میراث ارزشمند استان سمنان در انتظار ثبت جهانی؛ موانع جهانی‌شدن مجموعه تاریخی بسطام کدام است؟
گروه استانها- مجموعه تاریخی بسطام، مجموعه‌ای کم‌نظیر و شاید بی‌نظیر در شرق استان سمنان است که نمایانگر هنر و معماری برجسته و فاخر این شهر در طول دوره‌های مختلف تاریخی است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شاهرود، مجموعه‌ای که مناره جنبان آن با قدمت بیش از 800 سال، از ایلخانان به یادگار مانده و دالان و ایوان الجایتو و گنبد غازان خان آن به‌پاس قدرشناسی از مقام والای امامزاده محمد (ع)، فرزند امام جعفر صادق (ع) و سلطان العارفین بایزید بسطامی توسط سلطان محمد خدابنده بناشده و پیش روی چشمان گردشگرانی از سراسر جهان قرار گرفته است تا شکوه هنر و فرهنگ ایرانی در طول تاریخ را پیش روی جهانیان ترسیم کند.
مجموعه تاریخی بسطام که شامل بناهای بقعه متبرکه امامزاده محمد بن جعفر صادق (ع) و آرامگاه بایزید بسطامی، صومعه بایزید، مسجد بایزید و ایوان الجایتو، آرامگاه غازان، مسجد و منار سلجوقی و مسجد جامع و برج کاشانه و مدرسه شاهرخیه است، در سال 1310 با 2 عنوان مسجد شیخ بسطامی و برج کاشانه بسطام به ترتیب با شماره‌های 68 و 69 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
بااین‌حال، یکی از عوامل پیشرفت و توسعه شاخص‌های اقتصادی در شهرهای دارای ظرفیت‌های عظیم گردشگری، ثبت این آثار در فهرست آثار جهانی یونسکو است تا جایی که با ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو توجه و حمایت‌های جهانی به‌سوی اثر ثبت شده معطوف می‌شود.
کشور ایران از تاریخ 26 فوریه 1975 میلادی به عضویت کمیته حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی یونسکو درآمده است؛ این کمیته هم‌اکنون 176 عضو دارد و در حال حاضر نام 24 اثر فرهنگی و طبیعی کشورمان در فهرست آثار جهانی یونسکو قابل‌مشاهده است.
بر اساس قوانین، هر کشور می‌تواند سالانه یک ثبت جهانی داشته باشد؛ با ثبت مکان‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی در سازمان جهانی یونسکو، دیگر تمامی مردم دنیا باید از آن اثر حمایت کنند و این فارغ از هر نوع دولت، مذهب و نژاد است و آن اثر جهانی به تمامی انسان‌های زمین تعلق دارد.
با توجه به این موضوع و با نگاهی به آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو، بر اساس شماره آثار در فهرست آثار ملی، در حالی چندین اثر از کشورمان در کمیته جهانی یونسکو به ثبت رسیده است که شماره ثبت آن آثار در فهرست میراث ملی، بعد از شماره ثبت مجموعه تاریخی بسطام است و این موضوع نشان از این دارد که آن‌طور که باید پیگیری اساسی در زمینه فراهم کردن مقدمات اجرایی ارسال پرونده مجموعه تاریخی بسطام به یونسکو انجام‌نشده و هنوز موانعی بر سر راه این مجموعه تا ثبت جهانی آن پیش روی مسئولان است.
عدم توجه به محوطه‌سازی دور مجموعه تاریخی بسطام و احیاء بافت یکپارچه تاریخی، عدم اتصال مجموعه تاریخی بسطام به برج کاشانه و مسجد جامع بسطام از طریق مدرسه شاهرخیه، وجود برخی خانه‌ها در کنار دیواره‌های مجموعه تاریخی و سایه‌اندازی تعدادی از ساختمان‌ها بر روی ابنیه تاریخی، از جمله این موانع است که تلاش جدی برون دستگاهی و بین سازمانی ادارات میراث فرهنگی، شورای شهر و شهرداری بسطام و اوقاف و امور خیریه و حمایت گروه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد و مطالبه عمومی را برای رسیدن به قله ثبت جهانی این میراث ارزشمند می‌طلبد. مجموعه‌ای که مقصد گردشگری میلیون‌ها گردشگر داخلی و هزاران توریست از سراسر جهان در طول سال است، اینک نیازمند توجه بیش‌ازپیش مسئولان و تعامل سازنده بین دستگاهی است.
در ادامه، از آخرین اقدامات مسئولان برای ثبت مجموعه تاریخی بسطام در فهرست جهانی یونسکو با خبر شوید.
