‌‌توان گفت که چرخشی که از پول کالایی به سکه و از سکه به حواله و از حواله به اسکناس در طول تاریخ ثبت ‌شده است، وقوع دگرگونی جدیدی به سمت و سوی محوریت یافتن پول دیجیتال را محتمل‌ می‌‌ کند.

تاریخچه ی بانکداری

مشکلات اقتصادی که خطا‌های نظام بانکداری و سیستم پولی موجود ایجاد نموده از «هراس بانکی» 1907 تا دوران «رکود بزرگ بین سال‌های 1929 تا اوایل دهه 1940»، باعث شده که بانک‌ ها متهم‌ ردیف اول بحران‌ های مالی جهان تلقی شوند. پس از بحران جهانی بین سال‌های 2009- 2007 که کارشناسان در آن بر بی ‌کفایتی بانک ‌های مرکزی و دولت ‌ها برای کنترل وضعیت اقتصاد و پول تأکید نمودند، پول جدید دیجیتال رمز نهاد به نام بیت‌ کوین به جامعه جهانی توسط فرد یا افراد ناشناسی معرفی شد. ویژگی مهم این نوع پول ‌ها حذف قدرت‌ های مرکزی نظارت‌کننده بر ایجاد و نقل و انتقال پول است. قدرت‌هایی که با بازی‌های سیاسی- اقتصادی، بحران ‌آفرینی می‌‌ کنند.

تعریف پول

تعریف پول: «پول چیزى است که داراى سه وظیفه؛ واسطه مبادله، معیار سنجش و ذخیره ارزش است.» بنابراین تعریف، هر چیزی که دارای این سه ویژگی باشد پول است، چه یک کالای خاص باشد مانند پوست حیوان یا سکه طلا و نقره و چه به‌صورت پول اعتباری امروزی مانند اسکناس یا سکه یا حتی به‌ صورت ارقام الکترونیکی باشد که در کارت‌های الکترونیکی از آن استفاده می ‌‌گردد؛ هم‌چنین اوراقی که از نقد شوندگی بالایی برخوردار است مانند چک‌های مسافرتی نیز پول محسوب می ‌‌شوند. اگر منظور، تعریف پول اعتباری (کاغذی) امروز باشد باید ویژگی زیر هم به آن اضافه شود و آن این‌که: مالیت و پول بودن این نوع پول، اعتباری است چون غیر از واسطه مبادله بودن هیچ منفعت دیگری ندارد. و این ویژگی را با اعتبار قوه حاکمه و پذیرش عمومی دارا می ‌‌شود. با توجه به آن‌چه بیان شد بهتر است پول اعتباری امروزی این‌گونه تعریف شود: «مالی اعتباری است که ارزش مصرفی غیر از ارزش مبادله‌ ای ندارد و داراى سه وظیفه است: واسطه مبادله، معیار سنجش و ذخیره ارزش.»

اعتبار کننده در پول رایج کیست؟

چنان‌که بالا اشاره شد اعتبار کننده در پول‌ های رایج فعلی، قوه حاکم و بانک مرکزی است؛ و ممکن است تصور شود که در پول‌ های اعتباری محض، بدون وجود قدرتی که از چنین اعتباری پشتیبانی کند و جلوی تقلب و هرج ‌و مرج در آن را بگیرد، پول اعتباری محقق نمی‌ شود. ولی این تصور درست نیست. چون بر اساس فناوری «زنجیره بلوکی» مبتنی بر اینترنت می ‌‌توان بدون نیاز به یک قدرت مرکزی پول اعتباری تولید نمود و نقل و انتقال آن را انجام داد و بر این اساس پول‌های دیجیتال گوناگون که مهم ‌ترین آن‌ها بیت‌ کوین است ساخته شده است. پس اگر سه ویژگی بیان شده برای پول، در بیت‌ کوین موجود باشد قهراً آن‌هم مصداق پول خواهد بود.

آیا بیت کوین ویژگی های پول را دارد؟

با توجه به شواهد و واقعیت عینی قابل تجربه باید گفته شود که، بیت‌ کوین همه ویژگی‌های پول که در بالا گفته شده دارا می ‌‌باشد. حتی باگذشت زمان اقبال مردم به این نوع پول‌ها خصوصاً بیت‌ کوین افزایش یافته است. در ماه دسامبر سال 2013، تقریباً 12 میلیون بیت‌ کوین در گردش ثبت شد؛ و در زمان تدوین این نوشته (11 فروردین 97 مصادف با 31 مارس 2018) تعداد بیت‌ کوین ‌های موجود به 16936723 عدد رسیده است ارزش هر بیت‌ کوین 7105 دلار است در حالی‌ که قیمت آن در اوت 2016 به حدود 572 دلار و در اوت 2017 به حدود 4764 دلار و در دسامبر 2017 این ارز مجازی به ارزش 13860 دلار آمریکا بود و ارزش بازار آن در حال حاضر بالغ‌بر 120983732948 دلار است؛ و تعداد خودپردازهای بیت‌ کوین در دنیا به 2393 می‌‌رسد که بیشتر آن‌ها در آمریکا شمالی قرار دارد. گفته شده در سال 2015 میلادی بیش از صد هزار بازرگان از بیت‌ کوین در پرداخت‌ های خود استفاده کرده‌ اند. بنابراین هر یک از ویژگی‌های پول خصوصاً ذخیره ارزش بودن در بیت‌ کوین تحقق پیدا کرده است.