نیازمند همکاری نهادهای مختلف برای ثبت جهانی مجموعه تاریخی بسطام هستیم
حامد عادل، مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام و خرقان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم درباره پرونده ثبت جهانی مجموعه تاریخی بسطام اظهار داشت: برای به نتیجه رسیدن پرونده ثبت جهانی میراث ارزشمند در مجموعه تاریخی بسطام نیازمند پیگیری و همکاری نهادها و مجموعه‌ها و اشخاص مختلف هستیم به‌طوری‌که تمامی این نهادها با هماهنگی و یکپارچگی در کنار مطالبه رسانه‌ها و نهادهای مردم‌نهاد تا رسیدن به قله ثبت جهانی میراث بسطام پیگیری خود را ادامه دهند.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر به نسبت دو سال گذشته هماهنگی و همکاری بهتری را از مجموعه‌های مختلف برای ثبت جهانی این اثر شاهد بوده‌ایم، افزود: با توجه به اینکه مجموعه تاریخی بسطام و به‌ویژه امامزاده محمد (ع) بسطام دارای 2 متولی میراث فرهنگی و اوقاف و امور خیریه است، شاهد همکاری خوبی از سازمان اوقاف به‌ویژه در دو سال گذشته در بحث دخل و تصرف‌ها در مجموعه تاریخی بسطام بوده‌ایم اما هنوز تا هماهنگی کامل فاصله داریم چرا که به سبب تخصصی بودن این موضوع لازم است محوریت همکاری‌ها با میراث فرهنگی باشد.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی بسطام و خرقان با بیان اینکه به‌تازگی همکاری خوبی با مجموعه مدیریت شهری بسطام در رابطه با احیاء بافت فرسوده و خلوت کردن دور مجموعه تاریخی بسطام در حال انجام است، خاطرنشان کرد: ساخت محور پیاده اطراف مجموعه و برنامه یک‌طرفه کردن برخی از خیابان‌های اطراف مجموعه به جهت مدیریت ترافیک که در حال حاضر در مرحله پیگیری‌های اجرایی آن هستیم، نشان از حمایت و استقبال مدیریت شهری از ثبت جهانی میراث بسطام دارد.
تأکید نخست توافق در مجموعه مدیریت شهری بسطام است
این کارشناس معماری و استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود تمامی این پیگیری‌ها در چند سال گذشته هنوز شاهد ارائه پرونده بسطام در یونسکو نیستیم، گفت: به نظر من علت اینکه وزارت میراث فرهنگی تاکنون این موضوع را در یونسکو مطرح نکرده این است که شاید نمی‌خواهند با ریسک کردن، فرصت سوزی کنند چرا که در هر سال سهم کشورمان از ثبت جهانی یک پرونده است و درصورتی‌که مجموعه تاریخی بسطام تا استاندارهای جهانی فاصله داشته باشد این پرونده رد خواهد شد و در واقع فرصت ثبت سایر پرونده‌های مدعی نیز از بین خواهد رفت و به همین علت، تأکید نخست ما توافق در مجموعه مدیریت شهری بسطام است.
اعتبار برای نگهداری و بازسازی ابنیه تاریخی کم است
عادل با ابراز ناراحتی از اعتبارات کم پایگاه میراث فرهنگی بسطام جهت نگهداری و بازسازی ابنیه تاریخی موجود، بیان کرد: با توجه به اهمیت جایگاه نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس در سؤال و پیگیری این موضوع از وزیر میراث فرهنگی، درخواست ما از ایشان پیگیری تخصیص اعتبارات لازم برای مرمت این مجموعه از وزارت خانه در کنار رایزنی شفاف با وزیر در رابطه با ثبت جهانی میراث بسطام است.
وی ابراز امیدواری کرد که با تلاش ایشان و در ادامه پیگیری‌های نماینده سابق شهرستان، شاهد به نتیجه رسیدن این مطالبه عمومی و بهره‌مندی همگانی از منافع آن باشیم.
رفع موانع پیش روی مجموعه بسطام برای ثبت جهانی شتاب گرفته است
شهردار بسطام نیز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه شهرداری شهر نمونه گردشگری بین‌المللی بسطام هر آنچه از اقدامات لازم برای ثبت جهانی مجموعه تاریخی بسطام نیاز باشد، انجام می‌دهد، اظهار داشت: برنامه تخریب خانه‌هایی که از لحاظ استانداردهای جهانی، مانع به شمار می‌روند و همچنین ادامه آزادسازی خیابان‌های اطراف مجموعه و جلوگیری از بلندمرتبه‌سازی و سایه‌اندازی ساختمان‌ها بر روی مجموعه از جمله این اقدامات به شمار می‌رود که در حوزه مدیریت شهری با هماهنگی پایگاه میراث فرهنگی بسطام در حال انجام است.
محمد سلیمان پور با اشاره به برنامه پیاده راه‌سازی دور مجموعه تاریخی و میدان امام جعفر صادق (ع) نیز عنوان کرد: در آینده‌ای نزدیک شاهد اجرای این برنامه‌ها در شهر بسطام خواهیم بود با توجه به نامه‌نگاری‌های صورت گرفته با اداره کل میراث فرهنگی استان، شاهد شتاب بخشیدن به اجرای این برنامه‌ها هستیم.
موافق جهانی‌شدن مجموعه تاریخی بسطام هستیم
امام‌جمعه بسطام نیز با ابراز خشنودی از پیگیری ثبت جهانی مجموعه تاریخی بسطام، اظهار داشت: ما قطعاً موافق جهانی‌شدن میراث بسطام هستیم چرا که این موضوع دارای منافع اقتصادی فراوانی برای منطقه و مردم شریف بسطام خواهد بود.
سید علی رضوی نسب اما درخواست ما از مسئولان استان سمنان و شهرستان شاهرود این است که منطقه بسطام را نه به دید رقیب بلکه به دید فرزند و پاره تن خود نگاه کنند.
وی با بیان اینکه بنده همواره به‌عنوان امام‌جمعه همکاری کامل خود و مجموعه اوقاف را با میراث فرهنگی اعلام کرده‌ام، افزود: هر اقدامی که در مورد ثبت جهانی مجموعه تاریخی لازم باشد انجام خواهد شد.
امام‌جمعه بسطام افزود: بنده 7 سال است که امام‌جمعه بسطام هستم و از همان ابتدای مسئولیتم همواره موضوع ثبت جهانی مطرح بوده است؛ از این رو درخواست از متولیان این موضوع و میراث فرهنگی این است که با جدیت این مهم را پیگیری کنند و واقعاً ثبت جهانی این میراث ارزشمند اتفاق بیافتد.
پیگیر ثبت مجموعه تاریخی بسطام در یونسکو از وزارت میراث فرهنگی هستیم
نماینده مردم شاهرود و میامی در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان پیگیر ثبت جهانی مجموعه تاریخی بسطام هستیم، اظهار داشت: در جلسه‌ای که با حضور مجمع نمایندگان استان با وزیر میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در هفته گذشته داشتیم این موضوع مطرح شد و امیدواریم با جلسات فشرده‌ای که در آینده خواهیم داشت به راهکارهای عملیاتی در رابطه با این موضوع برسیم.
علی‌اصغر خانی با ارزشمند خواندن میراث فرهنگی و باستانی مجموعه تاریخی بسطام تلاش همگانی و فراهم کردن مقدمات ثبت جهانی این مجموعه را خواستار شد.
رئیس مجمع نمایندگان استان سمنان افزود: فعال کردن ظرفیت بالای گردشگری در شهرستان و جذب سرمایه‌گذاری از اولویت‌های اصلی بوده که با همکاری تمامی فعالان و دلسوزان منطقه پیگیری خواهیم کرد.
به نظر می‌رسد با توجه به داشتن 2 متولی در مجموعه تاریخی بسطام که یکی وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و دیگری سازمان اوقاف و امور خیریه است، ضرورت تعامل و هماهنگی این دو نهاد در کنار مجموعه مدیریت شهری می‌تواند زمینه لازم برای اعتمادسازی و ایجاد اطمینان در وزارت میراث فرهنگی را ایجاد کند تا به‌زودی شاهد بررسی پرونده ایران به نشست کمیته فرهنگی یونسکو باشیم.
با ثبت جهانی مجموعه آثار 14 گانه بسطام زمینه رونق اقتصادی و افزایش اشتغال در بخش بسطام به وجود می‌آید و قطعاً شهرستان شاهرود و استان سمنان نیز از منافع سرشار آن بهره‌مند خواهند شد.
به نظر می‌رسد با توجه به اینکه امسال پرونده میراث طبیعی اورامانات و در سال 1400 پرونده کاروانسراهای راه ابریشم روی میز کمیته حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی یونسکو قرار دارد، مدیران استان باید با هماهنگی و رسیدن به اجماع روی این موضوع مهم، پیگیری خود را برای ارسال ثبت جهانی میراث گهربار شهر بسطام در سال 1401 با جدیت ادامه دهند.
گزارش از مسعود کریمی
انتهای پیام/363/ ع