گذر زمان و تغییر مفهوم پول

گذشت زمان و پذیرش بیش از پیش بیت‌ کوین به عنوان بهای معامله و ابزاری برای ادای دیون سبب شده که جنبه پول بودن آن تقویت گردد؛ یعنی ویژگی‌های پول از جمله وسیله مبادله بودن در بیت‌ کوین در حال بروز و ظهور است. برخی از محققین تلاطم شدید قیمت بیت‌ کوین را به‌ عنوان شاهدی بر پول نبودن آن ذکر کرده‌ اند. چون چیزی که طی یک سال قیمت آن نوزده برابر بشود نمی ‌تواند وسیله و معیار ارزش‌ گذاری باشد. ولی باید توجه داشت که این مسئله در پول‌های اعتباری کلاسیک امروز نیز سابقه دارد؛ مثلاً نرخ برابری پول آلمان که در سال 1914 معادل با 2/4 مارک به ازای هر دلار بود در سال 1923 به 2/4 هزار میلیارد مارک به ازای هر دلار رسید. می ‌توان نمونه‌ های فراوان دیگری ذکر کرد در همه این موارد افت شدید ارزش باعث از بین رفتن ماهیت پول نگردیده است. پس این‌که گفته شده «پول حقیقی یا مجازی به‌ صورت طبیعی تغییرات قیمتی دارد اما در مقایسه با دارایی و کالاها باید ثبات داشته باشد تا بتوان کالاها و دارایی‌ها را با آن ارزش‌گذاری کرد.» سخن درستی نیست.

از نظر شرعی، مال دانستن بیت‌ کوین زیر سؤال است؟

البته بررسی‌های فقهی که تاکنون در این مورد صورت گرفته، بسیار ابتدایی است اما از نظر فقهی، اگر جایگاه بیت کوین در نظام بانکداری اسلامی را پول دانستیم، در درجه اول باید ببینیم که چه حُکم‌هایی در اقتصاد اسلامی درباره پول وجود دارد؛ مثلا ابتدا باید ببینیم که بیت کوین، مال هست یا نیست و اگر پیش عقلا، مال است، از نظر شرعی هم مال هست یا خیر؟ و اگر فی نفسه، مال بود و مشکلی نداشت، آیا عوارضی برای مملکت دارد یا خیر.

حکم استخراج و ماین بیت‌ کوین

استخراج بیت‌ کوین به‌خاطر رسیدن به جایزه‌ ای است که از طرف برنامه نرم‌افزاری این سیستم پولی به اولین حل‌کننده معادله ریاضی مربوط به بلوک‌های بیت‌ کوین برای ثبت آن در زنجیره بلوکی داده می ‌‌شود. البته بر اساس ظاهر نظر برخی از فقها که در تحقق قمار و برد و باخت وجود شرط بین اطراف بازی را لازم می ‌‌دانند به‌طوری‌ که اگر شرط دادن چیزی توسط شخص سوم باشد قمار و برد و باخت محسوب نمی‌ شود، این کار اشکالی ندارد اما بنا به نظر کسی که هر نوع شرط‌بندی ولو توسط شخص ثالث را داخل عنوان شرط‌بندی و قمار می ‌‌داند و در نتیجه حکم به حرمتش می‌‌ کند، ممکن است گفته شود که گرفتن این نوع جایزه داخل عنوان قمار و برد و باخت است. چون در تحقق عنوان برد و باخت فرقی بین این‌که طرفین بازی شرط‌ بندی بکنند یا یک طرف سومی برای برد آن‌ها شرط ‌بندی کند نیست. بر این اساس استخراج بیت کوین به لحاظ وجود شرط‌بندی در آن حرام است.

نظرات مدیر بانکداری اسلامی دانشگاه خوارزمی درمورد بیت کوین

1- به نظر می‌رسد بیت کوین، امر مجهولی است و درست است که برخی از عقلا، با آن مبادله انجام می‌دهند اما از سوی دیگر شبیه قمار است. اکنون توجه کنید که هرچقدر که قیمت ریال پائین بیاید اما در کشور دارای ارزش است و حکومت از آن دفاع می‌کند اما بیت‌کوین هیچ پشتوانه‌ای ندارد؛ بنابراین چون چون فقط افراد ریسک‌پذیر وارد این معامله می‌شوند بنابراین از نظر شرعی هم نمی‌توانیم با قاطعیت بگوئیم که مال است و با آن معامله انجام دهیم.

2- از نظر شرعی، مال دانستن بین‌کوین زیر سؤال است؛ چراکه اگر به یکباره بی‌اعتبار شود، افراد، دستشان به کجا بند است. فرض کنید که شخصی پانصد میلیون تومان را تبدیل به بیت کوین کرده و بعد بی‌اعتبار شود، آیا دستش به جایی بند است و می‌تواند به جایی شکایت برد.

3- اگر کسانی‌که بیت کوین را ابداع کرده و وارد فضای مجازی کردند، چیز دیگری را ابداع و جایگزین آن کنند و همه پول شما از بین برود، هیچ کاری از دست شما برنمی‌آید. با این اوصاف جای تردید جدی از منظر شرعی در این مورد وجود دارد و افراد متدین نباید وارد معامله با این پول‌های مجازی شوند.

منبع :آی ماینر

* این مطلب صرفا تبلیغاتی است و محتوای آن مورد تایید خبرگزاری تسنیم نیست.

انتهای پیام/